Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës
Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës
KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012 cilat hyn fjala përkatëse, për prezantimin e frazeologjisë, dhe çështje të ngjashme që lidhen me fjalorët dygjuhësh. Mirëpo, rrethanë vështirësuese paraqitej edhe shpërputhja mes kërkesës së tejtheksuar për fjalorë një dhe dygjuhësh nga njëra anë, dhe ofertës ekzistuese, nga ana tjetër. Edhe pse në kapërcyellin e shekullit XX dhe XXI u botuan një numër fjalorësh me fjalës shumë më të gjerë se ato të periudhës së mëhershme që do të mund të cilësoheshin si fjalorë të mesëm, për shkak të numrit të madh të ndërkombëtarizmave, më saktësisht anglicizmave që përfshiheshin në fjalësinë e tyre, dalëngadalë u fshi kufiri mes fjalorëve të përgjithshëm, pra, jospecial, joterminologjikë, dhe atyre të fushave të veçanta të dijes. Në mungesë të fjalorëve shpjegues, që do të jipnin ndihmesë në gjetjen apo edhe krijimin e fjalëve të barasvlershme, ndodhi dhe po ndodh ajo që është e pashmangshme – depërtimi dhe përhapja e fjalëve të huazuara. Në këtë periudhë, krahas krijimit të institucioneve dhe segmenteve të aparatit shtetëror, në shqipe u shfaqë edhe prirja e theksuar për krijimin dhe përdorimin e akronimeve për emërtimet përkatëse të plota. Një dukuri e tillë ishte sa e pritshme, po aq edhe e arsyeshme në këtë kohë kur vendi ynë përpiqej ta mbante hapin me zhvillimin e vrullshëm dhe hovin e krijimit të institucioneve në procesin e rindërtimit të shoqërisë dhe shtetndërtimit. Mirëpo, duhet të vihet në pah fakti se krijimi i akronimeve në diskursin e shkruar ishte në dorë të secilit tekstshkrues, artikullshkrues, përkthyes, apo redaktor gazete, ndërkaq në diskursin e folur ato krijoheshin nga përdoruesit e gjuhës shqipe, pra nga gjithë ne. Nga ana tjetër duke e patur parasysh statusin dhe funksionin e anglishtes në këtë periudhë situata ndërlikohej edhe më shumë për faktin se krahas akronimeve të gurrës vendore përdoreshin edhe akronimet e gurës së huaj. Edhe pse dihet mirëfilli se motivi parësor i krijimit të akronimeve është shkurtimi, pra ekonomizimi me hapësirë dhe kohë, dhe lehtësimi i transmetimit të informacionit, mungesa e emërtimeve të plota në mediet e shtypura, që nuk ishte dukuri e rallë, 151 e mjegullonte kuptimin dhe e vështirësonte zbërthimin e kuptimit tërësor të tekstit në shkallë të konsiderueshme dhe, rrjedhimisht, e vështirësonte si transmetimin, ashtu edhe absorbimin e informacionit. Pengesat në komunikim shfaqeshin dhe po shfaqen për shkak se nga krijimi i një akronimi deri te shtresëzimi i tij në leksikun e shqipes, pra identifikimi dhe përdorimi i saktë i tyre, merr një periudhë relatisht të gjatë kohore. Sa për ilustrim: DAQ, DME, DRAPSH, DRGJC, DRM, IPK, KM, QKSPZHC, ZAB, ZIE, ZL, ZP, ZPM, ZDNJ janë akronimet nga lista jo e plotë e njërës nga ministritë tona. Duke qenë se ky proces fjalëformues doli të jetë tejet prodhimtar dhe i vrrullshëm, dhe në mungesë të burimeve të referencës, përkatësisht një fjalori të akronimeve të gjuhës shqipe, komunikimi përmes gjuhës shqipe, sidomos përmes gjuhës së folur u vështirësua në masë të konsiderueshme për shkak të mjegullimit të kuptimit. 152 Duket sheshit se gjuha e folur, duke qenë më e hapur ndaj ndikimeve të jashtme, po kërruset në përballjen e saj me anglishten. Në këtë mes rol kyç ka edhe njohja e pamjaftueshme e gjuhës standarde shqipe dhe kujdesi i pamjaftueshëm i folësve burimorë të shqipes, gjë që pasqyrohet edhe në mediet elektronike ku hasen modele komunikimi që 151 Gërmizaj, Sh. (2003). Përdorimi i akronimeve në gjuhën shqipe, Kulturë Gjuhe 1, Prishtinë. 152 Gërmizaj, Sh. (2011). Akronimet në diskursin e folur dhe të shkruar: AKTET, Revistë e Institutit Alb-Shkenca, Tiranë – Prishtinë - Shkup, Vëll. IV nr. 4: 745-750. ~ 131 ~
