Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
del me zanoren “e”, “qen”. Nga ana tjetër,mbështetur krejtësisht drejtpërdrejt në mënyrën e
të qarit të kafshës, tingujt e saj në shqip janë ham-ham. Këtej me h të fortë dhe me ndryshim
të m në n, fjala del kan. Mirëpo në gjuhët latine qeni bën uau-uau dhe jo ham-ham. Për
rrjedhojë teoria në perëndim duhej të quhej “ teoria e ham-ham-it”, që të justifikonte emrin
kane (cane). Që t’i vemë krye punës, saktë, origjina e fjalës qen nuk është gjuha latine. Qeni
qan, është shqip! Edhe kur leh ham-ham, kjo është në shqip. Sikur të ishte kërkuar me kujdes
dija, dhe kjo është detyra e shkencëtarëve, nuk do t’i bëhej dhuratë kjo fjalë kaq e bukur dhe
kuptimplote në shqip një gjuhe të huaj.
4-Bazimi i çështjes. Filosofia për kuptimësinë e fjalëve
Në fillim të shekullit të 20-të një varg filosofësh çelën shtigje të reja mendimi:
Detyrë e filosofisë nuk është të bëjë zbulime, por qartësime, pra të merret me kuptime. Ky
studim është në këtë rrjedhë. Filosofi Gilbert Ril tërhiqte vëmendjen se në jetën e përditshme
ne përdorim me statusin e shprehjeve të sakta mjaft ”shprehje që gënjejnë sistematikisht”.
Nën këtë këndvështrim edhe fjala filozofi siç e përdorim të shkruar sipas normës së sotme
gjuhësore shqipe, a nuk është një fjalë që gënjen, sepse nuk çon te burimi i dijes, kërshëria
për me dit’, dashuria për dije, por largon nga ai drejt zo…?
Analiza filosofike synon të parandalojë shprehjet e pasakta shkencore, duke kontrolluar
qartësinë dhe kuptimshmërinë logjike të fjalës.
Falë të dhënave që na përmend Benedeto Kroçe, ne kemi të qartë kuptimësinë logjike të
fjalës “qen” dhe kemi të drejtë t’ia kthejmë meritën për origjinën e fjalës gjuhës shqipe dhe
popullit që e ka folur këtë gjuhë.
Filosofi anglez Mur e shikonte si detyrë të filosofit të analizojë gjuhën për ta
qartësuar gjuhën e zakonshme dhe për t’ia nënshtruar gjuhën provës së logjikës në kuptimin
e saj. Në të njëjtën vijë mendimi është edhe ideja e Vitgenshtejnit, që më 1919 se ”çfarëdo që
mund të thuhet, mund të thuhet me saktësi”.
Synimi i këtij punimi është të tregojë pikërisht se ne duhet t’i themi fjalët shqip, saktë duke
ia nënshtruar logjikës kuptimin e tyre.
Në përfundim mund të themi se:
1- Është tezë e padiskutueshme shkencore se gjuha shqipe është gjuhë indoeuropiane.
Për rrjedhojë, në rrafshin gjeografik, ka një rrjedhë hapsinore prej Azisë drejt
trojeve ku aktualisht flitet prej shqiptarëve që nga lugina e Preshevës, Medvegja, Bujanovci,
Mitrovica, Shkupi, Ulqini e deri në Artë apo në fshatrat rreth Athinës. Gjithashtu,
gjeografikisht, ne jemi fqinjë me atë truall ku në lashtësi lindën Shkollat e para FiloSOFIKE,
që do të thotë se natyrshëm kemi patur shkëmbime kulturore me kulturën më të zhvilluar të
lashtësisë dhe shkëmbime kulturore të orientuara në këtë drejtim që nga thellësitë e historisë.
Për këtë arsye janë të natyrshme edhe fjalë të prejardhura prej brumit të gjuhës së lashtë
greke dhe s’ka arsye pse të ushqejmë qendrime fobike.
2-Në rrafshin gjuhësor: Shkencëtarët mbështesin tezën e vazhdimësisë iliroshqiptare
e, për rrjedhojë edhe të gjuhës shqipe nga ilirishtja. Bëhet fjalë për një lashtësi të
paktën 2500 vjeçare. Për rrjedhojë, gjuha ilire me dialektet e saj është bashkëkohëse me
gjuhën e lashtë në të cilën u lëvrua filosofia që prej kohës së Thalesit, Heraklitit, Sokratit,
Platonit, Aristotelit, gjuhë të cilën nuk duhet ta ngatërrojmë me gjuhën artificiale helene (nga
vjen greqishtja e sotme) të krijuar nga rektorët nëpër katedrat universitare duke filluar nga
periudha e Aleksandrit e më pas në periudhën bizantine. Si një gjuhë e lashtë, ilirishtja jonë
mund të ketë marrë, por edhe mund t’i ketë dhënë gjuhës që ishte gjuha e diturisë. Gjuha
shqipe sot i mban gjurmët e periudhës politeiste, pagane, që është shumë më e vjetër sesa
~ 277 ~