Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
arbëreshe iu deshën me se tridhjetë vjet që të mblidhte forcat e të riniste udhën e vet e të
luante rolin që i takonte. Shprehja e saj kryesore përsëri do të ishte vjershëria, tashmë me një
identitet të qartë e të papërcaktuar.Baza e saj do të mbetej edhe më tej përfytyrimi i
Shqipërisë, si atdheu i lashtë.Më 1946 Dushko Vetmo përuroi prurjet e reja të poezisë
arbëreshe me përmbledhjen “Bubuqe t’egra”, e cila çelej me vjershën e famshme “Atdheut”
në të cilën, nëpërmjet një apostrofe të fuqishme, Shqipëria merr përmasat e një përkushtimi
shpirtëror të të gjithë qenies arbëreshe:
“Për ty na o mëmë po dhurojmë,
Per ty te lufta nder, lule, madhëri,
Kërkojmë, o mëmë e dashur Shqipëri,
E prapë për ty çdo ditë rrojmë!!
Jo vetëm te Dushko Vetmo, po edhe te shumica e poetëve të tjerë arbëreshë që erdhën pas tij,
nis të evokohet shpesh e me shpesh atdheu i lashtë, Shqipëria.Madje edhe te LLuka Pevrone,
Vincenco Borreshio, Karmell Kundreva etj., dotë vijojë për mjaft kohë po ai përfytyrim i
përtërirë i traditës së Rilindjes, por njëkohësisht edhe do të gjallërohet dhe do të shihet nga
këndvështrime të reja. Tipike është këtu poezia e LLuka Perrones, një poet lirik shumë
interesant,i cili përfaqëson ata poetë arbëreshë që shkruan për Shqipërinë e re, por pa pasur
rastin ta njihnin atë drejtpërsëdrejti.Përfytyrimin e saj Perrone, Borreshio etj., e nxorrën nga
kujtesa legjendare e popullit, nga përfytyrimi tradicional arbëresh. Shqipëria përfytyrohet si
një mëmë e lashtë, e dashur dhe madhështore, që nuk i ka harruar asnjëherë bijtë e saj të
mërguar.Edhe bijtë e saj, arbëreshët, nga ana e tyre, sipas Perrones, megjithëse nuk e kanë
parë kurrë Shqipërinë, e ndiejnë thellë dashurinë për të dhe e kanë gjithnjë në zemër e në
mendje.
Arbëria e moçme apo Shqipëria e sotme në përfytyrimin e Lluka Perrones merr paraqitje nga
më të larmishmet, të gjitha prekëse e mbreslënëse: ajo herë paraqitet si një dru i lashtë që
kurrë nuk thahet, por qëndron gjithnjë i blertë, herë si një vend me diell, me vasha e trima,
me lule e zogj, herë si toka ku rron i gjallë kujtimi i pasosur i Skënderbeut.Midis të tjerave
në vjershën: “Moj mëma Arbëri”, ku ai thotë: “një burbuqe u çel, në horizontin ka Arbëria”.
Vëmë re se autori, megjithëse atdheu i të parëve vijon të jetë i mbuluar me një tis idilik, me
nota malli e trishtimi, prapë e ndien se Shqipëria e sotme ndryshon nga ajo e dikurshmja dhe
kjo hedh dritë e optimizëm në poezinë e tij. Përfytyrimi i Shqipërisë në poezinë arbëreshe do
të vijë duke evoluar e ndryshuar. Veçanërisht, rrethana e re, e krijuar në vitet ’70 e më pas, jo
pak arbëreshë do të vinin në Shqipëri apo në Kosovë, herë si turistë, herë si kursantë, në
kuadrin e kurseve apo seminareve të gjuhës shqipe e kulturës shqiptare. Por do t’i shohim
edhe si pjesëmarrës në veprimtari letrare apo të ftuar nga Lidhja e Shkrimtarëve dhe
Artistëve të Shqipërisë. Edhe poetë, studiues e grupe artistike arbëreshe e kosovare në ato
vite, pothuajse, rregullisht do të shkonin nëpër ngulimet arbëreshe të Italisë. Kështu,
Shqipëria dhe takimi me shqiptarët u kthye nga një ëndërr në një të vërtetë të gjallë, nga një
dëshirë e zjarrtë në një mundësi të hapët e me peërspektiva e më të gjera. Të gjitha këto nuk
mund të mos sillnin edhe një situatë të re në poezinë arbëreshe. Ardhja në mëmëdheun e
lashtë të Vorea Ujkos, Del Gandies, Kondrevës, Zef Skiro Majit, Zef Skiro Modikës,pastaj
edhe e Paskal Rendës, Kate Cukaros, Matilde Ferraros etj., shkaktoi frymëzime e shprehje
origjinale të mallit të ri. Ata shkruan vjersha për qytetet e Shqipërisë, për Sarandën, Tiranën,
Shkodrën, Krujën, për njerëzit, të cilët i gjetën aty dhe u miqësuan me ta menjëherë, për
bukuritë e natyrës shqiptare, por edhe për poetët e shkrimtarët shqiptarë që ishin të njohur në
Shqipëri e në Kosovë. Kemi kështu, një shkëmbim marrëdhëniesh miqësore të poetëve
~ 337 ~