Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
2.6 . Përdorim i gabueshëm në fushën e foljeve
Problemi më i madh në trajtën e shkruar, po sidomos në trajtën e folur në Kosovë, e hasim në
fushën e foljeve. Shkelje të normës kemi shënuar në përdorimin e vetës së tretë të lidhores në
vend të vetës së tretë njëjës të së kryerës së thjeshtë dëftore, p.sh. “Ajo mendojë njëjtë”, në
vend të “Ajo mendoi njëjtë”. Po ashtu, veta e parë njëjës e mënyrës dëftore të kohës së
tashme shkruhet pa ë-, p.sh. “ Unë po mësojë vazhdimisht…”, në vend të “Unë po mësoj
vazhdimisht…” ( këtë nuk e hasim në trajtën e folur), “ Të urojë shumë fat”, në vend të “ Të
uroj shumë fat”. Kemi raste të shumta të foljeve në vetën e tretë njëjës të lidhores, të cilat
shkruhen pa mbaresën ë fundore po edhe shqiptohen gabim, kjo është shkelja më e shumtë
në fushën e foljeve. P.sh. “ Ajo nuk ka mundur të flas me nënën”, në vend të “ Ajo nuk ka
mundur të flasë me nënën”, “Nuk ka mundur ta regjistroj fakultetin”, në vend të “ Nuk ka
mundur ta regjistrojë fakultetin”.
Ose shkelje tjetër në trajtën e folur kemi përzirjen e vetës së parë me të tretën, p.sh. “ Po e
përdori…”, në vend të “Po e përdor”. Një prej shkeljeve më të shpeshta ku është dallimi në
mes të gegërishtes dhe gjuhës standarde është ai i përdorimit të pjesores së shkurtër në vend
të pjesores së zgjeruar. P.sh. “ Ajo i ka përmend disa fakte që…”, në vend të “ Ajo i ka
përmendur disa fakte…”
2.7 . Përdorim i gabueshëm në formimin e numrit shumës
Kemi po ashtu raste të shkeljes së normës në formimin e numrit shumës te emrat, mbiemrat,
të cilët e formojnë shumësinë me ë, zakonisht shkruhen pa ë, po edhe shqiptohen po njëjtë,
pa ë-. Kjo shkelje shfaqet si dukuri e shpeshtë. P.sh. “ të menduarit opozitar” , në vend të “
Të menduarit opozitarë”. Kemi rastet ku shumësit të emrave ia shtojnë shquarsinë pa nevojë,
p.sh. “ Bleva disa kilogramë molla”, në vend të “ Bleva disa kilogramë mollë”. Po ashtu
kemi shkelje tek ë-ja e shumësit edhe në emrat që shënojnë frymorë, p.sh. “Kriminelat janë
ende të lirë”, në vend të “ Kriminelët janë ende të lirë”. Kemi rastin edhe te qiellzorëzimi i
bashkëtingulloreve fundore i k në q. P.sh. “ Shtëpinë e kishte ndërtuar me blloka”, në vend të
“ Shtëpinë e kishte ndërtuar me blloqe”, “Kishte shitur dru me denga”, në vend të “ Kishte
shitur drunj me dengje”, etj.
3. Shkaqet sintaksore
Një problem serioz për normën drejtshkrimore janë problemet e karakterit sintaksor.
Askush nuk po shqetësohet për një mori fjalësh apo shprehjesh që kanë hyrë tashmë në
leksikun tonë, përkundër natyrës së shqipes standarde, shqipes së folur të mëhershme, madje
edhe nga gjuhëtarët ose nga ata që e quajnë vetën të tillë. Në fushën e sintaksës e vërejmë
shpesh përdorimin e emrit prejfoljor me parafjalë në vend të formës së foljes në formën e
përcjellores. Kjo është bërë një dukuri e shpeshtë në shqipen e shkruar po edhe në të folurën.
P.sh. “Ata theksuan se janë në kërkim të një rroge më të mirë…”, në vend të “Ata theksuan
se janë duke kërkuar një rrogë më të mirë…”
-Shkolla që janë të thirrura ta mbrojnë shqipen tonë... (në mediat tona), në vend se të thonë “
shkollat që janë kompetente ta mbrojnë shqipen tonë”;
-Më vie keq ( në vend se “më vjen keq”);
-Me kaq po e përmbyllim këtë emision lajmesh (drejtuesit e lajmeve), kjo të jep të kuptosh se
me kaq s’do të ketë më lajme, u përmbyll;
-Të konsulltohet literatura, ( s’ka se si konsultohet literatura, se për t’u konsultuar duhet të
jenë dy individë apo dy bashkëfolës);
~ 179 ~