Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
e popujve tjerë. Përpara tij mund t’i thoshim histori edhe kallëzimit, edhe legjendës, edhe këngës,
edhe mitit: por, duke lexuar veprat e tij do të kemi mundësi të bindemi se historia është një dije, në të
cilën njerëzit mësohen, të kuptojnë se kush ishin, se kush janë dhe, më në fund se kush duhet të
jenë” 452 ,
Historian serb Dimitrije Bogdanoviqi “duke manipuluar me imuputime politike, nuk ngurron
që, para emrit të Akademik Ali Hadrit, të vë shenja te punonjësit kulmor të nacionalizmit të egër
agresiv shqiptar dhe të sinkronizuesit të fushatës kundër popullit serb”. Akademik Ali Hadri në
shkrimet e tij për Historinë e Popullit shqiptarë në Kosovë në kuadër të projekteve shtetërore të Ish
Jugosllavisë me rastin e botimit të Enciklopedisë Jugosllave në vitet 70 të shekullit të kaluar shkroi
për Principatën e Arbërisë si një formacion politik të formësuar shqiptarë të asaj kohe. Ai mbështetet
në Burimet historike ku thuhet “Dhimitri arhont i Arbanumit” pra “Dhimitri udhëheqës i Arbërisë”
dhe Dhimitri në dokumente bizantine mbante titullin “ Panhipesevast” titull ky që jepej vetëm nga
oborri mbretëror bizantin, dhe ishte titull i rangut të lartë politik sipas koncepcionit politik të
Perandorisë Bizantine 453 . Dhimitri si udhëheqës i Arbërisë u garantonte Republikës Raguzane se mund
të merren me tregti në mënyrë të sigurt në shtetin e tij, nëpër tokë e det, pa kurrfarë takse doganore,
janë këto burime që përdorë Ali Hadri në shpjegimin e Principatës së Arbërisë në kuadër të hartimit të
projektit të Enciklopedisë Jugosllave. Mirëpo, qasja e thellë shkencore e Ali Hadrit bëhet objekt i
shqyrtimit të madh të redaksive të shumta të republikave dhe të Krahinave të Ish Jugosllavisë dhe të
Akademisë ushtarake Jugosllave. Ndër historianët më të zëshëm si Sima Qirkoviqi, Millorad
Ekmeqiç, Vlladimir Didjer etj, të cilët ishin edhe redaktorë për hartimin e Encikloedisë Jugosllave
dhe të Historisë serbe të viteve 1972 dhe 1980. Sima Qirkoviqi thotë se” Ali Hadri ka shkruar për
Principatën e Arbërisë në atë mënyrë ... ....... sa që sugjeron autonominë e njëfarë Principate të
Arbërisë e cila tij nuk ka ekzistuar”. Pikësynimet e tija dhe të historianëve të tjerë serbë, janë që të
mos shohin dhe të mos pranojnë etnikumin arbërore të formësuar dhe të ngritur në aspektin polik me
qëllim që të theksonin se deri në këtë kohë arbërit që dalin në shekullin e XI nuk kanë ndonjë
kontinuitet politik të deri ne shekullin e XV gjegjësisht me epokën e Skënderbeut. Sipas tyre nuk
mund të flitet për kurrfarë formacioni politik e shtetëror e juridik. Mund të flitet për shqiptarë por jo
edhe për Shqipëri si njësi shtet formues. Ndonëse historianët serb, shkruan Profesor Ali Hadri kanë
njohuri te duhura për mesjetën edhe për Epokën e Skënderbeut qëllimshëm janë të njëanshëm dhe se
nuk e shohin atë me qasje objektive shkencore. S. Qirkoviq, dhe B. Hrabaku e sulmuan Akademik Ali
Hadrin se mendimi i tij për origjinën ilire të shqiptarëve dhe për shqiptarët ne shek VIII lidhet me
ideologjinë shqiptaro madhe 454 .
Hulumtimet në fushën ekonomike të shumë studiuesve qofshin të huaj apo shqiptarë tregojnë
se gjatë periudhës mesjetare shek XIII-XV Kosova ishte ndër trevat më të pasura të Ballkanit. Kosova
u bë qendër e zhvilluar ekonomike ën mesjetë me zhvillim të gjithanshëm ekonomik e posaçërisht
ishte e zhvilluar xehetaria. Por historianët serb si B. Hrabak, Sima Qirkoviq të viteve 1980, vejnë në
dukje se edhe pse territori i Kosovës ishte qendër shumë e zhvilluar e xehetarisë, shqiptarët –arbrit e
Kosovës nuk janë marrë më xehetari në mesjetë që sipas tyre nuk dëshmohen në burimet historike.
Mirëpo për të kuptuar se kanë ekzistuare edhe minatorë shqiptarë në Kosovë asokohe, në numër të
konsiderueshëm mjafton të shikohen studimet e Skender Rizaj 455 ku autori përmend një numër
xehetarësh shqiptarë të Kosovës që janë marrë me xehetari asokohe. Aspektet ekonomike të periudhës
mesjetare në Kosovë janë marrë edhe studiues si J. Drançolli 456 , S. Daci 457 të cilët vejnë në pah për
452
R. Qosja, “Nekrolog për Akademik Ali Hadri”, Gjurmime Albanologjike, Seria e shkencave historike 18-19,
Prishtina, 1989, f. 343.
453
A. Hadri – M. Prenkaj, Pasqyrë e historisë nacionale shqiptare, Prishtinë, 1960, f. 27.
454
Ali Hadri, Marrëdhëniet shqiptaro-jugosllave, Akademia e Shkencave dhe e Arteve të Kosovës, Prishtinë,
2003, f. 27.
455
S. Rizaj, Kosova gjatë shekujve XV, XVI dhe XVII Administrimi, ekonomia, shoqëria dhe lëvizja popullore,
Prishtinë, 1982.
456
J. Drançolli, Raguzanët në Kosovë (prej fundit të shekullit XIII deri në vitin 1455), Prishtinë, 1968.
~ 486 ~