Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Evropa dhe bota ndryshojnë sipas lëvizjeve të migracionit, të cilat kanë qenë gjithmonë
karakteristike për Evropën. Në të kaluarën kryesisht shkaqet e migrimit kanë qenë të karakterit
ekonomik, por sot përpos shkakut të përmendur ato vijnë edhe si rrjedhim i konflikteve etnike dhe
luftërave. Mjerisht, në shumë vende të Evropës, popullata shumicë nuk e përkrah trashëgiminë
kulturore të popullatës tjetër si pasuri të shoqërisë së vetë. Dallimet gjuhësore dhe kulturore ende
shikohen si problematike.
Kultura është themeli kryesor i cilësdo shoqëri dhe është e lidhur me konceptin etik. Ajo
paraqet sisteme të ndryshme të të menduarit dhe skemës njohëse të grupit të njerëzve ose identifikimin
e ndonjë popullate. Shprehjen e vet, kultura e paraqet përmes vlerave të ndonjë mesi dhe e shpreh
përmes bashkëveprimit të përditshëm 525 .
Në shumicën e kulturave, familja është e njohur si shembull i vlerës përmes së cilës përcillet
kultura dhe besimi kulturor nga një gjeneratë në tjetrën. Fëmijët mësojnë më së shumti nga modelet
kulturore të prindërve të tyre në familje e më vonë edhe në çerdhe.
Etniteti është karakteristikë e disa grupeve të caktuara të cilat bëhen si: nacionale, kulturore
ose gjuhësore. Ndonjëherë etniteti e zëvendëson racën. Kultura mund të bëhet edhe dobësi për pakicat
etnike, për shkak të diskriminimit dhe mundësive të pakicave për inkuadrim në rrethet shumicë.
Standardet e zhvillimit në shoqëri formohen në bazë të: traditës historike, kornizës ligjore të
disa shteteve dhe sistemit shoqëror.
Kohëve të fundit po diskutohet për problemet e integrimit evropian dhe globalizimit; lidhur
me këtë përmendet edhe multikulturalizmi dhe dialogu kulturor si aspekt i dallueshmërisë i cili është i
lidhur me durueshmërinë. Pa marrë parasysh këtë shtrohet pyetja, si të vihet kultura universale
politike, e cila do të mundësonte drejtpeshimin ndërmjet individit dhe komunitetit, ndërmjet disa
formave të jetesës dhe vlerave të ndryshme, të cilat hasen dhe ushqehen nga njëra-tjetra, duke treguar
kështu karakteristikat individuale por dhe ato kolektive.
Çerdhja dhe shkolla janë vendet më të rëndësishme, ku mësojmë të jetojmë bashkërisht. Sa
më i vogël të jetë fëmija, kontakti me kulturat dhe gjuhët tjera është më i natyrshëm. Për këtë edhe
është shumë i rëndësishëm inkuadrimi i hershëm i fëmijëve në çerdhe.
2. FËMIJËT ME KOMUNIKIM SHUMËGJUHËSORË
Të dhënat për fëmijët me diversitet shumë gjuhësorë, është shumë vështirë të mblidhen sepse
ekzistojnë sisteme të ndryshme statistikash dhe definicione të ndryshme të kësaj popullate të cilat
nuk janë të harmonizuara në mes veti. Në nivel të Evropës deri tash nuk ka pasur asnjë instrument
statistikor për përcjelljen e fëmijëve shumë gjuhësorë. Për këtë edhe të gjitha të dhënat janë të
burimeve të ndryshme, prandaj ka shumë vlerësime të gjendjes. Për lidhjen e të dhënave ndërmjet
fëmijëve shumë gjuhësorë dhe fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore (special education needs -
SEN), është i rëndësishëm fakti të cilin e posedon agjencia evropiane për zhvillimin e arsimit në
fushën e nevojave të veçanta (www.european-agency.org), se fëmijët shumë gjuhësorë të cilët
njëkohësisht jetojnë edhe në varfëri, shpesh dërgohen për shkollim në institucione të specializuara 526 .
Në kuadër të aktivitetit profesional, flasim për fëmijët shumë gjuhësorë në dy shembuj:
- Kur fëmija dhe familja jetojnë së pari në territorin ku fliten shumë gjuhë (për shembull në
Kosovë) dhe
- kur fëmija vjen në shtetin, i cili nuk është shteti i tij i lindjes, por këtu i ka kushërinjtë e vet
(fëmijët në Suedi, Zvicër, Holandë, Gjermani, Finlandë, Slloveni etj.)
Në Evropë nuk ka harmonizim në përdorimin e një terminologjie për fëmijë ose nxënës të
cilët flasin (shërbehen) në shumë gjuhë. Disa analiza përdorin shprehjen pakica etnike ose grupe të
525 Rogoff, 2000 dheWeisner. 1996
526 Werning, 2008.
~ 538 ~