Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës
Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës
KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012 Dr. Shpresa HOXHA: PËRKTHIMI I PERFEKTIT TË TASHËM TË ANGLISHTES NË SHQIPEN Përkthimi është i rëndësishëm jo vetëm në gjuhësi por edhe në të gjitha sferat tjera shoqërore. Ka shumë shkrime që kanë të bëjnë me përkthimin dhe kontrastivitetin si degë më e re gjuhësore, të shkruara nga autorë të ndryshëm në tërë botën, të cilët përkthimin e marrin si art letrar. Sipas veprës së J.C. Catford “ A Lingiistic Theory of Translation” (Teoria gjuhësore e përkthimit) , del se përkthimi është një veprim që ka karakter gjuhësor; proces i zëvendësimit të tekstit në një gjuhë të caktuar me tekstin tjetër. Përkitazi me këtë secila teori e përkthimit duhet të nxirret nga teoria gjuhësore – teoria e përgjithshme e përkthimit. 43 Etimologjia e fjalës përkthim rrjedh prej fjalës latine translatio (e cila vetë vjen nga fjalët trans dhe fero 44 që dmth. trans = tej, përtej, andej, matanë dhe fere = mbart një barrë. 45 Përkthimi gramatikor është ngushtë i lidhur me përkthimin leksikor, që është përkthim i përkufizuar leksikor, në të cilin fjalët e gjuhës burimore të një teksti zëvendësohen me ekuivalentin e fjalëve të gjuhës së shenjave, por pa zëvendësim gramatikor. Andaj, analiza kontrastive është e vlershme për vijimin e mësimit të gjuhëve të huaja në përgjithësi dhe jo vetëm të atyre që janë të njohura në botë, por pa përjashtim. Njëkohësisht, është ndihmë pedagogjike për arsimtarin e gjuhës së huaj të bëjë dallimin në mes të ndryshimeve dhe ngjashmërive të dy gjuhëve të cilat ngandonjëherë çojnë edhe kah gabimet eventuale, sidomos kur një strukturë e njohur e gjuhës amtare paraqitet me disa struktura në gjuhën e huaj. Kështu përfundimet e analizës kontrasteve vërtetohen me analizën e gabimeve. 46 Lidhur me gjerësinë gjuhësore të analizës kontrasteve temat mund të jenë të ndryshme. Në të vërtetë mund të kufizohemi në një fushë të veçantë gramatikore dhe të bëjmë analizën konkrete kontrasteve midis dy gjuhëve: gjuhës A dhe gjuhës B. Në këtë punim jam kufizuar në analizën komparative të perfektit të tashëm të gjuhës angleze (Present Perfect Tense) në tekstin origjinal / romani “Oliver Twist” të Charles Dickens- it 47 dhe 43 G. N. Leech, Meaning and the English Verb, 1980, 30. 44 http://en.wikipedia.org/wiki/Translation 45 Fjalor latinisht – shqip, Rilindja, Prishtinë 1980, 529, 180. 46 Isa Zymberi, Kategoritë gramatikore të emrit në gjuhë shqipe dhe angleze, punim i magjistraturës, Prishtinë 1979, XIII. 47 Charles Dickens, Oliver Twist, London 1966. ~ 45 ~
KUMTESA përkthimit të tij në gjuhën shqipe sipas tekstit të përkthyer nga S. Luarasi / romani “Oliver Tuisti” 48 . Qëllimi kryesor në punën e kësaj analize është shpjegimi kontrastiv i funksioneve të perfektit të tashëm të mënyrës dëftore, duke i krahasuar ato në të dy gjuhët: në anglishte dhe në shqipe në bazë të materialit të përbashkët konkret. Perfekti i tashëm i gjuhës angleze Present Perfect Tense) Funksionet Perfekti i tashëm i gjuhës angleze është një trajtë e veçantë e kohës së shkuar, e cila shpreh një veprim ose gjendje të një kohe të kaluar, mirëpo veprimi i shprehur përmban lidhje edhe me kohën e tashme, me fjalë të tjera pasojat vazhdojnë të jenë të pranishme edhe në momentin e ligjërimit. Për këtë arsye kësaj kohe të shkuar i shtohet atributi i