Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Përdorimi i gjuhëve të bashkësive të tjera – për përdorimin e gjuhëve dhe
alfabeteve në të cilat flasin më pak se 20% e banorëve të asaj komune, vendos Këshilli i
komunës, respektivisht Këshilli i qytetit të Shkupit.
Edhe në pushtetin vendor lindin probleme të zbatimit praktik të gjuhëve: p.sh. Në
cilat gjuhë duhet të shënohen tabelat rrugore në komunën e Gazi Babës në Shkup? Në cilat
gjuhë duhet të shënohet tabela para Urës së Gurit në Shkup? Së pari duhet shkruar gjuha e
bashkësisë gjuhësore shumicë në atë vend apo maqedonishtja?
Kufizimi territorial i përdorimit të shqipes lidhet drejtpërdrejt edhe me kufizimin
e përdorimit të simboleve kombëtare jomaqedonase. Nëse një kolonë dasmorësh niset nga
skaji verior dhe duhet të arrijë në pjesën jugore të Shkupit me flamurin kombëtar shqiptar
nga Haraçina (bashki me 99% shqiptarë) për krushqi në Saraj (bashki me mbi 20%
shqiptarë) duhet të kalojë nëpër komunën e Gazi Babës, Qendrës e Karposhit (bashki me më
pak se 20% shqiptarë) a duhet të valojë flamuri gjatë gjithë rrugëtimit vajtje – ardhje, apo kur
krushqit në vendbanimet me më pak se 20% shqiptarë flamuri duhet futur brenda në makinë?
Ky përdorim i kufizuar territorial i shqipes: jo në gjithë Maqedoninë, por vetëm
në bashki të caktuara të quajtura edhe si “komuna shqiptare” apo “maqedonase” ose “rome”
(komuna e qytetit të Shkupit e quajtur Shuto Orizare) bën që të kemi zhvendosje popullate
nga një vendbanim me përkatësi etnike heterogjene në vende me përkatësi homogjene. P.sh.
Manastiri pothuajse mbeti pa shqiptarë, ndërsa zëri i shqiptarëve po shurdhohet edhe në
Ohër. Shqiptarët e Shkupit parapëlqejnë të jetojnë në komunën shqiptare të Çairit, në Tetovë,
Gostivar etj.
Këtë getuizim e segregacion etnik të dëmshëm e me pasoja të paparashikueshme,
përveç faktorëve të tjerë, po e ndihmon lejimi apo ndalesa për përdorim të gjuhëve të
bashkësive që kushtëzohet drejtpërdrejt me përqindjen etnike të popullsisë. Pikërisht nga
mosbesimi i ndërsjellë dhe droja e përqindjes së popullatës sipas përkatësisë etnike, veçmas
e raportit maqedonas - shqiptarë, nuk u përfundua dhe dështoi regjistrimi i sivjetmë i
popullsisë, familjeve, banesave dhe pronave në Maqedoni.
Kufizime në përdorimin e shqipes në arsim
Arsimi fillor dhe i mesëm është bërë i domosdoshëm për të gjithë banorët e
Maqedonisë. E drejta e shkollimit në gjuhën amtare për bashkësitë etnike joshumicë në
komunat me mbi 20% jomaqedonas jetësohet më me pak vështirësi, por probleme ka në
vendet ku numri i shqiptarëve është i vogël. Edhe sot e kësaj dite ka shqipfolës që në arsimin
fillor e të mesëm detyrohen të mësojnë në maqedonisht. Rastin më të ri të këtillë e patëm në
fshatin Jabollçishtë të Velesit. Një kohë të gjatë, para 2001 edhe dokumentet pedagogjike
(ditari, librezat, dëftesat e nxënësve, përfshirë edhe plankonspektet) duhej të shkruheshin
vetëm në maqedonisht, ndërsa tani në dy gjuhë: maqedonisht e shqip.
Në cilat universitete në Maqedoni mësimi zhvillohet në gjuhën shqipe?
Në arsimin universitar mësimi zhvillohet në maqedonisht. Në institucionet
private të arsimit sipëror mësimi mund të zhvillohet edhe në gjuhët e bashkësive që nuk janë
shumicë në Maqedoni ose në gjuhët botërore. Shqip ligjërohet në Universitetin Shtetëror të
~ 189 ~