Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
nënkuptonte se Kosova do të vazhdonte të mbetej nën Serbi. Për shqiptarët kjo përgjigje do të thoshte
gjitha-shtu se diskutimet në rrugë legale për Republikën e Kosovës do të ishin të mbyllura.
Atë që lanë në mes politikanët e Kosovës, e vazhduan studentët dhe veprim-tarët e Lëvizjes Ilegale në
Kosovë. Ata u ndienë të deziluzionuar dhe të fyer në personalitetin e tyre njerëzor dhe kombëtar. Viti
1968 kishte dhënë plot shembuj sesi duhej shprehur revolta dhe forca e shembullit të bashkëmoshatarëve
të tyre në Perëndim dhe në Lindje ishte e fuqishme, edhe pse motivet ishin të ndryshme. Edhe të
rinjtë e Kosovës ngriheshin kundër autoritetit të shtetit, që për dekada i kishte shtypur, i kishte
ndrydhur dhe vazhdonte të mos i dë-gjonte.
Duke studiuar dokumentet arkivore të kësaj periudhe, rezulton se për gjendjen në Kosovë në vitet
1968-1979, shteti ynë shqiptar rriti interesimin për gjithçka që ndodhte në Kosovë. Kështu, strukturat
përkatëse informoheshin mbi propo-zimet për ndryshimet në Kushtetutën e Kosovës, për qëndrimin e
komisionit që kryesohej nga Fadil Hoxha dhe për propozimin që ky komision i bënte Federa-tës që
Kosovë-Metohia të shkëputej nga Republika Serbe dhe të varej direkt nga organet federative. 441
Strukturat e shtetit informoheshin në detaje deri për qëndrimin e historianëve të Serbisë në Beograd
ndaj studiuesit kosovar Ali Hadri, i cili dënoi krimet dhe padrejtësitë që i ishin bërë popullit shqiptar
të Kosovës gjatë Rankoviçit, ku kroatët dhe sllovenët kishin vlerësuar fjalën e studiuesit kosovar dhe
kishin dënuar me forcë padrejtësitë. Po ashtu, në dokumentet arkivore ka informacion për çdo detaj
politik që ndodhte në Kosovë. Këshu përmendim vlerësimin që i ishte bërë artikullit të “Zërit të
Popullit”, të datës 16 nëntor 1967 me titull: “Demagogjia titiste nuk mund t’i mbulojë plagët e hapura
të Kosovës”, që sipas burimeve vlerësohej si artikulli më i mirë i 20 viteve të fundit. 442
Strukturat përkatëse të informimit japin edhe detaje të ndryshme rreth vlerësimit të të
deleguarit të LKJ në Prishtinë, Kiro Haxhi Vasilijev, i cili ka thë-në: “Ka qenë fatkeqësi e madhe për
shqiptarët e Kosovës që kanë mbetur të izo-luar nga lidhjet me Shqipërinë. Kjo duhet ndrequar dhe
një gjë e tillë mund të arrihet me anën e afrimit të Kosovës me Shqipërinë, por pa kërkuar ndryshimin
e kufijëve.”
Në informacionin arkivor përmbildhen edhe mendime të intelektualëve kosova-rë për çështjen
kombëtare shqiptare. Ata kritikonin hezitimin e Shqipërisë për të ndihmuar Kosovën. Duke e shtyrë
më shumë mendimin kërkohej nga ana e tyre që Kosova të bëhej për Shqipërinë si Vojvodina për
Hungarinë, e cila anonte më shumë nga Hungaria se nga Jugosllavia. Për rrjedhojë, një Kosovë të tillë,
kosovarët do të kenë mundësinë që të hyjnë e të dalin në Shqipëri, të shkollohen, të ndihmohen më
shumë nga Shqipëria, me një fjalë, ekzistenca e kufijëve të jetë formale. 443
Një intelektual kosovar, për çështjen kombëtare shkruan: “Duhet të kuptoni situatën në të
cilën ndodhemi ne shqiptarët e Kosovës. Ndarja e Kosovës nga Shqipëria qe një padrejtësi e madhe.
Kaluan 50 vite dhe kjo ndarje vazhdon. Duhet të na ndihmoni që ne të ruajmë ndienjat kombëtare, të
krijojmë një inteli-gjencë shqiptare të gjerë, sepse intelektualët janë sytë e popullit, dhe, pa krijuar një
numër të konsiderueshëm syresh në Kosovë nuk ka mundësi të ndryshohet populli, që është shumë i
prapambetur. Rinia kosovare ka ndienja të flakta nacio-naliste, ajo e don Shqipërinë.”
Të gjitha këto materiale arkivore shërbenin vetëm për hierarkinë e lartë par-tiake e shtetërore, pasi
vetëm ato kishin të drejtën për t’u informuar, të drejtën për të përpunuar veprimet dhe të koordinon
politikën dhe propagandën në planin kombëtar. Kjo funksiononte në kushtet kur vetë Shqipërisë i
mungonte sistemi shumëpartiak apo organizma të tjerë shoqërore e politike që duhet të ketë një
shoqëri moderne pluraliste.
Duke e hedhur vështimin në brendësi të shtypit shqiptar, rezulton se, megjithëse kishte një
numër të konsiderueshëm organesh shtypi, si gazeta e revista me karakter kulturore e informative,
shtypi që trajtonte çështjen e Ko-sovës ishte i pakët dhe i shtrirë vetëm në dy dhe në raste të veçanta
441
-AQSH, Fondi AP 14, Dosja 89, fq.1, “Informacion nga burime të Shqipërisë jashtë (tepër se-kret)”, dt.
03.01.1968.
442
-AQSH, po aty, fq. 2.
443
-AQSH, Fondi AP 14, Dosja 89, fq.4, “Informacion nga burime të Shqipërisë jashtë (tepër se-kret)”, dt.
03.01.1968.
~ 482 ~