Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Tetovës dhe në Universitetin e Evropës Juglindore. Në Universitetin “Shën Cirili e Metodi”
në Shkup mësimi mbahet në gjuhën maqedonase, përveç në Fakultetin e Mësuesisë dhe
pjesërisht në Katedrën e Gjuhës e të Letërsisë Shqiptare.
Problemet:
Kolegët tanë të dy universiteteve të Tetovës administratën e kanë në shqip,
ndërsa ne të Shkupit vetëm në maqedonisht. Po e tregojmë një shembull tipik me të cilin
përballemi shumë shpesh. Sipas rregullores së Universitetit të Shkupit, përfshirë edhe
rregulloren e Fakultetit të Filologjisë, pjesë e së cilës është Katedra e Shqipes, punimet e
magjistraturës, masterit e doktoratit shkruhen e mbrohen në maqedonisht ose në njërën nga
gjuhët botërore (anglisht, frëngjisht, gjermanisht, rusisht), por kurrsesi shqip. Pra, kandidati
detyrimisht punimin duhet ta dorëzojë në maqedonisht, referati të shkruhet në maqedonisht.
Edhe në rastet kur tema lidhet ngushtë me gjuhën, letërsinë apo kulturën shqiptare, komisioni
recensuese dhe të gjithë të pranishmit në sallë janë shqiptarë, ne detyrohemi procedurën e
mbrojtjes dhe bisedën me kandidatin ta zhvillojmë në maqedonisht.
Propozim për ngritjen e statusit të shqipes si gjuhë zyrtare në gjithë
Maqedoninë:
Në këtë paraqitje përmendëm disa nga kufizimet juridike të përdorimit të shqipes
në Maqedoni, përkatësisht lejimin për përdorim vetëm në institucionet e pushtetit vendor ku
ka mbi 20% shqiptarë dhe mospërdorimit të saj në shumë institucione shtetërore, me disa
shembuj konkretë për problemet e zbatimit praktik të saj, duke nxjerrë si përfundim nevojën
për ngritjen e statusit të shqipes si gjuhë zyrtare në gjithë territorin e Maqedonisë, krahas
maqedonishtes, në tërë shtetin.
Gjuha luan rol të dyfishtë. Nga njëra anë homogjenizon, respektivisht shërben si
kanal për komunikim ndërmjet qytetarëve dhe institucioneve. Nga ana tjetër, diversifikon,
respektivisht ndan qytetarë sipas vijës etnike, kulturore dhe politike.
Dihet se nëse një gjuhë nuk praktikohet, ajo gradualisht do të tkurret, të ndikohet
saqë ekziston rreziku i zhdukjes së saj. Përdorimi i gjuhës, në veçanti përdorimi i drejtë si
gjuhë zyrtare, nuk paraqet vetëm të drejtë, por edhe obligim për të gjitha subjektet.
Modele të përdorimit zyrtar të dy e më tepër gjuhëve gjejmë në disa shtete
shumetnike e shumëgjuhësore.
Pra, në Kushtetutën e Maqedonisë mund të përcaktohet shkurt e qartë se: gjuhë
zyrtare në Maqedoni janë maqedonishtja dhe shqipja. Në Kosovë, 222 bie fjala, ku vetëm 4%
janë serbë, gjuhë zyrtare në tërë shtetin janë shqipja dhe serbishtja. Ndërsa afër 1/3 e
popullatës në Maqedoni flasin shqip, pra afro 30% janë shqiptarë. 223
Avancimi i statusit të shqipes në përdorim zyrtar nga një gjuhë e dytë vetëm në
institucionet e pushtetit vendor ku ka mbi 20% shqiptarë në gjuhë zyrtare shtetërore nuk do
të shkojë në dëm të askujt, por është në të mirën e të gjithë qytetarëve të këtij vendi.
222
Sipas të dhënave statistikore të fundit, në Kosovë 92% janë shqiptarë, 4% serbë, 2% boshnjakë dhe
goranë, 1% turq dhe 1% romë.
223
Sipas regjistrimit të vitit 2002, në Maqedoni 66% janë maqedonas, 22.7% shqiptarë, 4% turq, 2.2%
romë, 2.1% serbë dhe 2.4% të tjerë.
~ 190 ~