Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Së dyti: Kanë stimuluar dhe kanë “prodhuar” shtresa parazite apo stërshitës (kontrabandë).
Kjo kishte krijuar rrethana që malli nga prodhuesit (e jashtëm) e deri tek blerësit e fundit të
kalojë nëpër disa duar, me ç’rast shtesat tregtare apo marzhën siç thuhet, të gjithë këtyre
ndërmjetësuesve ua paguajnë blerësit e fundit (konsumatorët). Kështu, mallrat e konsumit
me një kualitet mesatar, e në shumë raste dhe të dobët, ishin më të shtrenjtë se në shumë
vende përendimore. Në të vërtetë, me qenë se qytetari i Kosovës realisht merr pagë disa herë
më të ulët se të punësuarit në ato vende, çmimet e mallrave të cekura, për të, ishin shumëfish
më të larta.
Së treti: Rritja në vazhdimësi e numrit absolut të të papunëve si dhe norma e papunësisë, dhe
jo vetëm kaq, por dhe rritja e varfërisë në përmasa shqetësuese. Pos kësaj edhe struktura e të
punësuarëve edhe sot e kësaj dite është tejet e pavolitshme, me qenë se, siç dihet pjesa
dërmuese e tyre janë punëtorë në sferën joprodhuese të cilët mbahen nga buxheti..
Së katërti: Struktura e të hyrave buxhetore ka qenë e pavolitshme, pasi që siç dihet
pjesëmarrje më të madhe në formimin e buxhetit të konsoliduar të Kosovës kanë doganat,
gjegjësisht tatimet në kufij, e jo tatimet e brendshme, gjë që nuk është praktikë me vendet e
zhvilluara. Pos kësaj, baza tatimore ka qenë e ngushtë, pos tjerash edhe për faktin se numri i
të papunëve ka qenë i madh, ndësa një sasi e konsiderushme e buxhetit është shpenzuar për
skema sociale.
Gjendjes së tanishme të ekonomisë së Kosovës i kanë kontribuar dhe shumë faktorë dhe
rrethana tjera, si: privatizimi gati i dështuar (pak ndërmarrje të privatizauara sot kryejnë
funkcionin e tyre me kapacitet optimal dhe në kushte të biznesit bashkëkohor), investimet
direkte të pamjaftueshme etj.
Ku qëndron përparësia e veprimtarisë prodhuese?
Në bazë të literaturës ekonomike por dhe njohurive praktike është e ditur se vlera e re
krijohet kryesisht në prodhim dhe në shërbime prodhuese ( në prodhimin e produkteve të
ndryshme dhe atë me shkallë sa më të lartë të finalizimit si dhe në shërbime prodhuese etj.),
ndërkaq në tregti realizohet ajo vlerë e re e krijuar/ 578 .Në literaturën ekonomike, por edhe në
vjetarë të ndryshëm statistikorë, në të cilët në njërën apo formën tjetër analizohet zhvillimi
ekonomik/ 579 i një vendi, doemos hasen nocionet: prodhim industrial, prodhim bujqësor,
strukturë e prodhimit, shërbime prodhuese, shtimi i eksportit, investime direkte etj. Pra,
është gjë e rëndomtë që kur flitet për zhvillim ekonomik, para se gjithash mendohet në
prodhim/ 580 . Këtu te ne në Kosovë, aktualisht, jo vetëm që nuk ishte bërë asgjë në stimulimin
e prodhimit, por rrallëherë zihen në gojë fjalët prodhim dhe eksport në çfarëdo konteksti.
Ndërmarrja e veprimeve të para konkrete në subvencionimin e prodhimit primar bujqësor e
blegtoral, nga ana e Qeverisë së Kosovës është një ogur i mirë për farmerët dhe për
ardhmërinë e sferës së prodhimit kosovar. Kohë të gjatë ishte bërë dominante ideja se ne do
jemi shoqëri e shërbimeve, se do përparojmë nga ndihmat, se të gjithë duhet të merren me
tregti dhe se vetëm aty është profiti etj. Manifestimet e ndryshme të organizuara në formë të
panaireve, të quajtur si java e biznesit kosovar, apo të ngjashme, ndoshta më mirë do të ishte
që të organizohen dhe të quhen, java e prodhimeve kosovare, ku do të ftoheshin kryesisht
prodhuesit vendorë, pa pretenduar që të mohohet roli i tregtisë si degë ekonomike.
578 / R.J. Teoria e tregut dhe e çmimit; Pr. 1996, fq. 306
579 / Zhvillimi ekonomik dhe rritja ekonomike kanë shpejgime që dallojnë njera nga tjetra.
580 / Economia 1-2, 2003, faqe 97
~ 630 ~