Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
realitetit objektiv, pasqyrim i saktë i realitetit, pasqyrim me vërtetësi, përputhje me realitetin,
etj. Shumë studime ndërtohen me skemat e konceptimit objektiv materialist dialektik,
trashëgimi e dijes socialiste të burokratizuar. Shumë botime janë vetëm tërësi citimesh,
megjithëse e drejta e autorit e ndalon rreptësisht këtë. Të tjera “studime” ndërtohen sipas
metodës që studiuesi anglez Collingood e quan metoda e “prerje-qepjeve”- vetëm
parashtrojnë koncepte dhe teori të përpunuara nga autorë të ndryshëm, pa asnjë parashtrim
vetjak të studiuesit, për çështjen në fjalë, pa asnjë pozicionim ose kritikë,- copy-paste të
autorëve të ndryshëm, gjithashtu e dënueshme. Botime të tilla jo të pakta, implikojnë
drejtpërdrejt probleme të etikës dhe të saktësisë së dijes. Shkencëtarët përkatës të fushës,
mbajtësit e titujve, nuk mund të bëjnë indiferentin, as të hiqen sikur kjo nuk ndodh. Të tilla
botime i gjejmë që nga ato me mbështetje të Akademisë së Shkencave deri te shpërthimi i
botimeve universitare, ku mjaftojnë nja dy vjet për të “lindur” shkencën dhe ku përvetësimet
e punës së brezave të tërë të studiuesve janë të zakonshme. Me këtë lloj “shkence” kemi
prodhuar dhe prodhojmë aq shumë shkencëtarë sa konkurrojmë vendet më të zhvilluara. Por
nëse duhet të shkojmë në BE, duhet të fillojmë të zbatojmë edhe ligjet që mbrojnë të drejtat e
autorit, edhe standartet e ndërtimit të dijes shkencore.
Filosofët janë shqetësuar gjithnjë për mënyrën si ndërtohet dija. Prej këtej ky
shqetësim u bë pjesë edhe e punës kërkuese në shkencat e veçanta. Filosofët kanë
këmbëngulur prej shekujsh se një dije mban vulën e vërtetësisë atëherë kur ajo
karakterizohet nga qartësia, plotësia, mungesa e kontradiktave të brendshme, dhe
verifikueshmëria e vazhdueshme në praktikë.
2. Kuptimësia gjuhësore dhe rishikimi i normës gjuhësore
Nga ky këndvështrim filosofik, lind pyetja: Përse disa norma ose rregulla, të
vendosura në një kohë të caktuar, që sjellin pasoja mjegulluese dhe keqkuptime, në
kthjelltësinë dhe saktësinë e gjuhës shqipe, duhet të na imponohen për tërë jetën?
Formalizmi dhe paaftësia janë ato që e kanë vrarë kuptimin e vërtetë të fjalës Filosofi dhe e
kanë fshirë ekzistencën e Dashurisë për Dije. Mënyra si shkruhet në shqip me “z” çon në një
rrënjë “zoo” që e trupëzuar në fjalë na jep përfundimin dashuri për… kafshë(!). Vallë, këtë
kanë dashur studiuesit tanë, shkencëtarë të gjuhës shqipe, kur kanë vendosur që kjo fjalë,
megjithëse e huaj, t’i nënshtrohet një rregulli që është ndërtuar për fjalë shqip?
Për cilindo që flet një gjuhë, po ashtu për gjuhën shqipe është thelbësisht e
rëndësishme të dimë mirë Çfarë flasim e themi. U ndala tek fjala Filosofi si fillesa e dijes.
Çështja është më e gjerë se kaq. Përmes shtrimit të këtij problemi synoj një rishikim të
normës gjuhësore, jo nën këndvështrimin e ngritur në tryezat e dialogëve të mbrapshtë që
duan të mbivlerësojnë njerin dhe të fajësojnë tjetrin dialekt, -debate qartazi të nxitura
artificialisht, pjesë e strategjive për të shpikur kundërshti themelore veri-jug, që çojnë në
ndarje. Për ata që kanë ngritur këto çështje, rikujtoj se dialekti toskë është dialekt vetëm i një
pjese të Jugut të Shqipërisë, pavarësisht se është marrë si bazë për krijimin e gjuhës letrare të
njehsuar. Edhe në jug ka larmi dialektesh dhe pasuri gjuhësore që kapërcejnë caqet e gjuhës
së njehsuar e që shprehen aq fuqishëm në këngët, shprehjet popullore dhe kudo në format e
artit të fjalës me thekset e veçanta dialektore të Labërisë, Bregdetit, Myzeqesë, Beratit,
Korçës, etj.
Problemi shtrohet nga pikëpamja e kuptimësisë gjuhësore, jo e dialektit të
zgjedhur për t’u ngritur në normë. Logjika kërkon para së gjithash, të respektohet realiteti i
gjallë, i cili i ka dhënë jetë fjalës. Të respektohet realiteti i gjallë, që shprehet në përmbajtjen
e fjalës, pastaj të shprehim zotësinë në ndërtimin e rregullave që fiksojnë kuptimësinë brenda
~ 274 ~