Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Gjuhës Shqipe rron kokrrosh sinonimi me burim – sllav- topit- për çmpreh. Ja se ç’bën
shqiptari, e lë në ballë të Fjalorit të tij fjalën me burim të huaj- topit-, ndërsa të gjuhës së vet
e lë jashtë tij. E ç’i thonë kësaj ? Asgjë tjetër vetëm - ironi kohe.Me rrënjorin – asht- do të
lidhnim edhe femërorin – rrashtë – për sakësi. Besa në Korishë të Prizrenit gjëllin edhe
sinonimi tjetër me gurrë të shqipes- shytoj ( kjo e dalë nga një shut e prej një më të vjetre-
çut). Pastaj po në Korishë rron edhe sinonimi tjetër – humon- (kjo nga –humb)Ja, kjo të bind
se të folmet popullore e kanë ruajtur, por njëherazi edhe e kanë zhvilluar fjalësin me burim të
shqipes nëpër rrjedhë motesh. Gjuha e shkruar në këtë drejtim ka ngecur mbrapa, shumë
mbrapa, veçmas pas Luftës së Dytë Botërore, sepse ajo u mbush me fjalë të burimit të huaj.
Për fjalën prindër ( kjo nga latinishtja – parens-parentis) në Planejë të Hasit të
Prizrenit rron fjala me burim të shqipes – amt (për amët) kjo e dalë nga rrënjori i shqipes –
amë – dhe jo- ëmë. Fjala – amë- emërton edhe:
Ama e fëmijës (nëna)
Ama e viçit
Ama e kërtoles (patates) –Kojë e Kuçit.
Ama e bletës (Brisk-Ljare)
Anatomi – uterus.
Ama e drinit (e lumit) për shtrat lumi- rrethet e Pejës.
Ama e tokës (për- tokë kryesore e një shtëpie) – Malishevë.
Burim i pusit në arë. Anamali.
Në të folmen e Rekës së Keqe (pikërisht në fshatin – Babaj i Bokës) kemi
ndeshur në fjalën – fjetak-e si mb. por edhe të emërzuar – fjetak-i-u si sinonim të fjalëve –
anas, rrënjës, vendës, e cila, pa ndërdyzje, e shtaton anën sinonimike me gurrë të shqipes të
këtyre fjalëve.
Vetëm për fjalën – bigë- (kjo nga baza –bi- e latinishtes) në të folmet popullore
rrojnë tri e më shumë sinonime me gurrë të shqipes, si: Në Ivajë të Kaçanikut – gresë – (e
dalë nga ngreh, tërheq),kalli- në Nerez të Shkupit, fyllë ( bigë e tokmes) në Muzhevinë të
Istogut.
Në fshatin Kobi të Prizrenit për fjalën e burimit sllav – sajë-rron fjala me burim të
shqipes – zhag-i(u).
Në fshatin Kodër e Budanit të Tuzit kemi ndeshur në fjalën – shkjekë – për skaj
toke, por edhe skaj dhome, e cila për mendimin tonë, e ka peshën e vet në këto
fushëveprime. Për mjetet bartëse të punës nëpër vise malësie në rrethet e Pejës përdoren dy
fjalë të burimit sllav – smuk –dhe –vllakë.Për këto të dyja Korisha e Prizrenit i ka me burim
të shqipes – për smuk – tokme, ndërkaq për –vllakë-zhags.
Në Kojë të Kuçit për mënyrën e të ecurit – tërthuer gjithandej rron sinonimi tjetër
shqip – brinjet. Po eci brinjet.
Për fjalën tirë në krejt Opojën rron sinonimi – ftonë.
Në rrethet e Rahovecit për fjalën cektësirë të lumit rron sinonimi me gurrë të shqipes
– shterrinë ( kjo nga rrënjori shter e edhe më tej prej –ter), mirëpo prapashtesa –inë- ka
burim të huaj.
Për foljen – vorroj-varros- në Ljare të Krajës përdoret folja – rmonj- me rmue (kjo
dalë nga rrëmoj). Gjëllin gjithandej edhe mbiemri – i,e rmuem për i,e varrosur, i,e vorrueme.
Për fjalën –kryqëzohet bima zakonisht misri pranë misrit në ara të mbjella në
Korishë të Prizrenit rron fjala me burim të shqipes – përfaret, përfarë (me u) e edhe mbiemri
~ 282 ~