Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
breshrin, erërat e fuqishme, thatërsirën me çka i ndalë shirat, që bijnë “nga qielli”.Me këto
atribute lidhet me qiellin dhe fiton atributet e qiellit.
Përkundrejt kësaj Himere – Kuçedër, ekziston një Dragua.Veprimet e Dragoit lidhen
me jetën e njerëzve në tokë. Ai kështu na del si një hyjni mirëbërës, i cili kujdeset për
organizimin e jetës në tokë, në rastet kur kjo pengohet nga forcat destruktive, siç ështe
kuçedra, të cilën e ka armik të përbetuar. Ja si i përshkruan Mark Tirta këto atribute të
Dragoit: “Përdorimi i rrufesë si armë në duar të dragoit tregon se këtu kemi të bëjmë me
hyjni të qiellit, pra me një kryehyjni, siç ndodhte në kohën e lashtë dhe te grekët, trakët,
sllavët, perianët etj. Edhe Zeusi, Jupiteri, Peruni dhe të tjera, në ndeshjet e tyre përdorin
rrufenë, parmendën. Përdorimi i parmendës (plorit a zgjedhës së saj) së pavëdyer (të
panëmur) si armë nga dragoi është tepër domethënës si atribut i hyjnisë së bujqësisë.Kau ka
një rol të madh si dragua. Ai, sipas besimeve popullore, në asnjë rast nuk fluturon, po
bërlyket, gërryen tokën me brirë e me to lufton.” 1 .
Në këtë kontekst, shumë e njohur është në Bregdetin e Jonit legjenda e mëposhtme:
“Në një vend të Kaonisë, Perëndia Diell goditi me rrufe demin (ose kaun) dhe nga plaga e tij
filloi të rrjedhë gjak, i cili duke rënë në tokë, çuditërisht u jepte jetë luleve, bimëve, pemëve
dhe çdo gjëje të gjallë. Armiku i Diellit dërgoi gjarprin i cili filloi të pijë gjakun e kaut pa e
lënë atë të bjerë në tokë. Dhe atëherë, pemët dhe lulet filluan të thahen.Dielli u zemërua, u
prek shumë dhe u mbyll të vajtonte në shpellën e tij qiellore.Nga lotët e shumtë që derdhi
nuk po ngrohte dot tokën dhe atëherë toka u mbulua nga akulli. Gjarpri, i trembur, u fut nën
tokë dhe nuk e pinte më gjakun e kaut i cili vijoi të rrjedhë pak nga pak. Pemët e bimët
filluan ta pinë, por me kursim e në heshtje dimërore.Sidoqoftë, gjatë kohës që gjarpri flinte,
ato krijuan rezervat e jetës, aq sa të shpëtonin kur të zgjohej gjarpri”. 1
Edhe Dragoi në luftë me Kuçedrën përdor vetëtimën, e cila është atribut i
qiellit.Dragoi, siç e thamë më lart, është qenie ktonike qiellore dhe, si i tillë është i lidhur me
tokën, përkatësisht me bujqësinë, që nënkupton se është në shërbim të njerëzimit që merret
me bujqësi 1 .
Ndërtimi i arketipit të mitit për përbindëshat Dragoi dhe Kuçedra
Lufta kundër Kuçedrës ose substituteve të tjera të saj paraqet luftën jetësore të të
mirës me të keqen, dritës dhe errësirës, të forcave të kozmosit kundër forcave të
kaosit.Mbytja e Kuçedrës nga Dragoi është njëri prej motiveve më të lashta dhe më të
përhapura botërore.Në Bregdetin e Jonit, në kohë shiu dhe vetëtimash e shkreptimash, thuhet
se lufton Dragoi me Kuçedrën e bregdetasit nuk i lenë gratë të dalin jashtë derës së shtëpisë,
sepse thonë se i shkojnë në ndihmë Kuçedrës. Burrat vetë dalin të gjithë jashtë dhe thonë: “O
Zot ndihmoje Dragoin tonë!”
Me legjendën për personalizimin e mitit mund të supozohet se këtu kemi disa
fragmente të një teksti ritual, të mitit, i cili përgjatë shekujve ka fituar veshjen kishtare, nën
të cilën qëndron rrëfimi mitik (pagan, ama parailire e parashqiptare) i ndeshjes midis
Vetëtimsjellësit – qiellorit dhe kundërshtarit të tij si sundues i botës nëntokësore, botës
mitike të pranverës së përhershme, ose nëse e përmbysim amën mitike (ekofeministike) të
ndeshjes së të ashtuquajturit përbindësh me kundërshtarin e tij. Meqë është fjala për një
legjendë mitike fragmentare, ku si heronj themelorë kemi Dragoin dhe Kuçedrën, të cilët në
rrafshin protoshqiptar e protoilir (në të a.q. interpretim "panteonik") figurojnë si
vetëtimmbajtës Dragoi dhe formëgjarpri Kuçedra, është e nevojshme të theksohet se nuk
~ 291 ~