Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Me emrin Kaonë u pagëzuan banorët e kësaj zone. Edhe sot në majën e kalasë së Himarës,
një majë shkëmbi quhet Maja e Kaonisë. Ka qenë vend vullkanik. Virgjili, poeti antik romak, i
përmend në kohën e vet malet e Akrokeraunëve (të Vetëtimave), duke i cilësuar si “thithës të rrufeve”.
Straboni në veprën e tij “Gjeografika” shkruan: “I ngrohtë dhe frytdhënës është ky vend, se është plot
me ullishta e me vreshta”.
Stefan Bizantini është i fundit që e përmend krahinën e Bregdetit të Jonit me emrin Kaonia, në
fjalorin e madh gjeografik Mbi qytetet dhe popujt, të bërë në vitet 528 – 548.
KAONËT SI NJË NGA FISET KRYESORE TË EPIRIT
Në shekujt e parë të mijëvjeçarit të fundit para Kr., ishin formuar bashkësi fisnore dhe në
përgjithësi ato kishin zënë vend në trojet e tyre historike. Nga burimet historiko-epigrafike rezulton se
fisi i Kaonëve u bë pjesë përbërëse e Epirit të lashtë. Kaonia zinte pjesën veriperëndimore të tij dhe
përbëhej nga 17 fise, ku tre prej tyre përmenden me dy emra: Antigone – Argjirinë, Foinate – Kaonë,
Omfale - Ofylë. Që prej autorëve të mësipërm e deri te Straboni, si fise të Epirit përgjatë brigjeve të
Jonit përmenden kaonët, thesprotët dhe kasiopët. 336 Ndërsa Pukëvili kur shprehet për Epirin, citon:
“Të gjithë këta janë të një kombësie, vendas dhe madje stërnipër të një populli fillestar të lashtë
autokton që sipas historianëve të antikitetit, rronte në këtë vend të Evropës para grekërve”.
Kaonët si në shtrirjen gjeografike dhe në kontributin që kanë dhënë në fuqizimin e shtetit të
Epirit kanë qenë më kryesorët. Kaonia si fis tepër i rëndësishëm për shtrirjen gjeografike dhe si model
i një organizimi të brendshëm të veçantë, përmendet shpesh nga historianë të antikitetit. Herë
përmendet për ekonominë, herë për strategjinë mbrojtëse, herë për trimërinë, për rolin tregëtar në
shumë porte të Mesdheut, herë për rolin ndihmues ndaj trevave kur ato rrezikonin. “Ky fis i madh i
Epirit ka pasur një organizëm federativ të Kaonëve. Ishte një ndërtim politiko-shoqëror e me familjen
ishte ndërtimi i shoqërisë patriarkale. 337
Autorët e vjetër grekë vënë në dukje se kaonët “qeverisin pa mbretër” që do të thotë se ata
nuk e njihnin pushtetin e mbretit, po qeveriseshin nga dy funksionarë të zgjedhur që quheshin
prostatë. Kështu në vitin 430 para Kr. sipas Tukididit në krye të tyre “ishin prostatë për një vit Foti e
Nikonidhi, që rridhnin nga fisi i parë” 338 d.m.th. nga familjet e larta të fisit që kryesonte koinonin. Me
kalimin e kohës forma e qeverisjes u reformua, veçse jo drejt përqendrimit të pushtetit në sa më pak
duar, siç mund të pritej, po duke rritur shkallën e demokracisë. Sundimi i përbashkët i dy personave
dhe ndërrimi i tyre në krye të çdo viti tregon për një regjim qeverisjeje mjaft të përparuar te kaonët,
qeverisje që mund të krahasohet me regjimin republikan të Romës, ku në krye të shtetit qëndronin dy
konsuj. 339
Në gjysmën e dytë të shekullit V para Kr. kaonët, thesprotët e molosët merrnin pjesë në
ngjarje të tilla politike të historisë së botës së Mesdheut, siç ishte Lufta e Peloponezit. Tukididi në
vitin e tretë të luftës së Peloponezit shkruan: “Në gjirin e Ambrakisë, komandanti Spartan mori edhe
një përforcim nga barbarët. Këta ishin në radhë të parë Kaonët, një popull që nuk sundohej nga
mbretër dhe që dërguan 1000 burra nën komandën e dy prej fisnikëve të tyre. 340
Skylaki kur flet për Ilirinë sqaron: “Fqinjë me gjithë këta në viset e brendshme janë atintanët,
sipas Orikisë dhe Kaonisë gjer në Dodonë...” Në këto vise janë malet Keraune (Epir) dhe aty afër
është një ishull i vogël që quhet “Sason”. 341 Ndërsa Plini ka saktësuar: “Epiri i marrë në përgjithësi
fillon në malet Keraune. Ai përfshin në fillim kaonët prej nga vjen dhe Kaoni, thesprotët...mollosët, ku
336
Strabon Geography, Book 7 f. 5-8 (N. Hammond, Epirus, f. 458-460).
337
Aristidh Kola “Arvanitasit dhe prejardhja greke” Tiranë 2002 f. 144.
338
Tukididi “Le storie”, Torino 1982 Libro II f. 80.
339
H. Ceka, N. Ceka “Mbi zhvillimin e shtetit te ilirët” ndodhet tek “Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve” bot. 1998 f.
42.
340
W. M. Lik “Udhëtimi në Shqipërinë e Vezirëve” Tiranë 2008 f. 228-229.
341
Skilaksi “Lundrimi” “Ilirët dhe Iliria te autorët antikë ”v.1965, f. 36.
~ 449 ~