Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Prof. dr. Izber HOTI: KRITIKA E MIRËFILLTË HISTORIKE
Kritika historike është e domosdoshme për përparimin e historisë si shkencë. Pasi ajo deri
më tash nuk plotëson kriteret e domosdoshme që të jetë e mirëfilltë është e nevojshme që në
vija të shkurtra të kujtojmë se çka në të vërtetë mbështetet kritika e mirëfilltë.
Në literaturën historike shqiptare jo vetëm që mungon kritika që përparon dhe thellon
shkencën e historisë, por mungojnë edhe kontributet rreth kësaj çështjeje.
Kritika e mirëfilltë historike, bile në këtë kohë, duhet të ketë parasysh një varg kriteresh në të
cilat do të duhej të mbështetej.
Lënda e trajtuar në qendër vëmendjeje
Çështja e parë e cila do të duhej të merrej parasysh me rastin e shkrimit të një kritike
historike është lënda që trajtohet dhe vështirësitë, format dhe mënyrat që lindin dhe
shfrytëzohen gjatë trajtimit të saj. Pasi rezultati hulumtues është ai që synon çdo studiues,
duhet që edhe kjo çështje të shqyrtohet dhe të vlerësohet me një objektivitet të
pakontestueshëm. Që kjo të arrihet kritiku duhet kujtuar dhe duhet mbështetur në të arriturat
e fushës përkatëse të historiografisë.
Në kuadër të shqyrtimit të lëndës së trajtuar nga studiuesi kritiku do të duhej të kishte
parasysh mënyrën e qasjes së autorit ndaj temës së zgjedhur, por edhe shkasin dhe shkakun
përse autori është përcaktuar mu për këtë temë. Në këtë frymë, natyrisht, do të duhej të
hetoheshin dhe të theksoheshin edhe synimet afatgjata dhe afatshkurta të studimit, si edhe
roli aktual i kësaj ndërmarrjeje. Edhe me këtë rast kritiku nuk duhet harruar që të japë
mendimin e vet për rezultatet dhe lëshimet e studimit, ndërsa sipas mundësisë ai duhet të
paraqes edhe sugjerimet, lëshimet, vërejtjet e ndryshme, madje edhe këshillat për ndonjë
ribotim eventual të studimit.
Njohja me autorin dhe veprën e tij
Pasi shpeshherë dhe shumë studiues të së kaluarës shkruajnë për të nesërmen këtë duhet ta
ketë parasysh gjithherë kritiku dhe për këtë duhet të njoftojë edhe lexuesin e studimeve
historike. Me këtë rast kritiku nuk do të duhej anashkaluar edhe të dhënën se kujt ia dedikon
studimin dhe punën e tij. Natyrisht, nëse kritiku ka të dhëna për jetën dhe veprimtarinë e
autorit do të duhej që lexuesin ta informojë edhe për këtë, duke përfshirë këtu përgatitjen
profesionale dhe prirjet e angazhimet e tij, veçanërisht në studimin e së kaluarës. Lidhur me
këtë kritiku do të shkruajë edhe për stilin e autorit, pse jo edhe për formën dhe mënyrën e
paraqitjes së kontributit të studiuesit. Ai do të duhej që këtu të përfshijë edhe format e
ndryshme të studimit që ndihmojnë lexuesin, siç janë indeksi i emrave të njerëzve dhe të
vendeve dhe indeksi lëndor, grafikët, hartat, skemat e llojllojshme apo CD-të, si dhe format e
tjera të përfshira në studimin apo veprën në shqyrtim.
Njohuritë e domosdoshme të kritikut
Që një kritikë e një studimi historik të marrë konturat e nevojshme dhe t’i përgjigjet këtij
togfjalëshi në kuptimin e plotë të fjalës kritiku duhet të ketë njohuri historike dhe të dijë se si
~ 498 ~