Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Fehmi ISMAJLI: HUAZIME TЁ SHQIPES NЁ FUSHЁN E ARSIMIT - KORNIZA E
KURRIKULËS DHE FJALORI I SAJ
Procesi i globalizimit, si proces botëror, ka ushtruar dhe vazhdon të ushtrojë
ndikimin e vet të fuqishëm në të gjitha fushat e dijes dhe të jetës në tërë botën. Natyrisht, ky
ndikim vjen nga shtetet më të mëdha, më të zhvilluara dhe më të fuqishme të botës në
aspekte të ndryshme: teknologjike dhe ekonomike, ushtarake dhe politike, arsimore dhe
shkencore, gjuhësore dhe kulturore, etj. Ky ndikim, me kohën, jo vetëm që nuk (do të) ndalet
por as nuk (do të) dobësohet. Përkundrazi, ai vetëm sa do të rritet dhe zgjerohet, pothuaj në
të gjitha fushat e dijes, të punës dhe të jetës. Ky ndikim (do të) ndihet edhe më shumë në
vendet e vogla dhe (më) pak të zhvilluara. Ky dikim ndihet edhe në fushën e gjuhëve, me
ndikimet që gjuhët mëdha janë duke ushtruar mbi gjuhët më të vogla. Por, megjithkëtë,
ndikimet e këtilla nuk shkojnë në masën e plotë vetëm në një kahe, pra ky është proces i
dykahshëm edhe pse me disproporcione të mëdha mes tyre. Gjuhët e ndryshme, numri i të
cilave, si gjuhë të folura, arrin në 6000 sosh, duke bashkëjetuar me njëra-tjetrën, ndikojnë
reciprokisht mbi njëra-tjetrën, edhe pse jo në të njejtën masë. Ato, sikur edhe njerëzit, kanë
nevojë për njëra-tjetrën, që të ndihmohen, të plotësohen me fjalë a njësi gjuhësore të cilat u
mungojnë dhe për të cilat ato kanë nevojë t`i kenë në përdorim. Prandaj, pikërisht nga kjo
nevojë lind nevoja për huazimin 25 e fjalëve të huaja që një gjuhë bën nga një a më shumë
gjuhë të tjera. Nga kjo praktikë nuk bën përjashtim as gjuha shqipe.
Marrëdhëniet gjuhësore mes gjuhëve të ndryshme, në të kaluarën më të largët,
vareshin më shumë nga afria gjeografike mes gjuhëve të ndryshme, nga afria e familjeve të
gjuhëve dhe nga komunikimi i drejtpërdrejtë mes njerëzve të gjuhëve të ndryshme. Në kohën
e sotme, shumë dinamike dhe intensive, me zhvillime të mëdha tekniko-teknologjike, me
qarkullime të mëdha të njerëzve, ideve, mallërave, etj., ato nuk varen më vetëm nga faktorët
e sipërshënuar: koha e kompjuterit dhe e internetit, në njërën anë dhe procesi i globalizimit,
në anën tjetër kanë bërë që ndikimi i gjuhëve “të mëdha” mbi gjuhët “e vogla”, thënë
kushtimisht, të bëhet çdoherë e më i fuqishëm. Nevojat e njerëzve për lëvizje në këtë botë
çdoherë e më të vogël, për arsye ose shkaqe të ndryshme (shkollim, karrierë, punë, biznes,
etj.) janë (duke u) shtuar vazhdimisht, prandaj edhe nevoja për njohjen e gjuhëve të huaja për
kontakte mes njerëzve bëhet gjithnjë e më e madhe.
Gjuhët, ashtu sikur edhe njerëzit ose shtetet, manifestojnë prirjen për dominim mbi
gjuhët tjera. Ato bëjnë luftë 26 të përhershme mes vete për dominim të cilën nuk e shohim as
ndjejmë ne të gjithë: këtë mund ta bëjnë gjuhëtarët, e veçanërisht leksikologët / leksikografët
25 Ky artikull është vazhdimësi e një artikulli që i kushtohet huazimit të fjalëve të gjuhës shqipe.
26 Louis-Jean Calvet, «La guerre des langues et les politiques linguistiques», Paris 1987.
~ 37 ~