Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Mr. Luljeta ADILI-ÇELIKU 1 , Mr. JEHONA RUSHIDI- REXHEPI 2 :
ANTONIMIA TE KADAREJA
1
Universiteti i Evropës Juglindore- Tetovë
2 Universiteti i Evropës Juglindore - Tetovë
Hyrja
Kadareja, si vizionar që është, e ka marrë përsipër pasurimin dhe pastrimin e gjuhës
shqipe. Duke u nisur si nga nevojat leksikore ashtu edhe nga nevojat stilistike dhe estetike,
ai krijon fjalë të reja gati me gjithë parashtesat dhe prapashtesat e gjuhës shqipe,
gjithmonë duke i bazuar prurjet e tij në rregullat e brendshme të fjalëformimit të shqipes, pa
dëmtuar strukturën morfologjike dhe leksikore të saj. Kjo është një arsye jo e vogël për tu
përcaktuar për studimin dhe sqarimin e antonimeve neologjizma, gjegjësisht për të marrë
objekt studimi fjalët e krijuara me parashtesat kundër- / anti-, mos- dhe pa- , pra antonimet
që krijon ai.
Bazuar në konstatimin e studiuesit, Ibrahim Goçi për antoniminë, themi se antonimia është
fenomen leksiko-semantik që lidhet me shumë faktorë gjuhësorë e jashtëgjuhësorë. Ndonëse
Kadareja iu përmbahet rregullave gramatikore në krijimin e fjalëve të reja, krijimet e tij
antonimike janë të ndikuar nga faktorët jashtëgjuhësorë, pra janë krijime momentale,
kontekstuale. Është e tepërt të thuhet se Kadareja i parapëlqen parashtesat e mohimit, ngaqë
e tërë vepra e tij përshkohet nga njerëz apo sende që bartin kuptimin e mohimit. Dihet se
personazhet e Kadaresë janë personazhe që në një mënyrë ose tjetër kanë mbi vete vulën e
mohut. Është një bekim për Kadarenë ajo që gjuha shqipe ka disa parashtesa mohimi dhe
Kadareja fare lehtë mund të zgjedhë atë që i përgjigjet fjalës së re. Prandaj Kadareja përdor
shumicën e parashtesave për të krijuar antonime neologjizma, p.sh çgaforrizim me
parashtesën ç-, shprijs me sh-, zhkomplot me zh-, antigjeografi me anti-, kundërdiell( i,e)
me kundër-, parrokshëm (i,e) me pa-, mosdashuri me mos-, johyjni me jo-.
Pavarësisht nga kjo, punimi nuk do të ndalet në parashtrimin e antonimeve
neologjizma me të gjitha parashtesat, për të vetmen arsye pasi disa nga ato tashmë janë të
studiuara dhe të sqaruara. Konkretisht, siç u theksua më lartë punimi do të ndalet në ato që
nuk janë hasur të sqaruara, d.m.th. fjalët e krijuara me parashtesat kundër- / anti-, mos- dhe
pa- .
Duke u nisur nga klasifikimi i antonimeve sipas përbërjes së tyre, në antonime
të së njëjtës rrënjë dhe në antonime me rrënjë të ndryshme, llojin e fundit nuk e gjejmë te
Kadareja. Nuk gjenden antonime-neologjizma që plotësisht e kundërshtojnë fjalën me fjalë
tjetër, por gjenden vetëm antonime- neologjizma me parashtesim.
~ 235 ~