Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
cilët bën fjalë profesor Shuteriqi. Sidoqoftë, ato flasin për një jetë të gjallë dhe për praninë e
tij midis lexuesve, të paktën për një gjysmë shekulli menjëherë pas botimit.
Është e mjegulluar edhe çështja e vendosjes së Mesharit në Bibliotekën e
Propagandës Fide (1622), që i përshkruhet Marin Bicit (Shuteriqi, 1979: 74 – 75), ku e gjeti
Gjon Nikollë Kazazi. Por dihet se në shekullin XVIII në Bibliotekën e Kolegjit Urban, ku e
gjeti Pal Skiroi, e pat vendosur Stefan Borxha (Ismajli, R. 1988: 26).
Ekzistojnë mendime se mund të jetë vendosur para se të shkruante Budi, më 1618
dhe 1621, por edhe para vitit 1610, ose edhe para vitit 1568 (Shuteriqi, 1979: 58 – 59). Por
është e vërtetë se pas vitit 1570 libri “mbeti jashtë përdorimit si ‘një manual i vjetëruar’
(Meshari 1, 1988: 24) dhe se binte ndesh me frymën e vendimeve” të mëpastajme kishtare
(Bulo, 2005: 10).
Gjurmë, të alfabetit të tij, pa u përmendur askund, përkundër strehimit në Romë flasin
se ai ka qenë në përdorim nga pasardhësit për dy – tre shekuj në vijim. Sepse te të gjithë këta
krijues në shekujt vijues përvijohen dhe në veprat e tyre janë të pranishme po ai vullnet i
çeliktë i Gjon Buzukut për ta ndërtuar dhe ngritur gjuhën shqipe në gjuhë kombëtare;
përbartet po ai shqetësim dhe zell për lëvrimin e gjuhës shqipe; nënvizohen po ato nevoja të
ngutshme e të domosdoshme të botimit të librave në këtë gjuhë; përtheksohet po ajo dashuri
e zjarrtë e Gjon Buzukut për arsimimin e popullit shqiptar; përvijohet po ajo forcë morale
dhe po ai angazhim për ngritjen e vetëdijes kombëtare me shkolla në gjuhën kombëtare; e
përshkrojnë po ato ndjenja të dhimbshme për gjendjen e mjeruar ekonomike dhe politike të
popullit shqiptar dhe për gjendjen e përkeqësuar të gjuhës shqipe.
Pjetër Bogdani, më 1665 përmend një libër me titullin Ungjijtë në gjuhën shqipe.
Nuk dihet në është fjala për Mesharin e Gjon Buzukut, apo për ndonjë libër tjetër që është
zhdukur në harresën e kohës, si gramatika e ungjit të tij Ndre Bogdanit.
Deri te Gjon Nikollë Kazazi më 1743 shohim se Meshari i Gjon Buzukut është i
gjallë, është i pranishëm midis klerikëve shqiptarë. Shumë nga fjalëpaket e Pasthënies së tij i
gjejmë të thëna, në një mënyrë ose në një tjetër, te të gjithë pasuesit. Mos është fjala këtu për
një jetë të fshehtë të Mesharit, të mbyllur në sekretin e kohës, brenda mjedisit të një numri të
vogël klerikësh, apo bëhet fjalë për një program të pashkruar që përcillet për disa shekuj
radhazi. Si duket bashkarisht të dyja janë të pranishme. Për dy shekuj në vijim askund nuk
përmendet as titulli i librit, as emri i autorit, por pasojat e tij janë të dukshme dhe i takojmë
kudo, gjurmë të tyre ndeshim në të gjitha veprat e pasardhësve Budit, Bicit, Mazrekut,
Bardhit, Bogdanit.
(2) Bashkëkohësia dritdhënëse
Bashkëkohësia dritdhënëse do të përfshinte periudhën prej kur për Mesharin flitet si
për një libër që ekzistonte dikund, por që nuk e kishin në dorë ta preknin e ta lexonin – do të
shprehet Lasgush Poradeci për Çetën e Bogdanit. Për të flitej për aq sa ofronte informacioni
dhe kopjimi i Gjon Nikollë Kazazit. Studiuesit e përmendin të qenmen e tij, por askush nuk
di më shumë se ajo letër e Kazazit dhe ajo pjesë e fragmentit të bekimit të unazës dhe të
kurorës, pra të faqes 26 e në vazhdim, si një dëshmi për ekzistencën e shkrimit të shqipes që
nga gjysma e dytë e shekullit XVI. Por ai që i dha krah, rëndësi historike dhe u bë prijatar i
studimeve buzukjane është Gjon Nikollë Kazazi.
Giorgio Guzzetta (1678/82 – 1746/56), rektor i parë i Seminarit të Palermos,
mendohet se në librat e tij e ka përdorur alfabetin e Buzukut (Shuteriqi, 2005: 274). Pal
Mario Parrino (1721 – 1765) e përmend “në një libër që i mbeti pa botuar” (Shuteriqi,
2005: 262).
~ 242 ~