tashëm. G.N. Leech thekson se gjuha angleze ka dy mënyra me anë të së cilave ndodhitë e shkuara mund të lidhen me prezentin me kuptim të perfektit: a) mund të përfshihet periudha kohore që ka filluar në të kaluarën por zgjat edhe në të tashmen; b) mund të përfshihet vetëm periudha kohore e shkuar pa arritur në të tashmen, mirëpo pasojat kanë mbetur edhe në të tashmen. Ky autor vëren katër funksione kryesore të perfektit të tashëm të gjuhës angleze. Njëri përdoret me folje “të gjendjes” dhe tre të tjerët me “folje të ndodhive (të veprimeve)”. We’ve lived in London since last September. Ne jetojmë në Londër që nga shtatori i vitit të kaluar. Përkthimi fjalë për fjalë do të ishte kështu: Ne kemi jetuar në Londër që nga shtatori i kaluar. (që do të thotë se Londra është vendi ku jetojmë tani.) Fjalia e sipërshënuar vijon nga e shkuara deri ne momentin e tashëm, me mundësi që të kalojë edhe në kohën e ardhme. Një funksion të tillë zakonisht e kryejnë foljet që tregojnë zgjaturi të kohës së gjendjes. Ja edhe një shembull: We’ve lived here all our lives, and mean to live here for many years to come. Jetojmë këtu gjatë tëre jetës dhe mendojmë të jetojmë këtu edhe gjatë shumë viteve të ardhshme. Përdorimi i perfektit të tashëm rregullisht mund të shoqërohet me një ndajfolje ose me një togfjalësh që tregojnë zgjaturi kohe si: this week, always, ever, recently, lately, yet, etj. Have you ever been to America? A keni qenë ndonjëherë në Amerikë? Has the dustman called yet? A ka thirrur pastruesi ende? Perfekti i tashëm përdoret edhe si e shkuar e pacaktuar (Indefinite Past), zakonisht me disa folje që tregojnë gjendje të pacaktuara nga pikëpamja kohore: He’s a man who has experienced suffering. 48 Çarlls Dikens, Oliver Tuisti, (përkthyes: Skender Luarasi) Prishtinë 1961. ~ 46 ~
- Page 1 and 2: Ministria e Arsimit, e Shkencës dh
- Page 3 and 4: KUMTESA KUMTESAT Nga konferenca vje
- Page 5 and 6: KUMTESA ~ 4 ~
- Page 7 and 8: KUMTESA në zhvillimin e gjithëmba
- Page 9 and 10: KUMTESA ~ 8 ~
- Page 11 and 12: Ma. Arjeta CUKA1: VËZHGIME MBI ZHV
- Page 13 and 14: Dr. Rudina MITA, Prof. DR. Hysen KO
- Page 15 and 16: ~ 14 ~
- Page 17 and 18: KUMTESA Derisa situata me vendet e
- Page 19 and 20: KUMTESA Në këtë aspekt shihet se
- Page 21 and 22: Perspektivat dhe nevojat KUMTESA Sh
- Page 23 and 24: KUMTESA domosdoshmëri imediate. In
- Page 25 and 26: KUMTESA ~ 24 ~
- Page 27 and 28: KUMTESA cilave është vënë në d
- Page 29 and 30: KUMTESA a të një “përzierjeje
- Page 31 and 32: KUMTESA ~ 30 ~
- Page 33 and 34: KUMTESA Abetar i vogël shcyp mas A
- Page 35 and 36: KUMTESA dhe studiuesit e letërsis
- Page 37 and 38: KUMTESA ~ 36 ~
- Page 39 and 40: KUMTESA të cilët përcjelin lëvi
- Page 41 and 42: Administrim i testit akreditim i pr
- Page 43 and 44: KUMTESA 1. në fillimin (parashtesa
- Page 45: KUMTESA qëndrojnë gjatë në për
- Page 49 and 50: KUMTESA Përkthimi i romanit në fj
- Page 51 and 52: KUMTESA Ja shembuj: I have walked a
- Page 53 and 54: KUMTESA ~ 52 ~
- Page 55 and 56: KUMTESA ndryshimet më të mëdha m
- Page 57 and 58: KUMTESA Grupi /kj/ ndodh të zëven
- Page 59 and 60: KUMTESA ~ 58 ~
- Page 61 and 62: H Y R J E KUMTESA Zatriqi është v
- Page 63 and 64: KUMTESA Pos figurave të kafshëve,
- Page 65 and 66: KUMTESA Radivoje Peshiqit 69 , të
- Page 67 and 68: III. P Ë R F U N D I M KUMTESA Har
- Page 69 and 70: KUMTESA Lexuesi aktiv, pavarësisht
- Page 71 and 72: KUMTESA autoritetin e kujt duam të
