Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Nga këtë rast shohim se çiftet antonimike janë të plota, meqenëse kundërvihen plotësisht
në të gjithë përbërësit e tyre.
Përveç fjalëve me kuptime plotësisht të kundërta, si mjete kohezive përdoren edhe çifte
fjalësh kundërvënia e të cilave bëhet vetëm brenda kontekstit.
P.sh.:
Qetësia është e gënjeshtërt. Luftën e kemi në prak.
~ 158 ~
(“Kështjella”, fq 35)
Çiftet e këtilla antonimike krijojnë kundërvënie kuptimesh të figurshme vetëm brenda
kontekstit, ndërsa jashtë kontekstit nuk arrijnë një gjë të tillë.
Lidhja antonimike realizohet edhe nëpërmjet fjalëve e njësive frazeologjike.
P.sh.:
Ai mendoi se ndoshta i kishte ardhur koha qe te kalonte dite me te qeta në shtëpinë e tij.
Jo, se ishte i shkuar nga mosha. Ai ishte akoma i ri dhe i fortë ...
(“Kështjella”, fq. 12)
Raportet antonimike me fjalë të formuara me parashtesa me kuptim të kundërt: mos-, pa-
, jo-, kundër- etj, janë po ashtu të shpeshta.
P.sh.:
Qyteti ynë ishte i okupuar. Kjo do të thotë se në këtë qytet kishte ushtarë të huaj. Këtë unë e
dija, por ajo që më mundonte ishte tjetër gjë. Unë nuk e kuptoja dot se si mund të
jetë një qytet i paokupuar.
(“Kronikë në gur”, fq. 25)
Gëzimi ishte rreth e rrotull tij, mjaftonte që të zgjaste duart për ta prekur, megjithatë
diçka e pengonte të vendoste një kontakt me të. Ç’ke kështu i tha vetës.
Asgjë, mendoi pas pak. Dhe papritur, për një grimë ju duk se e kapi shkakun e mosgëzimit.
(“Pashallëqet e mëdha”, fq. 27)
Dihet se kundërvënia me këto parashtesa është më e dobët, prandaj shfrytëzohet vetëm
në situata të caktuara, në rastet kur dëshirohet të zbutet toni i ligjërimit.
1.4 Metonimia është po ashtu një nga tipat për realizimin e kohezionit e cila ka të bëjë
me raportet kuptimore midis njësive leksikore. Ky tip koheziv nënkupton shmangie nga
emërtimi i drejtpërdrejtë apo i rëndomtë, me ç'rast në vend të një fjale që ka një kuptim të
caktuar përdoret një fjalë tjetër, gjegjësisht një kuptim tjetër.
Lëvizja kuptimore me metonimi bëhet duke u mbështetur në raporte të caktuara logjike.
Pra, kuptimi i fjalës së dytë duhet të ketë lidhje logjike me kuptimin e fjalës së parë. Ky tip i
kohezionit përdoret mjaft shpesh në tekstet letrare, kryesisht kur dëshirohet të thuhet diçka
jo në mënyrë të zakonshme, por në mënyrë më të fuqishme, më ndikuese dhe më tërheqëse.
P.sh.:
- Ku e di ti se unë kam raki?
- Që ke raki nuk jam i sigurtë, por, që ke pirë, duket sheshit- tha jeniçeri...