Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Abetar i vogël shcyp mas Abevet t’Bashkimit e t’Stambollit, me tregime n’t’dy dhialektet ,
Bukurect, 1906.
Vargenimi n’Gjuh Shcype me gni Fjalorth shcyp – frangisht n’marim, Napoli 1906.
Fjalorth Shcyp – Frangisht e Frangisht –Shcyp i fjalve t’reja, Napoli 1906.
Abetari i gjuhës shqipe, Moti i Parë, Athinë, 1912.
Këndimet e para për çunat, Mot i Dytë, Prej D.H, Athinë, 1912.
Këndimet e dyta për çunat, Mot i Tretë Prej D.H, Athinë, 1912.
Këndimet e treta per çunat, Mot i Katërtë, Prej D.H. Athinë, 1912.
Shtimi i abetarit shqip për çunat, Mot i Parë e i Dytë, Prej D.H., Athinë, 1912.
Shqipnia përpara Konferencës së Paqes, Ble i parë, Romë, 1919 dhe Ble i dytë, Shkodër,
1920. (Dokumente zyrtare të paraqitura nga Dërgata Shqiptare në Konferencën e Paqes në
Paris), përkthyer e përgatitur për botim në gjuhën shqipe nga Luigj Gurakuqi.
Përkushtimi në hartime tekstesh mësimore e në veçanti të abetareve, zhvillimi i një strategjie
mësimore të bazuar në traditë por edhe në modelet perëndimore u bënë motoja e punës
së Gurakuqit, për të cilin."Çështja e arsimit, ka randësi kryesore në rilindjen e kombit
shqiptar, pse vetëm me një mësim të shëndoshë e me një arsim të vërtetë mund të ngjallet e
mund të mkambet kombi ynë e mund të fitojë të drejtën me hymun në rradhën e popujve të
qytetëruar" 3 . Përkushtimi për arsimin, vizioni perëndimor e mbi të gjitha mbështetja në
trashëgiminë kulturore të truallit ku u lind e ndihmuan së shumti Gurakuqin që të ndërtojë
një koncept të drejtë mbi shkollën kombëtare shqiptare, duke arritur kështu të ndriçoj
mendimin arsimor të Rilindjes. Me rastin e hapjes së shkollës së Elbasanit, drejtor së cilës u
emërua Gurakuqi, në fjalën e përshëndetjes do të shprehej: “Dita e sotme. Kjo ditë e bardhë
dhe plot hare, që gshini sot mbi qytetin tonë, do të mbetet si një ditë e madhe, si një ditë e
çqueme e e paharueme në histori të kombit tonë, do të qëndrojë si një e kreme e shenjtë e e
përvjetëshme, e cila do të lutet me nderim e brohori, babë mbas babe e djalë mbas djali,
ndër kohnat e panumëruarshëme që do të vijnë e gjer në jetë të jetës”. Trashëgimia kulturore
e popullit tonë, traditat kombëtare, zakonet, dokumentet e ndryshme shkrimore apo gojore
që nga më të vjetrat e deri tek më e reja, vlerat që ato mbartin, u bënë shpesh herë objekt
vëmendjeje i studimeve dhe i artikujve të Gurakuqit teksa paraqet mendim për to në disa
artikuj, e veçanërisht në “Përparimi i Shqiptarëve”. Gurakuqi është vlerësuar edhe si
historiani i parë i traditës arsimore – kulturore shqiptare. “Veprimtaria pedagogjike dhe
arsimore e Luigj Gurakuqit, -shkruan Prof. Bedri Dedja-, shkëlqeu në vitin 1909-1912 e më
pas, kur ai vuri në jetë me patriotizëm të flakët, me urtësi dhe me guxim politik, me një guxim
të pashembullt shkencor, idealet e Rilindjes Kombëtare për arsimin.” 4
Ai njihte e vlerësonte ndihmesën e dhënë nga shkrimtarët e vjetër për kultivimin e gjuhës
shqipe, zhvillimin e letërsisë e të kulturës sonë kombëtare, si: Buzukun, Budin, Bardhin,
Bogdanin, njihte mirë krijimtarinë e ndihmesën e shkrimtarëve e veprimtarëve të shquar
të lëvizjes kombëtare nga të gjitha trevat e Shqipërisë, nga arbreshët, nga kolonitë shqiptare
në Evropë, të të gjithë shqiptarëve kudo që jetonin e vepronin. Vlerëson ndër shkrime dhe
fjalime Naim Frashërin, Veqilharxhin, Mitkon, Abdyl e Sami Frashërin, Jani Vreton, etj.
Pati fati të njihej nga afër me botën arbëreshe me përpjekjet e mëdha të bëra nga arbëreshët
për ruajtjen e mbajtjen gjallë të zakoneve, të traditave e të gjuhës amtare dhe njëkohësisht
të kishte mësues ne kolegjin e Shën Mitër Koronës, Jeronim De Radën. 5 . Jeronin de Rada
është për Gurakuqin “sotëpërsot vjershëtari ynë më i madh”, dhe përulet me respekt të thellë
ndaj këtij këngëtari të “naltë dhe të ambël”, ndaj “Nestorit Arbëresh”. Gurakuqi vlerëson
edhe punën e gjithë atyre që e ndoqën rrugën e këtij burri të madh, si Darën, Kamardën,
~ 32 ~