Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Për një gjendje të këtillë aspak të lakmueshme të shqipes, faktorët janë të shumtë, si: procesi
i globalizimit, që nënkupton shkrirjen e kufijve midis vendeve, kombësive e kulturave, pra
edhe të gjuhës; zhvillimi marramendës i teknologjisë: interneti, telefonia celulare, programi
satelitor etj., por, mbi të gjitha kujtojmë se qëndron pakujdesia dhe papërgjegjësia jonë ndaj
kësaj vlere të shenjtë. Jo vetëm në fjalësin e nxënësve e të studentëve, por edhe te
mësimdhënësit tanë e gati edhe në të gjitha shkrimet me përmbajtje pedagogjike-metodike
ose edhe legjislative në fushën e arsimit, nuk mbeten pa u përdorur fjalëtermat: kúrrikulë,
silabus apo sillabus e syllabus, modul, portofolio, evaluim, ECTS, CV-i (Sivi), thirrje, draft,
departament, po edhe prorektor, prodekan, spostim, distribuim, menaxhim, workshop etj.; si
dhe shprehjet – togfjalëshat: aktivitet nxemës, in-servis e pri-servis etj 1 .
Ç’është e vërteta, ne dhe një herë tjetër e kemi rrahur këtë problem, duke marr në syzim këto
fjalë e shprehje fjalësh. Atëbotë patëm shpresën se bile ndonjëra nga këto kopile do t’ia
lëshojë vendin bijave të shqipes, për të cilat fjalë e shprehje shqipja ka përgjegjëset e veta,
por kjo nuk po ndodh me ne dhe me gjuhën tonë.
Shih për këtë arsye e me qëllim të një ndihmese sado modeste në këtë rrafsh, edhe i shtruam
vetes për detyrë, të vëmë në spikamë edhe disa fjalëterma të tjerë të huaj, nga të cilët shqipja
po vuan e do të dergjet edhe më shumë në ditët e ardhme, po qe se ne bëjmë sehir ndaj tyre e
nuk ndërmarrim gjë.
Kësaj liste fjalësh, këtë radhë, po i shtojmë edhe një numër syresh, të cilat, jo vetëm që po u
zënë vendin fjalëve shqipe, por nga disa mësimdhënës e shkrime, janë bërë përditshmëri dhe
shumë të pëlqyeshme. Cili nga ne, bie fjala, nuk dëgjon në një orë mësimi, ose nuk ndesh në
një shkrim, studim a akt zyrtar të shkollave a të universiteteve tona, të drejtorive komunale të
arsimit a të MASHT-it edhe fjalët: abstrakt, akcent, aplikim (i metodave...), aproksimativ,
artikulim, auditiv, azhurnim, bord, definicion, deskriptiv, detaj (mësimi...), draft projekt,
ekuivalencë, ekzemplar, eveniment, fokusim, frekuencë (frekuentoj një kurs), fusnotë,
gjeneratë, ibid, inkluziv, investigim, konkluzion, konsulent, kualitet (kualitativ,
kualitativisht), kuantitet, mediator (i programit), memorie (memorizoj, memorizim, i,e
memorizuar), nostrifikim, op. cit, opozicion, permanent (mësim permanent), staf, supervizor
(i programit), survejim, survejoj, i,e survejuar, survejues, tekstual, tekstualisht, verbal,
verbalisht etj., etj.
Me pak kujdes e përgjegjësi profesionale po edhe ndjeshmëri kombëtare, borxh yni ky, si
dje, ashtu dhe sot e nesër, pa farë vështirësie këto fjalë e gjedhe fjalësh të huaja, mund të
hidhen jashtë përdorimi, ngase për to shqipja ka fjalët e saj, plotësisht me të njëjtin kuptim,
më të njohura, të përpikta e të qarta për folësit e shqipes, një pjesë e të cilave janë botuar në
librat “Fjala shqipe në vend të fjalës së huaj” (1998); te Fjalori për “Pastërtinë e gjuhës
shqipe” (botuar po në vitin 1998) nga Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë etj.
Në qoftë se edhe para sa e sa vitesh, shkrimtarë e patriotë tanë, si: Gjon Buzuku me shokë,
disa autorë arbëreshë të Italisë (Nikollë Keta, Engjëll Moshi e Jeronim de Rada); arbëreshë
të Greqisë (Panajot Kupitari e Anastas Kullorioti) si dhe autorë të tjerë të shekullit XVIII
dhe të fundshekullit XIX e të fillimit të atij XX, duke përfshirë ndër këta të fundit edhe
Kristoforidhin, vëllezërit Frashëri, Luigj Gurakuqin, Aleksandër Xhuvanin, Mati Llogarecin
~ 231 ~