Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Në gjirin e Shoqërisë së Stambollit bashkëpunuan ngushtësisht myslimanë të mëdhenj si vëllezërit
Frashëri, katolikë të shquar, si Pashko Vasë Shkodrani e ortodoksë të mësuar e atdhetarë si Jani Vreto:
ishte pra model i bashkëpunimit ndërmjet feve në shërbim të Atdheut.
Një fenomen i tillë ishte i rrallë në historinë e popujve të tjerë, sepse shqiptarët, të cilët u takonin tri
besimeve të ndryshme, vepronin bashkarisht për një ideal.
Rasti i "Alfabetares së gjuhësë Shqip", ose Abetares së Stambollit është unikal në jetën mbi 150-
vjeçare të abetareve shqipe, në këndvështrimin e lidhjes së ngushtë me kushtet historiko - shoqërore
dhe të botimit; të rolit që luajti për njësimin e alfabetit të përbashkët të gjuhës shqipe; në hedhjen e
themeleve të tekstologjisë shqiptare, të frymës atdhetare që ngjalli. "Alfabetarja..." padyshim, ndikoi
fuqishëm në tekstet e mëvonshme e veçanërisht në abetaret. Nga kjo u mor modeli që në hyrje të disa
teksteve të vihej një pasqyrë krahasuese e alfabetit shqip me alfabete te tjera si turqisht, greqisht,
frëngjisht, italisht, bullgarisht, për të ndihmuar dhe lehtësuar edhe ata që njihnin qofte edhe njërën nga
këto gjuhë. Kundër ABC-së së "Shoqërisë së Stambollit" u sulën në një front të përbashkët armiqësor
që nga oborri osman, Patrikana e Fanarit dhe Papati i Romës, carizmi rus, qeveritë frënge, greke,
serbe, etj.
Komiteti i Stambollit me detyrën kryesore hartimin e platformës ideologjike, politike dhe kulturore të
Lidhjes Shqiptare të Prizrenit nga njëra anë, Shoqeria e të Shtypurit Shkronja Shqip me synimin e saj
të nxiste zhvillimin e kulturës në gjuhën shqipe dhe ta vinte atë në shërbim të çështjes së çlirimit
kombëtar nga Turqia, nga ana tjetër, nuk i dhanë mundësi letërsisë shqiptare të zhvillohej ashtu si dhe
letërsia europiane e fundit të shek. XIX. Në kohën kur vendi ynë rrezikohej nga coptimi i tërësisë
territoriale dhe kur shkolla dhe gjuha shqipe ishte zëvendësuar me shkollën dhe gjuhën turke, greke e
latine, letërsia e kësaj kohe nuk mund të përshkohej nga muza apo nga frymëzimi lirik e stilistik.
Në fund, Shqipëria e shek. XX nuk mund të kuptohet aspak pa kuptuar periudhën e Rilindjes dhe
kulturën e saj.
Recenzentë:
Prof,dr. Petrika Thëngjilli
Prof.aso. Kseonela Sotirofski
~ 465 ~