Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Dr.Xheladin ZYMBERAJ 1 : PËR NJË EKOLOGJIZIM TË VARIANTIT TË
FOLUR DHE TË SHKRUAR TË GJUHËS STANDARDE
~ 311 ~
1 Fakulteti i Edukimit
Gjuha është një mjet komunikimi. Njerëzit jetojnë e bashkëveprojnë në një mjedis
shoqëror. Kështu, ajo nuk duhet shikuar vetëm në raport me përdoruesin, por edhe si
modalitet veprimi. Dejvid Crystal, një linguist i njohur anglez thotë se bota është një
mozaik vizionesh, të cilat shprehen përmes gjuhës.
Realizimi konkret i gjuhës është akti i të folurit. Në mjedisin ku jetojnë, njerëzit
përveç raporteve të tjera kanë edhe kontakte verbale. Kështu të folurit është edhe si sinjal i
identitetit shoqëror. Ashtu si gjuhët e tjera, shqipja përmban disa njësi gjuhësore që
pasqyrojnë karakteristikat e folësit e të dëgjuesit dhe marrëdhënive midis tyre.
Gjuhëtari i mprehtë, Prof. Xhevat LLoshi ndër të tjera thekson: ``Gjuha është
veprimtari shoqërore dhe një ndryshim në gjuhë është për t’i thënë botës se duhet të
ndyshojë 1 . Ne mendojmë se në rrjedhën e gjuhës, njësia dhe ndryshueshmëria janë
gjeneratorë që vënë në lëvizje zhvillimin e hovshëm të saj. Përballë këtij zhvillimi është e
natyrshme dhe e nevojshme njohja e rregullave që drejtojnë veprimtarinë gjuhësore.
Gjuhësia moderne dhe kushtet e reja shoqërore kërkojnë që gjuha të shihet e të
studiohet edhe në raport me shoqërinë, me përdoruesin, me antropologjinë , me proceset
psikike, me bazat neurologjike në raport me përdorimin e mjeteve kompjuterike etj.
Përveç të tjerash edhe në fushën e komunikimit kërkohet një vetëdije më e lartë në
përdorimin e gjuhës së folur dhe asaj të shkruar. Gjuha standarde duhet parë, jo vetëm në
raport me përdoruesin, por edhe me mjedisin gjuhësor shoqëror. Me t’u zbuluar një send ,
nga cilado fushë qoftë, ai kërkon një emërtim të ri. Prandaj është e nevojshme që në nivelin e
ASHAK të formohet një komision për hartimin e termave të rinj. Pas lufte, bashkë me disa
kolegë kemi mbajtur seminare nëpër shkolla të viseve të ndryshme të Kosovës , gjatë asaj
kohe kam vënë re se, sidomos në zonat e thella, nxënësit e atyre viseve nuk e zotërojnë në
nivel të kënaqshëm gjuhën standarde. Kodi i tyre gjuhësor është më i kufizuar në krahasim
me moshatarët e tyre në zonat e tjera. Për këtë prapambetje gjuhësore nuk janë fajtorë vetëm
nxënësit. Kjo lidhet edhe me kontekste të tjera shoqërore, pra me ngritjen profesionale dhe
gjuhësore të arsimtarëve. Ka mjaft tregues të tjerë që sinjalizojnë MASHT-in për të
organizuar seminare me arsimtarët jo vetëm në fushën e metodologjisë së avancuar të
mësimdhënies, por edhe të atillë që trajtojnë problemet e gjuhës standarde.