Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
1. në fillimin (parashtesat) e fjalëve të huazuara, si: jashtëkurrikular, joformal,
nënsektor, passekondar;
2. në fundin (prapashtesat) e fjalëve të huazuara, duke u përshtatur me ato të gjuhës
shqipe, si psh., administrim, aplikim, diversitet, dizajn, fasilitim, gjenerim,
infrastrukturë, konsolidim, menaxhim, monitorim, transparencë;
3. të shkronjave të përdorura në fjalët e huazuara, duke ruajtur shqiptimin e gjuhës
dhënëse, si psh., aplikant, asistent, elektronik, kreativ, proaktiv, sektor;
4. me ndryshime të tjera që nuk i përmbahen formës fonetike as morfologjike të
fjalëve të huazuara, si psh., mision, resurs.
Ndërkaq, në disa raste, fjalët e huazuara në trajtën e përshtatur, krahas ruajtjes së
trajtës shqiptimore, kanë ruajtur edhe trajtën shkrimore të tyre të gjuhës së origjinës, si psh:,
global, formal, informal, mentor, normativ, staf, stres 38 virtual, CV 39 (sivi, por edhe seve),
veb (ose web).
Fjalët e huazuara kanë “mbuluar” një pjesë të madhe të fushës së arsimit
parauniversitar të Kosovës, duke plotësuar zbrazëtitë jo të pakëta të fjalorit ekzistues të
shqipes në fillim të viteve 2000, duke përcaktuar një pjesë të fjalorit të ri që do të përdoret në
këtë fushë dhe duke përkufizuar kuptimet e terminologjisë së re, të futur në përdorim gjatë
kësaj periudhe kohore.
Fjalori i huazuar shënon reformat dhe zhvillimet e reja të gjitha niveleve arsimore
parauniversitare në Kosovë dhe fushat e ngushta, aspektet e dimensionet e ndryshme të tyre:
sistemin e ri arsimor, programet mësimore, planet mësimore, trajnimet e personelit
mësimdhënës dhe drejtues të shkollave, etj); ndryshimet e shumta që janë bërë në këtë fushë
me qëllim të përafrimit të sistemit tonë arsimor me ato të vendeve euroatlantike.
Huazimi i kёtyre fjalёve, pothuaj që të gjitha nga gjuha angleze, nё formёn e
huazuar, sipas rregullave fonetike tё gjuhës sё huaj nga e cila janë huazuar, gjatë përdorimit
të tyre praktik në gjuhën shqipe, në formën gojore, por edhe në atë të shkruar, nuk ka
paraqitur ndonjё vёshtirёsi të veçantë. Kjo ka ndodhur pasi, pas luftës së fundit, gjuhët e
huaja (sidomos gjuha angleze, por edhe gjuhët tjera të “mëdha” 40 ) tashmё kanë fituar një
rëndësi më të madhe dhe një status juridik të ri 41 (sidomos e para) dhe si të tilla janë duke u
38 Fjalët staf dhe stres në gjuhën angleze kanë shkronjë të dyfishtë në fund të tyre (staff, stress).
39 Kjo shkurtesë shkruhet si në gjuhën dhënëse (CV), por shqiptohet në dy mënyra (anglishtfolësit e
shqiptojnë në
mënyrën e parë, kurse frëngjishtfolësit edhe në të dytën).
40 Pas gjuhës angleze, për nga përdorimi i tyre në Kosovë renditen: gjuha frënge, gjuha gjermane dhe
gjuha italiane
41 Sipas Kornizës së Kurrikulës gjuha angleze duhet të mësohet si lëndë e detyrueshme nga klasa e
parë e shkollës
fillore, kurse gjuhët e dyta (gjuhët: frënge, gjermane, italiane, spanjolle, etj. duhet të mësohen si
lëndë zgjedhore
~ 42 ~