KUMTESA vështirë mund të cilësohen si komunikim publik. Për shkak të numrit të madh të huazimeve nga anglishtja (dhe ndonjë gjuhë tjetër), kalkeve, transfereve të kodit, dialektizmave dhe krahinarizmave, po promovohen modele të komunikimit joformal, që pastaj ndiqen dhe përvetësohen nga publiku. Atë që unë e çmoj brengosëse janë rastet kur folësit burimorë të shqipes komunikojnë në shqipe dhe pengesat në komunikim përpiqen t’i kapërcejnë përmes anglishtes. Ka raste kur edhe ia dalin. 153 Kjo për pasojë ka edhe përshkallëzimin e ndikimit të anglishtes, por edhe gjuhëve të tjera mbi shqipen. Duke e përmbyllur këtë kumtesë kujtoj se përfundimi që buron nga hollësitë që u paraqitën këtu është se anglishtja nuk e varfëron, por e begaton shqipen. Mirëpo, ajo varfërohet nëse ne, folësit burimorë të shqipes, tregojmë kujdes të pamjaftueshëm ndaj gjuhës sonë. Duke e mbajtur një qëndrim tejet liberal ndaj ndikimeve të jashtme, shqipja do të begatohej, por në dëm të shqipes. Me qëndrimin tejet purist ndaj ndërkombëtarizmave, shqipja do të varfërohej, dhe kjo përsëri do t’i shkaktonte dëm shqipes. Për ta mbajtur një qëndrim të baraspeshuar, pra as skajshmërisht liberal, e as skajshmërisht purist, kërkohen përpjekje të përbashkëta dhe ndihmesë e vazhdueshme institucionale dhe individuale nga gjithë ne: gjuhëtarët, institucionet arsimore, mediet, por edhe gjithë folësit burimorë të gjuhës shqipes. Mirëpo, krahas përpjekjeve tona janë të domosdoshme edhe burimet përkatëse të referencës: fjalorë njëgjuhësh dhe dygjuhësh, të përgjithshëm dhe të veçantë, të shtypur edhe elektronikë, me fjalës shumë më të pasur se ata ekzistues, në mënyrë që shqipja të vazhdojë komunikimin e saj me anglishten në mënyrë dinjitoze, ashtu siç i ka hije kësaj gjuhe të lashtë, që ajo të mbetet ‘mahnitëse’, 154 ashtu siç në vazhdimësi cilësohet nga studiuesit e huaj të shqipes. ~ 132 ~ Recenzentë: Prof.dr. Abdullah Zymberi Prof.dr. Ymri Badallaj 153 Gërmizaj, Sh., (2011). Shqipja e shekullit XXI, Takimi i VI Vjetor I Institutit Alb-Shkenca, Prishtinë 154 Joseph, B. (2009). Preface në Gërmizaj, Sh. Anglishtja dhe shqipja - Përqasje e kundërvënie, Prishtinë
- Page 81 and 82: KUMTESA ~ 80 ~
- Page 83 and 84: KUMTESA Me lë- gjejmë disa folje,
- Page 85 and 86: KUMTESA -(ë)sinë, vetëm emri qel
- Page 87 and 88: KUMTESA ~ 86 ~
- Page 89 and 90: KUMTESA kulturës mund të jetë n
- Page 91 and 92: KUMTESA gjuhësore dhe kritereve t
- Page 93 and 94: KUMTESA sumi specifik i tyre, trajt
- Page 95 and 96: KUMTESA etnolinguistikës, kur do f
- Page 97 and 98: KUMTESA cila nuk ka të bëjë me m
- Page 99 and 100: KUMTESA Mendoj se individualitet e
- Page 101 and 102: KUMTESA Homonimia ngërthen në vet
- Page 103 and 104: KUMTESA pjesës së trupit të njer
- Page 105 and 106: KUMTESA sidomos të kohës të Moti
- Page 107 and 108: KUMTESA dëshmojnë aftësinë krij
- Page 109 and 110: KUMTESA ~ 108 ~
- Page 111 and 112: nënkategori: fromat ciklike me 18
- Page 113 and 114: KUMTESA &MM me 2 frekuenca ose 3.38
- Page 115 and 116: KUMTESA Zeqirja Ballata ka treguar
- Page 117 and 118: KUMTESA Por unë në këtë kumtes
- Page 119 and 120: KUMTESA Dhe kjo përshtypje pra “
- Page 121 and 122: KUMTESA ~ 120 ~
- Page 123 and 124: KUMTESA Përkatësisht, me in- kemi
- Page 125 and 126: KUMTESA zâmër - a (Kurbini): frz.
