Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

H Y R J E
KUMTESA
Zatriqi është vendbanim i Komunës së Rahovecit (Dukagjin, Kosovë). Aty janë
zbuluar petrograme që janë temë e kësaj kumtese. Ato, me gjasë, janë vërejtur edhe më
herët, por në mungesë njohurish, nuk janë konsideruar si diçka me vlerë. Popullata vendësi
po i quante “Sharenica” 62 Kur dikush që i ka pa, do të ketë shfaqur mendimin se mund të
jenë gjetje arkeologjike me vlerë, madje ndoshta me vlerë të madhe kulturore dhe historike,
ishte kërkuar ndihma e profesor Emanuel Amatit, nga Italia.
Prof. dr. Emanuel Amati, është arkeolog italian, petrograf, specialist për shkrimet e
lashta. Ai, pasi kishte vizituar vendin ku gjendeshin gjurmë të shkrimit në Zatriq e Aqarevë,
kishte shfaqur mendimin se ishte fjala për petrograme, që janë të ngjashme me ato të
zbuluara në Vinçë, në bregun e Danubit, afër Beogradit në fillim të shek. XX dhe se i takojnë
të ashtuquajturës Kulturë danubiane, e cila është e lashtë midis 5000-8000 vjet para erës së
re. Sipas njohuRive shkencore të shek. XX, ajo është më e lashtë se kultura egjiptiane 63 dhe
ajo sumeriane 64 e Mesopotamisë, që deri në fund të shek. XIX, konsideroheshin si kulturat e
njohura më të lashta.
Profesori italian Amati, kishte shfaqur bindjen e thellë, se ishte fjala për zbulimin
arkeologjike me të rëndësishëm në Kosovë dhe më gjerë, e cila ka vlera që maten me ato të
zbulimeve të ngjashme në Evropë dhe Azi, prandaj ai ka një vend të rëndësishëm edhe në
suaza të trashëgimisë kulturore evropiane e botërore.
I. SHFAQJA DHE ZHVILLIMI I VIZATIMEVE NË SHPELLA
DHE I SHKRIMEVE TË PARA TË LASHTA
1. Vizatimet e kafshëve në shpellat e Evropës
Dihet se prej periudhës së akullnajave qeniet humanoide jetonin në shpella, të cilat u
ofronin strehim e mbrojtje nga kafshët e egra dhe të ftohtit. Me kohë, në ato shpella ata
vizatuan figura të thjeshta, e më vonë edhe mjaft pasqyruese dhe me ngjyra, sa mund të
konsiderohen veprat e para të artit të njeriut në lashtësi. Për ato vizatime për nevoja praktike,
ose edhe religjioze, janë shfaqur mendime të ndryshme të ekspertëve.
62 “Sharenica” (sllav. - larëza, vizatime). Në realitet fjala është për shkëmbin në faqen e
sipërme të të cilit gjenden vizatime enigmatike, petroglife, siç quhen në fushën e historisë së
shkrimeve të lashta.
63 Kultura egjiptiane - e lashtë më se 3200 vjet p. e. së re (sipas M. E. “Prosvete”, Bgd., I,
1986, fq. 720).
64 Po aty, vëll. III - Sumerët, njëri prej popujve më të lashtë, prejardhja e të cilit nuk dihet.
Rreth 5000 vjet para erës së re është vendosur në jug të Mesopotamisë. Në mijëvjeçarët IV
dhe III, zhvilloi një kulturë të lartë; Akad. Radivoje Pešic, Vinçansko nismo, Beograd, 985.
~ 60 ~