Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
përdorur çdoherë e më shumë nga popullata vendore, sidomos nga ajo e moshёs sё re
(shkollore dhe universitare), por edhe nga personeli mësimdhënës, udhëheqës i
institucioneve edukativo-arsimore dhe nga personeli administrativ i fushës së gjerë të
arsimit.
Arsyeshmëria e huazimeve
Sikur çdo gjuhë edhe gjuha shqipe është gjuhë e gjallë, pra gjuhë e cila përdoret në
jetën e përditshme, në formën gojore dhe me shkrim, prandaj zhvillohet dhe pasurohet
vazhdimisht. Pasurimi i saj bëhet në mënyra të ndryshme, në mesin e të cilave edhe me
huazimin 42 e fjalëve të (gjuhëve të) huaja për të cilat, në një fazë të caktuar të zhvillimeve të
caktuara, ndien nevojë t`i ketë në përdorim. Natyrisht, huazimi i fjalëve të huaja nga një
gjuhë e caktuar ose në përgjithësi, në praktikë, duhet të mbështetet në nevojat reale leksikore
të saj. Kjo, në praktikën e huazimeve, nuk ngjet gjithënjë, prandaj huazimet nuk dalin
gjithënjë dhe tërësisht të nevojshme, prandaj edhe të arsyeshme. Kështu mendojmë edhe për
huazimet e shqipes në fushë të arsimit të viteve dymijë të cilat janë objekt i shqyrtimit në
këtë artikull. Sipas vlerësimeve tona, në kohën e pasluftës dhe në rrethanat e krijuara prej saj,
duke u nisur nga nevojat reale për reformimin e tërë sistemit arsimor dhe të përmbajtjeve të
tij, del nevoja për huazimin dhe futjen në përdorim (zyrtar) të një fjalori shtesë për të
plotësuar këto nevoja leksikore të gjuhës shqipe të dhjetëvjetëshit të parë të këtij shekulli.
Natyrisht, si rrjedhojë e kushteve dhe rrethanave të përgjithshme dhe të veçanta, një pjesë e
rëndësishme e këtyre huazimeve na duket e arsyeshme, pasi fjalori i shqipes, semantikisht i
barasvlershëm me këto huazime, nuk ishte në përdorim ose mungonte fare. Por, kështu nuk
mund të thuhet për të gjitha huazimet e shqipes të kësaj periudhe kohore.
Përfundim
Sikur edhe në rastet e gjuhëve të tjera, huazimet e fjalëve të huaja nga gjuha shqipe,
në kushtet dhe rrethanat e përgjithshme, gjatë viteve dymijë, mund të konsiderohen
përgjithësisht të nevojshme, prandaj edhe të arsyeshme. Mirëpo, ky përfundim mund të jetë
vetëm i pjesërishëm pasi një pjesë e konsiderueshme e këtyre huazimeve, të fushës së
arsimit, gjatë kësaj periudhe kohore, nuk mendojmë se ishin të nevojshme dhe, rrjedhimisht,
edhe të arsyeshme. Një pjesë e këtyre të fundit janë futur në përdorim pa asnjë nevojë as
arsye pasi kanë zëvendësuar fjalët përkatëse të shqipes (burimore ose të prejardhura) që deri
atëherë ishin në përdorim në gjuhën shqipe në këtë fushë, në komunikimin e përditshëm
gojor ose me shkrim, individual ose institucional. Pjesa tjetër e tyre, edhe pse për kohën kur
janë huazuar mund të kenë qenë huazime të nevojshme, mendojmë që, si të tilla, nuk do të
(por të detyrueshme pasi të jenë zgjedhur nga nxënësit), nga klasa e gjashtë (shkolla e mesme e
ulët).
42
Përveç përmes huazimeve fjalëve nga gjuhë të huaja, gjuha shqipe, edhe në këtë rast, mund të
pasurojë leksikun
e vet edhe përmes neologjizmave ose përmes futjes në përdorim të fjalëve që i takojnë fondit të
përgjithshëm të
leksikut të gjuhës shqipe
~ 43 ~