Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Sigurisht këndimi i këngës fillon të mëtohet që me ninullat e kënduara në djep tek fëmijët nga
nënat e tyre. Këngët e djepit apo nina – nanat (D.Shala, H. Kajtazi, F.Shkodra, M.Halimi ) , janë
vlera letrare gojore të krijuara, jo prej rastit në rast por të krijuara nga nënat, të cilat shprehin
dashurinë e tyre foshnjeve që me shtatet e tyre kanë mbushur djepat dhe dëshirojnë rritjen e tyre. Ato
janë këngë popullore me një zë që u këndohen fëmijëve deri në moshën 1-vjeçare, në përgjithësi, janë
këngë të shkurtra, me të cilat nëna vë në gjumë fëmijën. Këngë e djepit i gjejmë të kënduara vetëm
nga gratë, kryesisht nga nënat dhe gjyshet. Ndërtohen me një ambitus brenda oktavës, në ritme dy ose
tre pjestuese dhe përgjithësisht në monodi. Në shqiptarët e Maqedonisë njihen edhe me emrin “luli
lulat” , por në përgjithësi njihen me emrin ninulla.
Larmia e organizimeve melodike dhe ritmike të krijimeve popullore në përgjithësi, dhe këngëve
në veçanti i gjejmë edhe tek këngët për fëmijë apo ninullat. Kështu kemi:
Roli i ninullave, është tepër i madh, qoftë për fëmijën që dëgjon dhe rritet me gjuhën e
nënës, por edhe për vlerën e madhe që ato kanë, pasi kjo këngë mësohet dhe imitohet nga fëmijët e
tjerë të familjes të cilët e dëgjojnë, duke transmetuar një element tjetër përmes saj, gjuha shqipe.
Ashtu si edhe këngët e tjera që kanë një përmbajtje të caktuar edhe nina nanat i kategorizojmë në disa
lloje:
o Këngë që aludojnë që fëmijët të rriten me të gjithë të mirat …që më punë dhe dhe djersë të
bëhen të parët në vendin ku jetojnë, pleqnarë e kuvendarë të shquar, të ftuar e të dëgjuar për
trimëri dhe urti e për virtyte.
o Këngë që dëshirojnë që fëmijët të bëhen punëtorë 2 e gjejmë në vargjet “...Ti mu bafsh çikë
punëtore”... janë dëshmi e vlerësimit të punës. Këtë virtut njerëzor nënat kanë dëshiruar për
fëmijët e tyre në të gjitha nina nanat.
o ...”Nuk e dua burrin çoban por e dua shkollovar”... tregon për revoltën 3 ndaj jetës së
rëndë baritore dhe kërkesave për civilizim shoqëror. Ose
o p.sh gjejmë dëshirën e nënave që përveçse të bëhen barinj apo bujq shumë të mirë, të bëhen
edhe mësues, inxhinierë, mjekë etj. Kështu p.sh kemi vargjet e këngës ... “ Si selvi me bel të
hollë/ të çon nana ty në shkollë”...
o Këngë që përqafojnë të renë dhe progresiven 4 , duke përcjellë çdo të re positive që sjell koha
dhe shoqëria. Një këngë që përqafon dhe dëshiron të renë e gjejmë edhe në çështjet e
martesave ku nënat dëshirojnë më të mirën e mundshme për djemtë dhe vajzat e tyre psh e
gjejmë në vargjet .: …” Jo na çikën e kemi hasret/ a ardhë moda, e gjen vet.”
o Shembujt e mirë të farefisit bëhen modele 5 për fëmijët e tyre edhe në këngët që nënat krijojnë
për ta. Kështu një shembull të tillë e gjejmë në vargjet “Djali i jem, kujt i ka ga?/ Dajës
Isuf e tezës Shah.”
o Këto këngë dallohen edhe për tematikën e tyre patriotike, ku nënat u këndojnë fëmijëve, duke
u mishëruar atyre ndjenjën e patriotizmit që në djep. E tillë është kënga Ti mu bafsh çikë
shqiptari”…
Dëshirat që shprehin nënat gjatë këndimit të këtyre këngëve kanë një përmbajtje e cila varion sipas
shtresës nga të cilat u krijuan apo sipas interesave që ata përfaqësonin dhe shtresave shoqërore që u
përkisnin (fshatare dhe herë herë qytetare), atdhedashurisë që mbrujtin etj.
Mjetet artistike. Figurat letrare që përdoren zakonisht janë
o Krahasimi: vajza krahasohet me gonxhen e trëndafilit, me lulen e shegës, me mollën kurse djali
me pëllumbin, yllin.
Nina – Nëna dhe këngë e lojna fëmijësh I, D.Shala, H. Kajtazi, F.Shkodra, M.Halimi, Enti i teksteve dhe i mjeteve mësimore i
krahinës socialiste autonome të Kosovës, Prishtinë.
2 Lit: Sokoli Ramadan, “Kangët e djepit”, gaz. “Shqiptarja e re”, 1962, nr. 7,8 etj.
3. Nina – Nëna dhe këngë e lojna fëmijësh I, D.Shala, H. Kajtazi, F.Shkodra, M.Halimi. Enti i teksteve dhe i mjeteve mësimore i
krahinës socialiste autonome të Kosovës, Prishtinë.
~ 514 ~