Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Mr.sci. Faik SAHITI: MUZEALE TË KOSOVËS NË VEND DHE NË DISA MUZE TË
SERBISË DHE MAQEDONISË
Përpjekjet e para në fushën e muzeologjisë në Kosovë
Kultura humaniste lindi atë ditë kur Terenci tha: “Çdo gjë që është njerëzore për mua s’është e
huaj...”. Rreth njëzet shekuj më vonë, piktori flaman, Rubensi, këtij mendimi i dha një kuptim edhe
më të thellë: “Gjithë botën e konsideroj atdhe timin”. Këtë porosi muzetë ua përcjellin të gjitha
vendeve dhe njerëzve të botës, duke përdorur gjuhën ndërkombëtare të artit. 468
Muzeumet janë dëshmitarë të kontinuitetit të njerëzimit, ndërsa kuptimi thelbësor i tyre është
rezistenca kundër shkatërrimit, kundër vdekjes së trashëgimisë së lëvizshme, sepse grumbullimi,
ruajtja, prezantimi, si dhe studimi i tyre mundësojnë ruajtjen e vlerave të qytetërimit, të realizuara nga
etnikume, në periudha të ndryshme kohore. Ndaj, në detyrat parësore të muzeologjisë ngërthehen
gjithashtu përpunimi i parimeve shkencore, puna praktike, kompletimi, pasurimi, regjistrimi, ruajtja,
restaurimi i objekteve, eksponateve, fondeve, puna kërkimore, kategorizimi, ekspozimi, veprimtaria
shkencore, kulturore, edukative, etj. Andaj, jo rastësisht thuhet se vizitat dhe takimet me monumente,
pasurojnë shpirtin njerëzor. 469
Edhe në viset tona, gjatë historisë, ishin grumbulluar dhe krijuar koleksione të veprave, si
artistike ashtu edhe të gjinive të tjera me vlera historike. Andaj territoret etnike shqiptare patën fatin e
rëndë historik që të jenë pre e lakmitarëve dhe pushtuesve, posaçërisht të atyre ballkanikë. Kosova,
për dallim prej viseve tjera shqiptare, nuk ka arritur akoma të konsolidohet në aspektin e grumbullimit
të fondeve për zgjerimin e rrjetit të muzeve në të gjitha hapësirat e vendit.
Kjo trashëgimi që paraqitet në një vazhdimësi të pandërprerë që nga parahistoria e këtej, edhe pse
e rrënuar dhe e shkatërruar në masë të konsiderueshme, megjithatë, ofron një lëndë të bollshme me
vlera të njëmendta, që do duhej studiuar mirëfilli dhe gjithanshëm 470 . Ajo krahas gjuhës prezanton me
përpikëri etnitetin dhe identitetin kombëtar 471 .
Në Kosovë ruhen që prej kohësh më të lashta materiale të vlefshme nëpër familje dhe
institucione fetare. Reliktet muzeore ruhen nga dashuria ndaj të parëve. Shembuj të mirë për uajtje të
këtij thesari të trashëgimisë kulturore ishin manastiret dhe kishat mesjetare, duke mos lënë anash as
xhamitë, teqetë, tyrbet, si dhe familjet bujare. Në këtë kontekst po përmendim kishën e Prizrenit,
manastirin e Deçanit, patrikanën e Pejës, kishën e Graçanicës, etj 472 .
Thesaret e manastireve dhe kishave të Kosovës mund të konsiderohen si embrione të
koleksioneve të muzeve, që shekuj me radhë i kanë qëndruar dhëmbit të kohës dhe e kanë ruajtur deri
më sot trashëgiminë kulturore – historike, që lindi kryesisht në këtë trevë dhe u ruajt me kujdes nga
banorët e këtyre viseve (nga banorët shqiptarë) 473 .
468
Grup Autorësh, Muzetë e Botës – Muzeo Britanik – Londër, Prishtinë 1980, p. 3.
469
Grup Autoresh, Muzete e Botes - Luvri – Paris, Prishtinë 1980, p. 9.
470
Flamur Doli, Arkitektura tradicionale- popullore e Kosovës, Katalog i ekspozitës shkencore Kosova
2001, p. 5.
471
Fejaz Drancolli, Rrënimi i kullës shqiptare, Prishtinë 2004, p. 112.
472
Deroko Aleksander, Monumentalna i dekorativno arhitektura u Srednjevekovnoj Srbiji, Beograd 1953, pp 59,
60.
473
Tefik Morina, Rruga e zhvillimit dhe perspektiva e Muzeut të Kosovës, Prishtinë 1974, p. 228.
~ 491 ~