Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Kushtetutë kjo që avancoi dhe afirmoi akoma më shumë edhe të drejtën e Krahinës Socialiste
Autonome të Kosovës. Kjo kushtetutë siguronte pjesëmarrjen e Kosovës në të gjitha organet
federative dhe e njihte atë si njësi konstituive të federatës. Ajo i mundësonte dhe i garantonte edhe
Kosovës ta kishte kushtetutën e vet për dallim nga më herët që kishte vetëm Ligjin Kushtetues.
Por, sado që këto avancime ishin të rëndësishme, shqiptarët kishin kërkesa edhe më të
mëdha. Republika e Kosovës ishte synim parësor dhe shumë legjitim për të realizuar të drejtat e tyre.
Megjithëqë, kjo kërkesë e parashtruar edhe më herët, madje edhe në kanalet zyrtare drejtuar vet Titos,
nga një delegacioni kosovar, nuk gjeti përkrahjen. Në këtë mënyrë thuajse u mbyllën rrugët për
adresimin e kësaj çështje në mënyrë legale.
Udhëheqja politike e Kosovës megjithatë u mundua që ta shfrytëzonte hapsirën e krijuar
duke u përqendruar në ngritjen dhe konsolidimin e institucioneve autonome, në avancimin e arsimit
dhe ekonomisë. Por,kjo nuk mjaftonte sepse Kosova prap se prap mbetej pjesa më e prapambetur në
ish-Jugosllavi. Ekonomia akoma mbeti në nivele të ulëta të zhvillimit dhe po krijohej një hendek në
mes të Kosovës dhe njësive tjera federale.
Kjo kishte nxitur grupet ilegale shqiptare që të ishin edhe më këmbëngulse në kërkesën për
realizimin e plotë të drejtave të shqiptarve duke u angazhuar fillimisht për bashkimin e Kosovës me
Shqipërinë. Në këtë kërkesë më të zëshmit ishin organizata “Lëvizja Revolucionare e Bashkimit të
Shqiptarëve” e udhëhequr nga Adem Demaçi dhe “Fronti i Kuq Popullor“ që drejtohej nga Jusuf
Gërvalla. Në programet e këtyre organizatave qëllim parësor ishte bashkimi me Shqipërinë, duke
përdorur të gjitha mjetet e mundëshme, qoftë duke përdorur edhe kryengritjen e armatosur 328 .
Por, Kushteutata e vitit 1974 kishte lënë të pakënaqur edhe serbët. Madje nacionalist serb si
Dobrica Qosiq e të tjerë, ishin shprehur hapur kundër të drejtave që u garantoheshin Kosovës dhe
shqiptarve me këtë kushtetutë . Kurse qarqe ekstreme nacionaliste të përfaqësuar nga Dragosllav
Markoviç, Millosh Miniq, Petar Stamboliç etj. në vitin 1977 kishin hartuar të ashtuquajturin “Librin e
kaltërt”që shqyrtonet Kushtetutën e vitit 1974, sidomos pjesën që kishte të bëjë me pozitën e
krahinave të Vojvodinës dhe Kosovës. Aty ngritej edhe çështja e rishikimit të Kushtetutës, menjëherë
pas vdekjes së Titos.
Dhe më të vërtet, vdekja e J.B.Titos në vitin 1980 ishte moment që forcat nacionaliste serbe e
shfrytëzuan si shansë për të rishikuar pozitën e tyre dhe për të rritur ndikimin në tërë shtetin. Qarqet
politike e intelektuale serbe filluan të rishfaqnin ambicjet e tyre unitariste. Ato mezi prisni që të ju
krijohej rasti për të marr masa ndaj shqiptarëve 329 . Për të shfaqur hakmarrjen e tyre ndaj procesit të
decentralizimit të Jugosllavisë dhe ndaj vendimeve të Kushtetutës së vitit 1974. Ndoshta pikërisht
duke e kuptuar këtë qëllim të udhëheqësisë serbe të asj kohe, lideri komunist i Kosovës, Mahmut
Bakalli, kishte shfaqur hezitimet e veta për demonstratat e vitit 1981 dhe vite më vonë kishte ngritur
çështjen e mungesës së planit B, nga lëvizja shqiptare e kohës.
Ngjarjet e vitit 1981 ishin shpërthim që edhe mund të ishte pritur, ndoshta jo mu në këtë kohë
dhe në këtë mënyrë, por herët a vonë diçka e ngjashme do të ndodhte. Nëse jo në Kosovë atëherë diku
tjetër në Jugosllavi gjithsesi. Por, Kosova ishte më e predispozuara për një gjë të tillë.
Egërsia me të cilën u trajtuan demonstratat e viti 1981 në Kosovë, sidomos nga ana e Serbisë,
ishin prelud i asaj çka do të ndodhte në këtë krahinë por edhe në mbarë federatën jugosllave në
dekadat në vazhdim.
~ 446 ~
Recenzentë :
Prof.dr Fehmi Rexhepi
Prof. dr. Isa Bicaj
328
Historia e Popullit Shqiptar IV, Tiranë , 2009, fq.384
329
Julie a. Mertus,Kosovo how myths and truths started a war,University of California Press,Berkeley,Los
Angeles,
London,1999 fq.35