Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Hapësirën e përfshirë në studimin tonë e karakterizon një traditë e pasur dhe e thellë
kulturore e gjuhësore: trashëgimia paraindoeuropiane (Pellazgët), trashëgimia e familjeve
indoeuropiane (Helenët, Ilirët, Trakët, Sllavët) dhe joindoeuropiane (Turqit); një shtresim i
pasur kulturash të shfaqura më shumë se askund, në toponiminë: pellazge, ilire, greke,
romake, sase, shqiptare, sllave (kryesisht serbe e bullgare), arumune, turke etj., por edhe një
areal gjuhësor i përbashkët, i konstatuar jo njëherë me sintagmën gjuhësi ballkanike.
Sot, janë të rralla në botë shtresimet kaq të shumta e të thella kulturore brenda një tërësie
gjeografike, sikur i gjejmë në Ballkan. Zor të gjendet një hapësirë kaq e vogël, e cila ka
pranuar dhe ka rrezatuar një kulturë kaq të pasur në Europë, në Azi e më tej. Në këtë
rrezatim, toponimia ka shënuar gjurmë të thella dhe të pasura. Ajo reflekton shenjat më të
sigurta të zhvillimeve historike jo vetëm në arealin e Ballkanit, por edhe në arealin gjuhësor,
historik e kulturor të Europës e të Azisë. Është e kuptueshme prandaj, pse ka shumë kohë që
studimi i onomastikës, përkatësisht i toponimisë, paraqet një prej problemeve të shpeshta dhe
shumë interesante në rrethet shkencore ballkanike dhe europiane. Ajo është bërë fushë e
kërkimeve të shkollave dhe e drejtimeve më bashkëkohore të kohës; Ajo është bërë sinonim i
kërkimeve historike, gjuhësore, kulturore dhe madje të vetë prejardhjes së një populli a të një
tjetri në Ballkan; Ajo është bërë mjet i caktimit të kufijve të përshtrirjes historike të popujve
në këtë rajon në shekujt më të errët të historisë.
Por, në Ballkan si ndoshta askund tjetër, toponimia jo njëherë ka qenë shenjë e riciklimit të
miteve të vjetra dhe e konflikteve të reja nacionale. Sikur të mos mjaftonte trashëgimia sa e
pasur po kaq e errët, sa i përket prejardhjes, toponimia e Ballkanit disa herë, shekujt e fundit
vazhdon të mbështillet me shtresa mitesh bashkëkohore.
GJENDJA E TOPONIMISË NË GREQI
Gjatë fundit të shekullit XIX dhe gjysmës së parë të shekullit XX Greqia shfrytëzoi situatën
politike dhe diplomatike të kohës, jo vetëm për të përzënë popullatën jogreke, por edhe për të
ndryshuar trashëgiminë e saj me elemente kulturore e historike të proviniencës greke. Nuk
ka dyshim se ndryshimet janë të mëdha, të shumta dhe të ndryshme, por kujtesa popullore,
trashëgimia kulturore dhe historike i ka ruajtur dhe duke mos qenë këto ndryshime të largëta,
vazhdon t’i ruajë të freskëta në përditshmërinë e tij, pavarësisht nëse jeton në ato
vendbanime apo jo.
Prej kujtesës historike të popullatës shqiptare të dëbuar nga Çamëria dhe prej asaj të mbetur
në vendbanimet e të parëve të tyre, arvanitase, nuk duhet të jesh etimolog për të kuptuar
origjinën shqipe të toponimisë së krahinës së Çamërisë dhe asaj të shpërndarë në gjithë
hapësirën e shtetit të sotëm grek, e cila është ndryshuar me emra të rinj të fjalësit grek me
metoda administrative.
Një njollë më vete në toponiminë e Greqisë paraqet standardizimi i saj në veri të këtij vendi.
Fjala është për toponiminë sllave të zonës së Maqedonisë së Egjeut, për të cilën studiuesit
maqedonas ngulin këmbë se është e tëra e proveniencës së gjuhës, historisë dhe trashëgimisë
së tyre. Në këtë zonë studiuesit e onomastikës kanë identifikuar rreth 3000 ojkonime,
mikrotoponime e oronime të ndryshme, disa prej të cilave mund të identifikohen edhe nga
etimologët popullor, por që të gjitha sot janë standardizuar si emra të rinj të gjuhës dhe
semantikës greke. (Симовски1978).
~ 182 ~