Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Midis atyre që në veprat e tyre dëshmohet se e kanë pasur në dorë dhe e kanë
shfrytëzuar këtë pjesë të Mesharit të Buzukut, përmendet edhe Nikollë Keta (1743 – 1803),
(Shuteriqi, 2005: 309; Sedaj, 1988: 38). Edhe Zef Krispit i përshkruhet merita ta ketë
shfrytëzuar këtë informacion më 1853, me rastin e hartimit të librit të tij Memorie storiche
(Shuteriqi, 2005: 113).
Libri i Buzukut, pas përmendjes së Kazazit, për opinionin shkencor një kohë të gjatë,
mbetet në harresë. Informacioni për të do të qarkullojë në formë të mangët deri në vitin
1910, kur Pal Skiroi bën kopjimin e parë (Sedaj, 1988: 38).
(3) Bashkëkohësia rrezatuese
Bashkëkohësia rrezatuese e Mesharit nis me vitin 1910, me përpjekjen e Pal Skiroit,
por ndërmarrja e tij u përmbyll vetëm brenda atij interesimi dashamirës shkencor, në dashim
edhe politik propagandistik sa kishte nevojë ‘punëdhënësi’.
Pal Skiroi e rizbuloi për të dytën herë ose e riaktualizoi në qarqet shkencore duke bërë
studimin dhe interpretimin e parë të tekstit. Puna e tij pati jehonë të madhe në mjediset
shqiptare dhe do t’i vejë në lëvizje forcat intelektuale të fillimit të shekullit XX. Studimi i
parë mbi të, si dihet, u bë nga vetë Pal Skiroi, por si i plotë nuk u botua kurrë (Sedaj, 1988:
39 – 40).
Në këtë kohë, më 1910, jepen shkrimet e para nëpër gazetat e atëhershme shqiptare
dhe flitet si për një zbulim epokal, shkruante Faik Konica në gazetën „Dielli” të Bostonit (nr.
5, 18 mars 1910). Lajmi jepet edhe në gazetën „Tomori” të Elbasanit (nr. 12, 30 qershor
1910).
(4) Bashkëkohësia frytdhënëse
Prap heshtet për një çerek shekulli. Vetëm pas krijimit të shteit shqiptar Meshari i
Buzukut, në udhëtimin e tij të gjatë historik u desht të aktualizohet për herë të tretë nga
Justin Rrota, i cili më 1929 bëri fotografitë e para dhe, në këtë mënyrë, Meshari nisi jetën e
tij të vërtetë shkencore. Bashkëkohësia frytdhënëse e Mesharit nis në vitet e tridhjeta dhe
vazhdon deri në vitet e ’60 – ta të shekullit XX, kur kurorëzohet me botimin e tetë studimeve
monografike nga studiues të mëdhenj të kulturës shqiptare (gjashtë vendës dhe dy të huaj):
Norbert Jokli (1930) dhe Mario Roku (1932); Justin Rrota (1930, 1938, 1941, 1958), Eqrem
Çabej (1955, 1958) e Selman Riza (1961), Namik Ressuli (1958) e Martin Camaj (1956,
1960) dhe Kolë Ashta (1964 – 1967).
Studimet e para mbi Mesharin janë të viteve 1930 – 1932, të dy prijatarëve më të
mëdhenj të albanologjisë së midis dy luftërave botërore: austriakut Norbert Jokël dhe
francezit Mario Roques, si dhe i albanologut të njohur shqiptar Justin Rrota. Pas tyre
vijojnë studime të tjera, si në fushën e gjuhësisë, po ashtu edhe në atë të kulturologjisë.
Studimet e para monografike dhe botimet komplete vijnë nga fillimi i gjysmës së dytë të
shekullit të njëzetë.
Namik Ressuli është i pari, i cili arriti në Romë ta botojë Mesharin më 1958. Ai
Mesharin e përgatitur në riprodhim dhe transkriptim (1 – 381), e shoqëroi me një parathënie
(V – XIX), me aparat kritik (383 – 388) dhe përmbajtje të teksteve të përkthyera latine (389
– 406).
Pas tij, më 1960, po në Romë, Martin Camaj, do ta botojë monografinë e parë, në të
cilën do të trajtohen probleme kryesisht gjuhësore të librit të Buzukut. Rexhep Ismajli, duke
përshkruar pëmbajtjen e këtij studimi të rëndësishëm thotë se libri i Camajt: “përveç Hyrjes,
Bibliografisë e Indeksit të fjalëve, kap këtë problematikë: ortografinë, zanorjen hundore,
~ 243 ~