Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Mr. Sc. Sherif DOBRA: PRODHIMI DHE EKSPORTI IMPERATIV PËR
EKONOMINË E KOSOVËS
Në prodhim krijohet vlerë e re;
Pa pavarësi ekonomike nuk mund të ketë as pavarësi politike të Kosovës;
Zhvillimi ekonomik i Kosovës në periudhën e pasluftës, gjegjësisht pas vitit 1999, mund të
thuhet se është realizuar në masë shumë më të vogël se sa që ka qenë e dëshirueshme, e
pritur e ndoshta edhe e mundur. Janë të kuptueshme rrethanat dhe trashëgimia e pavolitshme,
mirëpo nuk mund të kuptohen se si për një kohë të gjatë kemi papunësi rekorede, varfëri në
rritje, deficit tregtar enorm etj. Veprimet e pamjaftueshme dhe joadekuate, apo, më mirë të
themi, mosveprimet e institucioneve të caktuara që kanë qenë përgjegjëse për zhvillimin
ekonomik të Kosovës, që nga vendosja e UNMIK-ut me të drejta të rezervuara në fushat më
të rendësishme, e deri tek bartja e kompetencave tek Qeveria e Kosovës, kanë bërë që
ekonmia e Kosovës, as për së afërmi të mos gjasojë në një ekonomi të organizuar. Analizuar
„ex post“ mund të thuhet se nuk kishte pasur vendosmëri të duhur dhe vizion të qartë se ku
do të jetë vendi i ekonomisë së Kosovës në ndarjen ndërkombtare të punës në kontekst të
tranzicionit, integrimeve dhe globalizimit. Përderisa Kosova është shtet, ajo pa tjetër duhet
faktorizohet edhe si ekonomi, duke u përcaktuar për modalitet zhvillimor, në harmoni me
potencialet e saja dhe përparësitë krahasuese. Pra, mosmarrjen e masave adekuate për
nxitjen e veprimtarisë prodhuese dhe të eksportit ka bërë që këto kategori jetike për çdo
vend të mbesin në margjina. UNMIK-u më tepër ishte kujdesur nga viti në vit që ta sigurojë
një buxhet në shuma modeste për nevoja të shpenzimeve publike, se sa që me largpamësi t’i
vërë bazën një zhvillimi të qëndrueshëm ekonomik të Kosovës. Ekonomia e Kosovës po
kalon një periudhë të gjatë tranzicioni, ku ende nuk ka konturat e një ekonomie të tregut,
përkundrazi, ku baza e gjenerimit të të hyrave është e ngushtë, sikundër që është i ngushtë
edhe tregu. Kur këtyre u shtohet fakti se ekonomia informale dhe korupcioni janë të
pranishme në mënyrë permanente, atëherë gjendja mund të kuptohet. Problemet më të
theksuara me të cilat Kosova vazhdon të ballafaqohet për më shumë se një dekadë, janë:
norma tejet e lartë e papunësisë, me mbi 40 %, deficiti i lartë tregtar, rrjedhimisht varfëria e
theksuar në një përqindje të madhe të popullatës, privatizimi i ndëmarrjeve shoqërore pa
rezultate të dukshme, infrastruktura ekonomike ende jofunkcionale, mungesa e investimeve
direkte etj. Ekonomia e Kosovës ka pasur dhe vazhdon të ketë varshmëri të madhe nga
remitencat si dhe nga donacionet, kur është fjala për ndihmë finaciare dhe teknike.
Ka shumë arsye dhe motive që të nxitet, ndihmohet dhe të promovohet prodhimi në mënyrë
që të sjellë në treg produkte standarde. Kjo do të mundësonte zëvendësimin e produkteve të
~ 625 ~