Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Ndërkaq, kur jemi te e shkruara, 40 % shkruajnë drejtë, me gabime tolerante. Kur i kemi
futur ta lexojnë dhe ta komentojnë atë që e kanë shkruar, na bie në sy menjëherë një
“harresë” e shqipes standarde, nëse mund të shprehemi kështu. Pra, në komunikimin e
zakonshëm nuk flitet shqipja standarde, pothuajse të gjithë e përdorin gjuhën joformale,
konkretisht gegërishten.
Anketimi përpos që iu është bërë në mënyrë të shkruar, prej shumicës së studentëve është
kërkuar që edhe ta lexojnë në mënyrë që të shohim drejt shqiptimin e asaj që e kanë shkruar,
konkretisht në shqiptimin e tingujve ku kemi rastin e paraqitjes së dukurive fonetike. Ndërsa,
tek gjuha formale, pasi iu tërhoqëm vërejtjen, kemi ndeshur në probleme të shumta. Mes tyre
më të shfaqura i kishin këto të përbashkëta:
1. Në komunikimin joformal përdorej pothuajse komplet gegërishtja;
2. Pjesa që mundohej të fliste shqipen standarde (edhe pse me shumë probleme) kishte një
situatë paksa sociolinguistike që dalloheshin nga ngritja apo formimi që e kishin të krijuar
përmes arsimimit më të përkushtuar, konkretisht përmes leximit. Ose, ishin studentë që
kishin qëndruar më shumë në viset e Shqipërisë, ose tjetra, që kishin lidhje
familjare me qytetet e Shqipërisë ( së mesme e asaj të jugut);
3. Kur flisnin në shqipen standarde, problemet dalloheshin fare qartë. Një kosovar që e flet
sipas rregullave të shqipes standarde kuptohet lehte, sepse fjalët e tij janë të shkurtra, ka
gabime në sistemin fonetik., leksikor, morfologjik dhe sintaksor, si dhe flet shumë ngadalë.
Po ashtu, ka përzierje mes formave dialektore, të kombinimit sipas sistemit gjuhësor të
gjuhës sllave, pra fillojnë me frazat gabim. Kësaj i shtohet edhe problemi psikologjik, pasi që
mundohet në mënyrë korrekte të flasë shqipen standarde e njëkohësisht i kupton edhe
gabimet e veta gjersa e flet standardin. Kjo gjë i bën edhe më të ngathët në përdorimin e
shqipes standarde.
2. Problemet morfologjike
Në rastin e shqipes së folur në Kosovë, pothuajse ka gabime te shumta morfologjike si në të
folur, ashtu edhe në të shkruar, kur mundohen ta flasin standardin dhe aty pasojnë
ndryshimet e paraqitura sidomos tek emrat, ku i vihen dhe ku nuk i vihet –ë- fundore, ku si
pasojë ndryshon veta, numri dhe koha, si dhe kuptimi.
Kemi raste p.sh.
- “kritikë”, e shkruajnë dhe e flasin pa –ë- fundore, që konkretisht nga –kritikë- që është
emër, na del mbiemër -kritik-.
- ka qenë në gusht ( për një ngjarje të cilën e shkruan një studente
R. S.,), po që e shkruan gabimisht “ka qen në gusht”. Në radhë të parë ndryshon kuptimi i
fjalës, në vend të foljes “ ka qenë”, na del fjala“qen” që është emër.
- ose përemri pronor “saj”, e shkruajnë “sajë”, pra nga përemri na del emër.
- përemri “atë”, e shënojnë pa –ë- fundore, dhe del emër “At”, pra prift.
- tek ndajfolja “fare”, e shkruajnë më –ë- fundore “farë”, që del se është emër.
- kur parafjalës “me”, e shkruajnë me –ë- fundore –më-, ku del trajtë e shkurtër e përemrit
vetor, ose shkallë e mbiemrit. - lidhëzën “megjithëkëtë” e shkruajnë si dhe e shqiptojnë pa
–ë- fundore “megjithëkët”.
- lidhëzën “duke qenë se”, e shkruajnë pa –ë- fundore “duke qen se”, pra i humbet
kuptimi.
- Pjesëza “ qe”, e shkruajnë me –ë- fundore, që del lidhëza “që”.
~ 177 ~