- Page 127 and 128: KUMTESA ndeshim në Fjalorin e Gjuh
- Page 129 and 130: KUMTESA Kontaktet e shqipes me angl
- Page 131: KUMTESA Si rrjedhojë e rrethanave
- Page 135 and 136: KUMTESA Cilin mesazh duhet të dëg
- Page 137 and 138: KUMTESA Audienca Qysh në Antikitet
- Page 139 and 140: KUMTESA vrasës në Itali apo Greqi
- Page 141 and 142: KUMTESA ~ 140 ~
- Page 143 and 144: KUMTESA Nȅ tȅ tri rrafshet, konst
- Page 145 and 146: KUMTESA shfaqjeve tȅ ndryshme tȅ
- Page 147 and 148: KUMTESA E thënë ndryshe njeriu ku
- Page 149 and 150: KUMTESA rehatshme ku ke mundësi t
- Page 151 and 152: KUMTESA përveçse statusit ekonomi
- Page 153 and 154: KUMTESA element tipik i komunikimit
- Page 155 and 156: KUMTESA ~ 154 ~
- Page 157 and 158: KUMTESA 1.1 Përsëritja është nj
- Page 159 and 160: KUMTESA Nga këtë rast shohim se
- Page 161 and 162: KUMTESA ~ 160 ~
- Page 163 and 164: KUMTESA a. tema emërore me prapash
- Page 165 and 166: KUMTESA Megjithatë, vitet e Paraç
- Page 167 and 168: KUMTESA ~ 166 ~
- Page 169 and 170: KUMTESA Letërsia e Kadaresë ësht
- Page 171 and 172: KUMTESA një paradigme historike, k
- Page 173 and 174: KUMTESA kolonat ekonomike dhe moral
- Page 175 and 176: KUMTESA Është besimi tek e ardhmj
- Page 177 and 178: KUMTESA konkretisht, pa dashje njer
- Page 179 and 180: KUMTESA Të gjitha këto sa u than
- Page 181 and 182: KUMTESA - Konsultoje mjekun ( kur p
KUMTESA<br />
vështirë mund të cilësohen si komunikim publik. Për shkak të numrit të madh të huazimeve<br />
nga anglishtja (dhe ndonjë gjuhë tjetër), kalkeve, transfereve të kodit, dialektizmave dhe<br />
krahinarizmave, po promovohen modele të komunikimit joformal, që pastaj ndiqen dhe<br />
përvetësohen nga publiku. Atë që unë e çmoj brengosëse janë rastet kur folësit burimorë të<br />
shqipes komunikojnë në shqipe dhe pengesat në komunikim përpiqen t’i kapërcejnë përmes<br />
anglishtes. Ka raste kur edhe ia dalin. 153 Kjo për pasojë ka edhe përshkallëzimin e ndikimit të<br />
anglishtes, por edhe gjuhëve të tjera mbi shqipen.<br />
Duke e përmbyllur këtë kumtesë kujtoj se përfundimi që buron nga hollësitë që u<br />
paraqitën këtu është se anglishtja nuk e varfëron, por e begaton shqipen. Mirëpo, ajo<br />
varfërohet nëse ne, folësit burimorë të shqipes, tregojmë kujdes të pamjaftueshëm ndaj<br />
gjuhës sonë. Duke e mbajtur një qëndrim tejet liberal ndaj ndikimeve të jashtme, shqipja do<br />
të begatohej, por në dëm të shqipes. Me qëndrimin tejet purist ndaj ndërkombëtarizmave,<br />
shqipja do të varfërohej, dhe kjo përsëri do t’i shkaktonte dëm shqipes.<br />
Për ta mbajtur një qëndrim të baraspeshuar, pra as skajshmërisht liberal, e as<br />
skajshmërisht purist, kërkohen përpjekje të përbashkëta dhe ndihmesë e vazhdueshme<br />
institucionale dhe individuale nga gjithë ne: gjuhëtarët, institucionet arsimore, mediet, por<br />
edhe gjithë folësit burimorë të gjuhës shqipes. Mirëpo, krahas përpjekjeve tona janë të<br />
domosdoshme edhe burimet përkatëse të referencës: fjalorë njëgjuhësh dhe dygjuhësh, të<br />
përgjithshëm dhe të veçantë, të shtypur edhe elektronikë, me fjalës shumë më të pasur se ata<br />
ekzistues, në mënyrë që shqipja të vazhdojë komunikimin e saj me anglishten në mënyrë<br />
dinjitoze, ashtu siç i ka hije kësaj gjuhe të lashtë, që ajo të mbetet ‘mahnitëse’, 154 ashtu siç<br />
në vazhdimësi cilësohet nga studiuesit e huaj të shqipes.<br />
~ 132 ~<br />
Recenzentë:<br />
Prof.dr. Abdullah Zymberi<br />
Prof.dr. Ymri Badallaj<br />
153<br />
Gërmizaj, Sh., (2011). Shqipja e shekullit XXI, Takimi i VI Vjetor I Institutit Alb-Shkenca,<br />
Prishtinë<br />
154<br />
Joseph, B. (2009). Preface në Gërmizaj, Sh. Anglishtja dhe shqipja - Përqasje e kundërvënie,<br />
Prishtinë
Change language