Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Vjosa OSMANI: KOHEZIONI LEKSIKOR NË ROMANET E ISMAIL KADARESË
Hyrje
Teksti letrar dhe gjuha në veprat e Kadaresë ka gjetur një trajtim studimor, monografik
për aspekte të veçanta apo të përgjithshme në këtë drejtim.
Megjithatë, edhe pse Kadareja shquhet për stilin e vet në përdorimin e mjeteve të
ndryshme gjuhësore, apo për një arkitekturë interesante të tekstit, deri më tani nuk është bërë
asnjë studim i plotë dhe i mirëfilltë që del jashtë kufijve të fjalisë për veprën e këtij autori.
Prandaj, ky punim është një përpjekje për të trajtuar pikërisht mënyrën se si ndërtohen
gjuhësisht tekstet e tij, apo si realizohet lidhja leksikore midis njësive gjuhësore. Thënë më
saktësisht, korpusin e hulumtimit tonë e përbën studimi i lidhjes kohezive leksikore në
tekstet e Kadaresë.
1. Kohezioni leksikor
Kohezioni leksikor ka të bëjë me zgjedhjen e përdorimin e mjeteve të ndryshme
gjuhësore, semantikisht të afërta, të cilat i lidhin ose i bëjnë bashkë pjesët e tekstit. Ky
tip i kohezionit nuk merret me lidhje gramatikore, as semantike, por me lidhjet e bazuara në
fjalët e përdorura. Arrihet me përzgjedhje të fjalorit, duke përdorur njësi semantikisht të
afërta. 1
Kohezioni leksikor mund të realizohet nëpërmjet: dyfishimit dhe kolokimit.
Dyfishimi, i cili mund të jetë disa llojesh, përfshin:
- përsëritjen e njësisë së njëjtë leksikore ( qyteti-qyteti, kështjella-kështjella etj.)
- sinonimet ( djall-shejtan, fëmijë- kalama, shoh-shikoj- vështroj etj.)
- antonimet ( i madh - i vogël, atje-këtu, dritë- errësirë etj)
- hiponiminë (ushtri-ushtar)
- metoniminë ( Ismail Kadare-“Kështjella” etj.)
Tekstet e Kadaresë shquhen për zgjedhjen e përdorimin e këtyre mjeteve gjuhësore, të
cilat i japin ligjërimit karakter të figurshëm e shprehësi të lartë, por edhe ndihmojnë për
ndërtimin e një arkitekture interesante te tekstit. Së këndejmi, nëpërmjet përzgjedhjes së
fjalorit, përdorimit të njësive semantikisht të afërta a të kundërta, krijohet një përshtypje dhe
arrihet një efekt i caktuar tek lexuesi.
Prandaj, është me interes të shihet se si shfrytëzohen këto mjete gjuhësore për të arritur
një qëllim të tillë.
~ 155 ~