- Page 73 and 74: KUMTESA ~ 72 ~
- Page 75 and 76: KUMTESA 2..3. Zanoren ë të pathek
- Page 77 and 78: KUMTESA 2.12. Rr-ja e fortë e geg
- Page 79 and 80: KUMTESA 3.9.Toskët përdorin dhano
- Page 81 and 82: KUMTESA ~ 80 ~
- Page 83 and 84: KUMTESA Me lë- gjejmë disa folje,
- Page 85 and 86: KUMTESA -(ë)sinë, vetëm emri qel
- Page 87 and 88: KUMTESA ~ 86 ~
- Page 89 and 90: KUMTESA kulturës mund të jetë n
- Page 91 and 92: KUMTESA gjuhësore dhe kritereve t
- Page 93 and 94: KUMTESA sumi specifik i tyre, trajt
- Page 95 and 96: KUMTESA etnolinguistikës, kur do f
KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS <strong>2012</strong><br />
Dr. Shpresa HOXHA: PËRKTHIMI I PERFEKTIT TË TASHËM TË ANGLISHTES<br />
NË SHQIPEN<br />
Përkthimi është i rëndësishëm jo vetëm në gjuhësi por edhe në të gjitha sferat tjera<br />
shoqërore. Ka shumë shkrime që kanë të bëjnë me përkthimin dhe kontrastivitetin si degë më<br />
e re gjuhësore, të shkruara nga autorë të ndryshëm në tërë botën, të cilët përkthimin e marrin<br />
si art letrar.<br />
Sipas veprës së J.C. Catford “ A Lingiistic Theory of Translation” (Teoria gjuhësore<br />
e përkthimit) , del se përkthimi është një veprim që ka karakter gjuhësor; proces i<br />
zëvendësimit të tekstit në një gjuhë të caktuar me tekstin tjetër. Përkitazi me këtë secila teori<br />
e përkthimit duhet të nxirret nga teoria gjuhësore – teoria e përgjithshme e përkthimit. 43<br />
Etimologjia e fjalës përkthim rrjedh prej fjalës latine translatio (e cila vetë vjen nga<br />
fjalët trans dhe fero 44 që dmth. trans = tej, përtej, andej, matanë dhe fere = mbart një barrë. 45<br />
Përkthimi gramatikor është ngushtë i lidhur me përkthimin leksikor, që është<br />
përkthim i përkufizuar leksikor, në të cilin fjalët e gjuhës burimore të një teksti<br />
zëvendësohen me ekuivalentin e fjalëve të gjuhës së shenjave, por pa zëvendësim<br />
gramatikor.<br />
Andaj, analiza kontrastive është e vlershme për vijimin e mësimit të gjuhëve të huaja<br />
në përgjithësi dhe jo vetëm të atyre që janë të njohura në botë, por pa përjashtim.<br />
Njëkohësisht, është ndihmë pedagogjike për arsimtarin e gjuhës së huaj të bëjë dallimin në<br />
mes të ndryshimeve dhe ngjashmërive të dy gjuhëve të cilat ngandonjëherë çojnë edhe kah<br />
gabimet eventuale, sidomos kur një strukturë e njohur e gjuhës amtare paraqitet me disa<br />
struktura në gjuhën e huaj. Kështu përfundimet e analizës kontrasteve vërtetohen me<br />
analizën e gabimeve. 46<br />
Lidhur me gjerësinë gjuhësore të analizës kontrasteve temat mund të jenë të<br />
ndryshme. Në të vërtetë mund të kufizohemi në një fushë të veçantë gramatikore dhe të<br />
bëjmë analizën konkrete kontrasteve midis dy gjuhëve: gjuhës A dhe gjuhës B. Në këtë<br />
punim jam kufizuar në analizën komparative të perfektit të tashëm të gjuhës angleze (Present<br />
Perfect Tense) në tekstin origjinal / romani “Oliver Twist” të Charles Dickens- it 47 dhe<br />
43<br />
G. N. Leech, Meaning and the English Verb, 1980, 30.<br />
44<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/Translation<br />
45<br />
Fjalor latinisht – shqip, Rilindja, Prishtinë 1980, 529, 180.<br />
46<br />
Isa Zymberi, Kategoritë gramatikore të emrit në gjuhë shqipe dhe angleze, punim i magjistraturës,<br />
Prishtinë 1979, XIII.<br />
47<br />
Charles Dickens, Oliver Twist, London 1966.<br />
~ 45 ~
Change language