Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
dhe studiuesit e letërsisë. Synimi për botimin e këtij libri ishte i qartë, zhvillimi i letërsisë
shqipe e kryesisht poezisë, siç edhe nënvizon vetë autori në parathënien e veprës” “Për me
ba qi vjersha shqype të përparojë për ditë e ma tëpër e t’I përgjigjet, jo vetëm më mendimi e
ide,por edhe me trajtë t’përjashtme kërkimeve e nevojave t’mjeshtrisë u vuna e shkrova disa
vremje e rregulla përmi masë t’përmbledhun t’vargjeve që janë si me thanë, vesha e stolija
e vjershës, të cilat poi a ve sot përpara shkrimtarëve tanë” 7 .
Studioi dy dialektet e shqipes . Siç njihte gegërishten, bënte studime serioze për të njohur
edhe toskërishten. Në kapitullin e dytë të “Vargënimi n’gjuhë shqype”, na bën me dije
se”“Unë, ndonëse gegë, kam një andje të veçantë për toskërishten.” 8 Me modesti, thekson se
meqë nuk është toskë, nuk ia rrit mendjen vetes për të pretenduar se e di mirë toskërishten.
Megjithatë mendimet që shfaq për këtë dialekt, nuk janë aspak të pastudiuara, por rrjedhim i
vëzhgimeve të gjata e serioze: “… fjalët e gjykimet e mija në këtë çështje rrjedhin prej
kërkimesh e vremjesh t’gjata e t’kujdesshme” 9
Krahas gjithë kësaj veprimtarie, Gurakuqi ndiqte me vëmendje të veçantë punën dhe
përpjekjet e kolegëve të tij në fushën e publicistikës, e ndër të tjera veçojmë, vlerësimet për
revistën “Albania” dhe kryeredaktorin e saj Faik Konica. Nuk resht së theksuari se se të
gjithë shqiptarët duhet të njohin vlerat e Konicës si lëronjës i gjuhës letrare, si punëtor i
palodhur për zgjimin e ndërgjegjjes kombëtare dhe si veprues në fushën politike. “Ai, ka
fitue nji nderim të madh përsa i përket lëvrimit të gjuhës sonë. Të gjithë duhet t’a admirojnë
se këtë gjuhë e përdori rrokull sa e sa vjetësh për me zgjue në zemrat e shqiptarëvet ndiesi
kombëtare e dashuri për atdhe.” 10
E ndërsa vlerëson e çmon punën e bashkëkohësve, jo më kot vlerësimin hyrës të “Vargënim
N’ Gjuhë Shcype”, Luigj Gurakuqi ia kushtoi Gjergj Fishtës, i cili “… me vepra t’larta e
t’shkëlqyeshme i fitoj nderë e famë t’pasosme zanave shqyptare.” 11
Këngët e para të “Lahutës së Malcisë” së Fishtës menjëherë morën dhenë e çuan peshë
zemrat e shqiptarëve, ndër ta edhe të Luigj Gurakuqit. Arti i Fishtës e magjeps. Ai është i
mendimit se “Hylli i Zanës Arbnore / Leu me Lahutën” dhe i drejtohet Fishtës së “Vjershnimi
nër ne, lulzim nëpër ty ka gjetun”. Ashtu si në pyll, kur këndon bylbyli zogjtë e tjerë, në
shenjë nderimi, përpara tij të gjithë zërin ulin,
“Edhe Shqyptarët ashtu: ç’atherë qi ushtima,
E lahutës s’ ate nisi me tingllue,
Shuen kangën t’gjithë e, t’sjellun kah Zadrima,
Zun me ndigjue”.
Fryma patriotike e kësaj dhe mbështetja në eposin shqiptar e rrëmben të tërin. “Me Lahutën,
vë në dukje Gurakuqi, – leu Hylli i Shqipenisë qi Knjazët tuten”. Ka besim të patundur se
vargu i “Lahutës” do t’i zgjojë shqiptarët nga gjumi e do t’i bashkojë:
“tuej u mbledhun, t’shpejtë si era,
Si pranë Marash Ucit, Lekët e Hotit,
U mblodhën at hera”.
Ai nuk është kundër kulturës së huaj, zakoneve e traditave të të tjerëve, qytetërimit evropian,
por kërkon që kultura e qytetërimi evropian të merren me taban, në përputhje me zakonet e
traditat tona: “T’marrim prej tjerve çka t’jen’ mirë për ne./ E t’ lam’ m’ njen an’ teprin”.
~ 34 ~