Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Sipas kësaj kuptojmë se të dy këto qenie ktonike kanë bashkëjetuar, nuk kanë jetuar
në periudha të ndryshme historike, njëra pas tjetrës dhe i përkasin të njëjtës periudhë
historike.
Fjalët çelës: përbindësh, Dragua, Kuçedër, ndërtimi i arketipit, Bregdeti i Jonit.
NDËRTIMI I ARKETIPIT TË MITIT PËR PËRBINDËSHAT DRAGOI DHE
KUÇEDRA NË BREGDETIN E JONIT SHQIPTAR
Hyrje
Një nga sfidat e etnologëve sot, është ndërtimihipotetik i arketipave duke u nisur nga
ato mbetje mitike që kanë mbërritur përmes mbijetojave deri në ditët e sotme.Objekti i këtij
studimi është ndërtimi hipotetik i arketipit të mitit për përbindëshat Dragoi dhe Kuçedra në
Bregdetin e Jonit shqiptar.Mbështetur në rekonstruimin e teksteve të shenjta e të fragmenteve
të tyre, të cilët flasin për ndeshjen (agon) kozmike midis Dragoit dhe Kuçedrës është e
mundshme të rekonstruohet legjenda e Bregdetit Jonian.Miti i mbytjes së Kuçedrës dhe i
lirimit të ujërave konsiderohet se ka të bëjë me pjesën e vitit kur mungon uji dhe kur udha e
Diellit është lart, pra, rreth kthyerjes së diellit në verë.
Rekonstruimin e panteonit mitik të Bregdetit Jonian mbështetur në gjurmët e
hulumtimeve simiotiko-filologjike e semiologjiko-etimologjike (të Lambercit e Çabejt) dhe
etnologjiko-filologjike (hermeneutike të Paplekës) mund të sjellë supozimin se në legjendën
mitike të Dragoit Jonian bëhet fjalë për heronjtë kryesorë të dramës kozmike mitike nga miti
protoilir, pra edhe protoshqiptar, ku Dragoi e ka zëvendësuar alopersonazhin –
(vetëtimsjellësin, vetëtimëmbajtësin), ndërkaq Kuçedra (si sunduese e botës nëntokësore),
botën mitike të pranverës së përhershme. Në të vërtetë Dragoi dhe Kuçedra janë të vetmit
perëndi parashqiptarë e parailirë.Marrëdhëniet e tyre mund të ndërtohen pjesërisht. Kështu,
në rrafshin protoshqiptar fitojmë këtë skemë të dramës mitike kozmike: Dragoi e
mbyt/ndjek/mund Kuçedrën me vetëtimën/bubullimën. 1
Kuçedra dhe Dragoi në traditën e Bregdetit të Jonit
Në mitologjinë e Bregdetit të Jonit shqiptar, e vjetër sa dhe vetë shqiptarët në këto
troje e hapësira, ekziston një përbindësh me shumë kokë, me trup gjarpri që nxjerr zjarr nga
goja e qëquhet Himera. Herë shfaqet me kokë luani, ngërdheshur para sulmit, me bishtin e tij
të një gjarpri që në shtrirje kap nga brirët një dhi. Himera është një lloj Kuçedre në
mitologjinë e Bregdetit të Jonit.Kjo kafshë e përbindshme shfaqet kur dikton viktimën e
pastaj zhduket.Mendohet se jeton në malet Akrokeraune ose të Vetëtimave. Himera është
kafshë e steresë që “viktimat e saj” i godet me “flakët e gjata”, që i ngjajnë një gjarpri të
zjarrtë.
Me Himerën lidhet një ndër dukuritë specifike metereologjike e më mbresëlënëse të
Krahinës së Bregdetit që quhet Sifoni, ose Stihi.Ai, në kuptimin popullor, është i shtrirë nga
retë mbi malet Akrokeraune e deri në det. Zbriste po nga reja lart e futej në det. Thithte ujë
prej tij, përpinte anijet, shkulte ullinjtë. Populli mendon se kaq fuqi ka sifoni, sa nxjerr ullirin
nga toka në Palasë dhe e shpie në Vuno. Po ta prisnin, nuk bënte dëm, ndaj bënin çdo lutje e
kryenin disa rite për ta “prerë”.Dhe të gjitha e kishin burimin te Himera.
Edhe karakteristikat gjeografike të trevës rreth vendbanimit të Himarës japin pamjen
e një përbindëshi.Sipas karakteristikave të saj Kuçedra, në vija globale, përfytyrohet si hyjni
e nëntokës, sepse jeton nëpër shpella e ujëra nëntokësorë.Nga ana tjetër, ajo shkakton
~ 290 ~