Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Tipat sanguinë shquhen për aktivizimin e tyre të lartë që shfaqet përmes karakterit të tyre energjik dhe
veprimeve të vrullshme, përmes këmbënguljes dhe kapacitetit të lartë në punë. Këta tipa janë të
lëvizshëm, të gjallë, të folurit e shoqërojnë me mimikë dhe me gjeste të shumta, por edhe me të
folmen e shkoqur e ritmike. Një gjendje emocionale ia lë vendin tjetrës, ndërkohë që epërsia u takon
përjetimeve me kah pozitiv. Lëvizjet i kryejnë të shpejta, të ecurit e kanë të fortë, të vrullshëm,
afrohen shumë me bashkëbiseduesin, kërkojnë të hyjnë me të në kofidencë, shikimin e kanë të ngulur,
të drejtpërdrejtë, shtrëngimin e duarve të fortë, janë tipa që hyjnë kollaj në komunikim me tjetrin.
Tipat kolerikë bien në sy me karakterin e tyre gjaknxehtë, me padurimin e ngahershëm që
manifestojnë, me prirjen për shpërthime dhe shuarje të menjëhershme të emocioneve. Lëvizjet dhe
mimikën e kanë shpejt të ndryshueshme, eksitohen shpejt dhe tulaten po shpejt, flasin me zë të lartë,
janë të vrullshëm, kalojnë vazhdimisht nga njëra temë në tjetrën, fjalët i shoqërojnë me intonacion të
thekshëm. E mbulojnë bashkëfolësin me shikime të zjarrta që shuhen shpejt dhe në mënyrë të
befasishme, tregohen sa të afruar aq dhe të ftohtë. Vërejtjeve me zë të lartë të bashkëbiseduesve u
përgjigjen po me zë të lartë, me ton ngulmues dhe me këmbëngulje kokëngjeshurish. Kur shprehin
dëshpërimin apo zhgënjimin, janë sa të mbushur me emocione, aq dhe ekspresivë, e humbasin shpejt
ekuilibrin dhe mund të futen në debate pa pasur ndonjë shkak me peshë.
Tipat flegmatikë kanë si veti kryesore të tyre durimin, qëndresën, aftësinë për të punuar kokulur.
Tregohen të matur në arsyetime, janë të ekuilibruar në sjelljen me të tjerët. Janë të ngadaltë, mimikën
dhe lëvizjet i kanë të matura, tregohen të vetëpërmbajtur, të qetë, flasin shtruar dhe vënë në përdorim
logjikën dhe arsyen, flasin me zë të ulët. Lëvizjet i kanë të avashta, veprimet të matura. E ndalin
shpesh bashkëbiseduesin dhe i drejtohen me gjithfarë pyetjesh, sidomos kur ky u flet shpejt, vetë në
komunikim janë të ngathët, tregohen pasivë dhe të mbyllur. Lidhen me vështirësi me miqësi, por
tregohen të qëndrueshëm, besnikë, të sigurt. Veçori kryesore e tipave flegmatikë është sjellja prej
njerëzish inertë që përshtaten me vështirësi në rrethanat e krijuara, në regjimin e ri, reagojnë ngadalë
në mjediset e reja, në kushtet e reja të jetesës.
Tipat melankolikë karakterizohen prej ndjeshmërisë së lartë, ndonjëherë të sëmurë, ndaj ndikimeve të
jashtme (fyhen dhe zemërohen shpejt, tregohen shumë të turpshëm, me sedër të sëmurë, të pasigurt e
të pavendosur). Thuajse nuk i vlerësojnë aftësitë vetjake në çdo gjë, tregohen të tërhequr edhe në ato
raste, kur kanë bindje se kanë të drejtë. Në qoftë se hasin vështirësi në kryerjen e detyrave mësimore,
tipat melankolikë dorëzohen, nuk ngulin këmbë për ta çuar deri në fund punën e nisur. Lodhen shpejt,
manifestojnë ngathtësi dhe mungesë fuqie, shpalosin me tepri emocione negative, priren për nga
pesimizmi. Reagimet ata i kanë të avashta, lëvizjet të ngathëta, sjelljen apatike, kurdoherë
manifestojnë shenja lodhjeje dhe kapitjeje, kurse mimikën dhe gjestet i kanë të kursyera dhe të tilla, që
i shprehin tendosje, flasin me zë të ulët dhe pa intonacion në zë. Shikimin e mbajnë mënjanë, larg
bashkëbiseduesit, i shmangen “ndeshjes së shikimeve” me bashkëfolësin, buzët i mbajnë të lëshuara
apo të shtrënguara. Bie në sy sidomos mungesa e vijimësisë në punë, atë ata e kryejnë me hope,
sidomos kur u bërtasin e i qortojnë, kur u bëjnë vërejtje. Nuk tregohen nismëtarë, tuten përpara çdo
sipërmarrjeje, qëndrojnë mënjanë në shoqërinë e njerëzve të panjohur. Vështirësohen që të mbajnë
fjalime publike, reagojnë ngadalë ndaj asaj që u thuhet, u mungon sensi i humorit, rrallë ata i sheh me
buzën në gaz, e humbasin kollaj toruan edhe kur situatat nuk janë aq të ndërlikuara. Pas ndonjë
fatkeqësie apo çrregullimi, e marrin ngadalë veten në dorë, mezi qetësohen. Me vështirësi kalojnë nga
njëra punë në tjetrën.
Pas gjithë këtyre konstatimeve, bëjmë përfundimin se barriera psikologjike e karakterit është
rezultat i theksimit jo sa dhe si duhet i çështjeve, por është rezultat edhe e ndalesës jo të
mjaftueshme të vëmendjes në shqyrtimin e saktë të vetive individuale të bashkëbiseduesve, të
cilët hyjnë në komunikim.
Në literaturën psikologjike kushtuar temës së tipave psikologjikë gjejmë të përcaktuar këta tipa
kryesorë karakteresh:
1. Tipat hipertimë. Janë energjikë, kanë etje për komunikim, janë iniciatorë, e kërkojnë me etje të
renë, shquhen për optimizmin e pa kufi. Ndërkohë tregohen mendjelehtë, priren për veprime të
~ 603 ~