Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Dhjetë vjet para se të botonte “Këngë e britma nga qyteti i djegur”, Mitrush Kuteli studioi
gjeografinë e këngës shqipe në punimin titulluar “Vendet e largimit në këngët popullore
shqipe “. Ky punim duhet konsideruar i pari në historinë e folkloristikës shqiptare që prek
zemërgjërësinë e këngës shqipe si dhe përhapjen gjeografike të saj.
Le të ndalemi pakëz te ky punim për të theksuar disa vlera që i ka vërejtur Kuteli. Ja një
mendim që më ka befasuar:
“...Këngët popullore shqipe përbëjnë një lëndë dokumentare me rëndësi të veçantë, për
studimin e kohës së kaluar. Studentët shqiptarë të jashtëm, dhe pikërisht ata që vazhdojnë
degën e letërsisë, mund t’i bëjnë një shërbim të madh kombit duke zgjedhur si tema për
licenca ose doktorata fushën virgjine të folklorit shqiptar.”
Vini re fjalën “studentë të jashtëm”. Le të koncentrohemi, le ta thellojmë pak të
menduarit tonë “të jashtëm”. Është viti 1933. Ata që bënin shkollimin e lartë ishin jashtë
shtetit shqiptar dhe folkloristi ynë apelon, këshillon në rolin e mentorit, të merren për
objekte studimi ato lëmi e fusha që janë të paprekura siç është, apo siç ka qenë folklori ynë.
Është koha e mbretërisë së Zogut. Mitrush Kuteli na këshillon të bëhen liçenca e doktorata
që në vitin 1933. Në gjithë Shqipërinë ahere nuk kish ende asnjë fakultet, qoftë nga
shkencat filologjike apo nga ato të shkencave ekzakte. Tingëllojnë në mënyrë profetike
fjalët e Kutelit para se të hapet Universiteti i Tiranës më 1957. Na gëzon largpamësia apo
vizioni i M.Kutelit. Ai e ka dhënë këtë mendim vizionar në një kohë kur çështjet gjuhësore
dhe çështjet e kulturës sonë të shekullit të kaluar i kanë bërë më shumë të huajt se sa
studiuesit tanë. Dhe kjo jo pse kanë munguar vlerat tona folklorike, por pse kanë munguar
studiuesit nga gjiri ynë. Shikuar nga ky aspekt shkrimi studimor i Kutelit mbetet sa vizionar
aq edhe sinjifikativ, sa i qëlluar aq edhe aktual dhe na gëzon ky fakt, siç na gëzojnë edhe
shkrimet e tij qofshin nga sfera ekonomike apo ajo artistike. Le të theksojmë me këtë rast se
fjala e dytë e titullit “... e largimit” është përdorur në kuptimin e shtrirjes gjeografike të
këngës shqipe nëpër botë siç sqaron edhe N. Jorgaqi .
Mitrush Kuteli e shpreh këtë mendim sugjestiv kur ishte vetëm 26 vjeçar dhe mendimi i
tij mbetet aktual dhe vlen si leksion për të gjithë ata që i kanë në dorë përcaktimet e tezave
të mr. e dr.
Për këtë punim e për këtë temë, kanë shkruar disa studiues por të gjithë e kanë lënë anash
çështjen thelbësore apo esencën që e theksuam më lart. Fjalën e kam për mendimin e
Kutelit në fund të punimit të tij. Të gjithë këta ose s’e kanë ditur ose e kanë anashkaluar
punimin “Vendet e largimit në këngët popullore shqiptare “ shkruar nga M.Kuteli,1933.
Në këtë studim të botuar para gati 80 vjetësh, Kuteli ka shfaqur mendime dhe ka nxjerr
konstatime me interes shkencor. Ai na del njohës i shkëlqyeshëm jo vetëm i poezisë
shqiptare por edhe i asaj ballkanike. Ai na sjell shembuj që dëshmojnë shtrirjen gjeografike
të këngës popullore shqiptare, duke thënë se perandoria e këngës sonë është tepër e gjerë
“ajo shtrihet që nga Spanja e gjer në Brusë e ndofta edhe më tej, që nga Krimeja e gjer në
Abisini”. Kështu dëshmohet se kënga shqipe pushton me toponiminë e saj tri kontinentet
me këngët më të hershme, kurse me ato më të vonshme edhe dy kontinentet tjera, pra
Amerikën dhe Australinë.
Duke qenë njohës i mirë i folklorit dhe këngëve tona popullore, ai rendit një varg
emrash: Spanja, Italia, Venetiku, ose Venetia, Karadaku, Rumelia, Vidini, Plevna, Edreneja,
Vllahia, Ardeli, Mallakovi, Krimi, Vullaka, Abisinia etj. Ky varg emrash shtohet po t’i
radhisim edhe viset e Greqisë: Athinë, Misalongji, Morea, si edhe viset legjendare: Janina,
Preveza, Korfuzi, Suli, Hormova apo "Hercegovinë gjithë male"etj. Veç këtyre në këngët
~ 317 ~