Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Manifestimi i tillë do të ishte reklamë shumë e mirë për produktet vendore si dhe një
promovim i tyre.
Në të vërtetë çka do të thotë prodhimi për një vend (shtet)? Do të thotë punësim i një numri
të konsiderueshëm të të papunëve, shtimi i aftësisë blerëse të popullatës për atë numër të të
punësuarish, shtim i numrit të njerëzve të cilët do të paguajnë tatim për buxhetin e Kosovës
(tatim në pagë), pakësim i presioneve të mundshme sociale, rritje e buxhetit, përmirësim i
bilancit tregtar, shtim i konsumit etj. Pra prodhimtaria është domosdoshmëri ekzistenciale e
njeriut, prandaj edhe e shoqërisë si tërësi. Çdo e mirë materiale që njeriu e përdor, për
mirëqenien e tij është rezultat i prodhimit, kudo që ai ndodhet. Ajo është diç e natyrshme.
Çdo gjallesë në ruzullin tokësor ka vetinë e shumimit dhe prodhimit të fryteve, madje edhe
pa kultivim të veçantë nga ana e njeriut.
Autori Ultër Llaker, në librin e tij “Evropa në kohën tonë“ pos tjerash shkruan:
“Britania e pas Luftës së Dytë Botërore duhej të eksportonte ose të vdiste”/ 581 . Këtu autori në
njëfarë mënyre paraqet rëndësinë e prodhimit dhe të eksportit për një vend, konkretisht në
këtë rast për Britaninë e asaj kohe, e cila megjithatë është konsideruar dhe vërtetë ishte djep
i revolucioneve shkencore-teknike. Kosova sot bënë të kundërtën e asaj që bëjnë apo
tentonin që ta bëjnë shtetet e zhvilluara dikur, por edhe sot, nuk ka strategji të zhvillimit të
prodhimit vendor dhe eksportit, por edhe kur hartohen nuk zbatohen me këmbngulësi të
duhur. Në të vërtetë, rendi i ri ekonomik botëror, pra integrimet dhe globalizimi nuk
nënkupton lënien anash të prodhimit vendor e as të eksportit, apo të shndërrimit të Kosovës
në treg të vendeve tjera. Që nga viti 1999, mund të thuhet se subjektet përgjegjëse për
zhvillimin ekonomik kanë pranuar rolin inferior të ekonomisë kosovare në këtë proces.
Është iluzore të mendohet për pavarësi të plotë pa zhvillim ekonomik, prodhim, shërbime
prodhuese, eksport etj. As personi fizik nuk është i pavarur nëse nuk krijon diç, apo nuk e ka
pavarësinë ekonomike e lëre më shteti. Popullata e Kosovës është dëshmuar se ka kulturë të
punës, ka aftësi ndërmarrëse, por mbetet që këtyre virtyteve t’u jepet rasti për zhvillim dhe
përparim të mëtutjeshëm. Kosova duhet të bëhet subjekt në ndarjen ndërkombëtare të punës.
Norma kaq e lartë e papunësisë, nënkupton mosaktivizim të faktorit më të rendësishëm
zhvillimor, pra resurseve humane, me dijen dhe përvojën e tyre. Kjo drejt për se drejti
reflektohet në humbjen e investimeve që Kosova bën në arsimim dhe aftësim të faktorit njeri.
Pse ? Mosangazhimi i të diplomuarëve për një kohë të gjatë bën që ata të largohen në vende
tjera, sidomos kuadrot deficitare e më të kërkuar siç janë ata të fushave të informatikës,
mjekësisë, inxhinierisë etj. gjë qe i bie se Kosova ka investuar në arsimin e tyre dhe vendet
tjera i marrin. E njëjta gjë ndodh edhe me ata që pas diplomimit për shumë vite nuk gjejnë
punë, me qenë se ata doemos, në një mënyre do e harrojnë profesionin. Për këta të fundit
duhet investuar pësëri në riarsimim apo riaftësim, para se eventualisht të aktivizohen në
profesionet e tyre.
Çka duhet të ndërmarrin autoritetet përgjegjëse për zhvillim më të hovshëm ekonomik
të Kosovës?
Identifikimi i shkaqeve që sollën deri te parametrat e pavolitshëm ekonomik
581 / Uolltër Lakër, Evropa në kohën tone, Tiranë 1996, f. 44
~ 631 ~