Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
marrëdhënieve ndër individuale të partnerëve. Në numrin e këtyre faktorëve të brendshëm po
veçojmë:
Të dhënat fizike të partnerëve (përfshi në këtë mes dhe sakatimet fizike e defektet e të
folurit), të cilat faktikisht është e pamundur që të riparohen.
Veçoritë e temperamentit që shfaqen gjatë marrëdhënieve në sjellje dhe në qëndrime të
shoqëruara prej emocionesh të caktuara.
Disa të dhëna të karakterit (kryesisht me kah negativ).
Gjendje të caktuara emocionale me natyrë dhe me modalitet të qëndrueshëm negativ.
Dhe tani të merremi me shqyrtimin më të hollësishëm të shfaqjes së disa varianteve të barrierave
psikologjike.
Barrierat që lidhen me temperamentin. Janë ato që vendosen ndërmjet njerëzve me tipa të ndryshëm
sistemi nervor. Për shembull, një njeri që reagon fort, që merr flakë shpejt, që është impulsiv dhe
tekanjoz në shfaqjen e dëshirave (që është kolerik) zakonisht e fillon dialogun pa pasur as në mend e
as në fiqir që të grindet me të tjerët, por gjatë bisedimit nxehet, indinjohet, kapet pas një thënie apo
pas një kritike pa të keq, por që atij i duket fyese për personin e tij. Tek e ndien veten të fyer,
bashkëbiseduesi kolerik shpalos një agresivitet të papërligjur si verbal ashtu dhe jo verbal në adresë të
partnerit, me të cilin është në komunikim. Pa mundur ta kontrollojë dot veten, i shpëtojnë fjalë dhe
shprehje fyese, të tilla që e lëndojnë tjetrin, e bëjnë që ta humbasë kontrollin e vetes dhe baraspeshën
shpirtërore gjatë dialogut. Ndërkohë për partnerin kolerik ajo që thotë nuk përmban ndonjë gjë të
veçantë, të tillë që del nga korniza e stilit të zakonshëm të komunikimit ndërmjet njerëzve. Ndërsa
partneri, tip i ndjeshëm, me sistem nervor të dobët (për shembull, një tip melankoliku), me reaktivitet
të dobët, njeri i turpshëm dhe i mbyllur në vetvete, tip që alarmohet dhe merakoset shpejt, ndaj një
sjellje si kjo e tipit kolerik reagon krejt ndryshe: ky mbyllet në vetvete, e ruan gjatë brenda vetes
fyerjen e pamerituar që iu bë dhe u shmanget kontakteve të mëtejshme. Trauma shpirtërore që i
shkakton koleriku e nxjerr melankolikun nga binarët e jetës së përditshme, i rri mendja tek ajo që iu
tha, ky i kthehet dhe i rikthehet situatës që ia shkaktoi dhimbjen dhe e përjeton ligsht fyerjen që iu bë.
I mungon qetësia e duhur për t’iu kthyer punëve, mund të ndihet i shkrehur, madje mund ta humbasë
besimin në forcat e veta, gjithë më tepër u largohet njerëzve.
Me plotgojën mund të thuhet se komunikimi ndërmjet një tipi kolerik dhe tipi flegmatik shoqërohet
me vështirësi të dukshme. Ky i dyti, duke qenë tip i ngadaltë, shpesh i mefshët, e percepton dhe e
përvetëson ngadalë informacionin e ri, ndërkohë që përvetësimi i vonuar i informacionit nga
bashkëbiseduesi e irriton kolerikun impulsiv. Qëndrimi i rrëmbyer, reagimi prej gjaknxehti, veprimet
e njeriut të nxituar të kolerikut nuk i imponohen dot flegmatikut.
I vënë në një plan me flegmatikun, sanguini na paraqitet më aktiv, më i lëvizshëm, por edhe më i
ekuilibruar, i tillë që përshtatet shpejt me kushtet e krijuara. Sanguini shquhet për plasticitetin e
qëndrimeve dhe të veprimeve, e kjo atij i jep mundësi të orientohet shpejt dhe ashtu si duhet në
rrethanat e krijuara, i jep mundësi të vendosë shpejt dhe ashtu si duhet kontakt me mjedisin rrethues
dhe pa sforcimin më të vogël të ruaj kontaktet e duhura me partnerët.
Më i vështirë në komunikim me të tjerët është melankoliku, tipi i ndjeshëm deri në lot, që flet me zë të
ulët, gjoksor, është i avashtë në veprime, madje me shenja ngathtësie. Me natyrën e tij të mbyllur, si
tip i heshtur që është, si njeri pasiv që tregohet, melankoliku i tulat bashkëbiseduesit aktivë dhe të
nxehtë, i lodh dhe i mërzit ata. Për pedagogun është e rëndësishme që ta dijë mirë të veçantën
psikologjike të secilit tip dhe ta mbajë këtë parasysh në procesin mësimor tek hyn me secilin në
dialog. Po ashtu duhet të ketë informim edhe për shfaqjen së jashtmi të veçorive të tipave me të cilët
ka të bëjë, të ketë dijeni për reagimet dhe qëndrimet emocionale të secilit, për sjelljen e secilit tip, si
dhe për të veçantat e gjuhës që flet secili nxënës apo student.
~ 602 ~