Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
atëherë Kosova dhe shqiptarët që kishin mbetur jashtë kufijve të Shqipërisë, kur diskutohej
për çështje të gjuhës letrare, thuajse ishin harruar fare.
Në Kosovë prej vitit (1960-1990)
Rruga që u ndoq deri në vitin (1972), ishte një rrugë e vështirë, por që kishte vetëm një
qëllim, krijimin e një standardi gjuhësor të përbashkët, çka do të thoshte; krijim i një
identiteti gjithëkombëtar që si përfundim do ta sillte vetëm bashkimin. Këto ide u bënë edhe
më të shpeshta veçmas kur shqiptarët e Kosovës, por edhe të trojeve të tjera në ish-
Jugosllavi, filluan të interesoheshin në mënyrë më shkencore dhe më serioze për
standardizimin e gjuhës së tyre. Për këtë qëllim, pas vitit 1945, u organizuan disa aktivitete
shkencore në të cilat u trajtuan probleme të drejtshkrimit, por edhe të gjuhës standarde në
përgjithësi. Megjithatë, ngjarja më e rëndësishme mbetet organizimi i Konsultës Gjuhësore
të Prishtinës, nga Instituti Albanologjik dhe Katedra e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe, në
Fakultetin Filozofik të Prishtinës, e cila u mbajt më 27-28 prill 1968. Në këtë Konsultë,
morën pjesë përfaqësues nga të gjitha trojet etnike shqiptare të ish-Jugosllavisë, të udhëhequr
nga parimi “një komb – një gjuhë letrare. (Munishi,2007:28).
Diskutimet lidhur me gjuhën e përbashkët në rrafshin politik kanë qenë të pranishme edhe
më herët, mirëpo pas Konsultës Gjuhësore të Prishtinës, ku u mor vendimi për përdorimin e
një gjuhe të shkruar të përbashkët letrare, ky vendim gjeti mbështetje të fuqishme edhe nga
politikanët shqiptarë të Kosovës. Këta të fundit e shfrytëzuan rastin për t’i dhënë një shtysë
përpjekjeve për afrimin ndërshqiptar. Këtë e dëshmoi pritja që u bëri klasa e pushtetarëve
shqiptarë, pjesëmarrësve të Konsultës ani pse në qarqet partiake kishte të atillë që Konsultën
e kishin cilësuar si nacionaliste. Kjo çështje do të bëhej e rëndësishme veçmas në vjeshtën e
atij viti, pas demonstratave të studentëve, ku drejtues të instancave të larta në Kosovë kishin
planifikuar që çdo tubim shkencor apo kulturor ta shpallnin si nacionalist. Mirëpo, miratimi i
përmendur më lartë nga Fadil Hoxha kishte shërbyer si argument për mbrojtje dhe vlerësimi
i Konsultës si nacionaliste mbeti nën hije. (Ismajli, 2003:38).
Duke parë hapat pozitiv që po bëheshin në Kosovë, sidomos pas Konsultës Gjuhësore,
Akademia e Shkencave e Serbisë , përkatësisht grupi i ekspertëve të saj, hartoi një dokument
të quajtur Memorandum, më 1986. Sipas këtij memorandumi, unifikimi i gjuhës shqipe dhe
të emrit kombëtar shqiptar, shihej si i papranueshëm dhe i dëmshëm për çështjen serbe për
shkak se, sipas tyre manifestuaka ide për bashkimin e shqiptarëve.
Por, në Kosovë, gjërat u zhvilluan ndryshe. Një sistem shkollor me shkolla fillore dhe të
mesme në gjuhën shqipe u vendos vetëm më 1941, pas rënies së Jugosllavisë, gjatë sundimit
Italian. Në atë shtet të Jugosllavisë, shqipja nuk ishte gjuhë që kishte status të lakmueshëm,
kishte status zyrtar vetëm brenda Krahinës së Kosovës dhe vetëm krahas me serbishten.
Politika gjuhësore në Jugosllavi ishte politikë e dirigjuar dhe në ato rrethana statusi i shqipes
varej nga qëndrimi shtetëror ndaj pakicës kombëtare dhe nga raportet midis Jugosllavisë dhe
Shqipërisë. (Ismajli, 2003:89), së këndejmi, gjuhëtarët kosovarë u morën në radhë të parë me
statusin e shqipes në raport më gjuhët tjera të Jugosllavisë e jo me raportet përbrenda gjuhës.
Prandaj, ata shpeshherë qenë të detyruar t’i pranojnë zgjidhjet e propozuara nga kolegët e
tyre në Shqipëri si zgjidhje të vetat. (Ismajli, 1989:94).
Ndërkaq, qëndrimi i Akademisë Serbe të Shkencave dhe të Arteve për shqipen, në
Memorandumin e saj të vitit 1986, u bë frymëzues i politikës së Milosheviqit dhe programit
nacional serb, gjë që ngushtoi dukshëm rrethin për veprim nga intelektualët shqiptarë. Jo
~ 302 ~