Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
cilat hyn fjala përkatëse, për prezantimin e frazeologjisë, dhe çështje të ngjashme që lidhen
me fjalorët dygjuhësh. Mirëpo, rrethanë vështirësuese paraqitej edhe shpërputhja mes
kërkesës së tejtheksuar për fjalorë një dhe dygjuhësh nga njëra anë, dhe ofertës ekzistuese,
nga ana tjetër.
Edhe pse në kapërcyellin e shekullit XX dhe XXI u botuan një numër fjalorësh me
fjalës shumë më të gjerë se ato të periudhës së mëhershme që do të mund të cilësoheshin si
fjalorë të mesëm, për shkak të numrit të madh të ndërkombëtarizmave, më saktësisht
anglicizmave që përfshiheshin në fjalësinë e tyre, dalëngadalë u fshi kufiri mes fjalorëve të
përgjithshëm, pra, jospecial, joterminologjikë, dhe atyre të fushave të veçanta të dijes. Në
mungesë të fjalorëve shpjegues, që do të jipnin ndihmesë në gjetjen apo edhe krijimin e
fjalëve të barasvlershme, ndodhi dhe po ndodh ajo që është e pashmangshme – depërtimi dhe
përhapja e fjalëve të huazuara.
Në këtë periudhë, krahas krijimit të institucioneve dhe segmenteve të aparatit
shtetëror, në shqipe u shfaqë edhe prirja e theksuar për krijimin dhe përdorimin e akronimeve
për emërtimet përkatëse të plota. Një dukuri e tillë ishte sa e pritshme, po aq edhe e
arsyeshme në këtë kohë kur vendi ynë përpiqej ta mbante hapin me zhvillimin e vrullshëm
dhe hovin e krijimit të institucioneve në procesin e rindërtimit të shoqërisë dhe
shtetndërtimit. Mirëpo, duhet të vihet në pah fakti se krijimi i akronimeve në diskursin e
shkruar ishte në dorë të secilit tekstshkrues, artikullshkrues, përkthyes, apo redaktor gazete,
ndërkaq në diskursin e folur ato krijoheshin nga përdoruesit e gjuhës shqipe, pra nga gjithë
ne.
Nga ana tjetër duke e patur parasysh statusin dhe funksionin e anglishtes në këtë
periudhë situata ndërlikohej edhe më shumë për faktin se krahas akronimeve të gurrës
vendore përdoreshin edhe akronimet e gurës së huaj. Edhe pse dihet mirëfilli se motivi
parësor i krijimit të akronimeve është shkurtimi, pra ekonomizimi me hapësirë dhe kohë, dhe
lehtësimi i transmetimit të informacionit, mungesa e emërtimeve të plota në mediet e
shtypura, që nuk ishte dukuri e rallë, 151 e mjegullonte kuptimin dhe e vështirësonte
zbërthimin e kuptimit tërësor të tekstit në shkallë të konsiderueshme dhe, rrjedhimisht, e
vështirësonte si transmetimin, ashtu edhe absorbimin e informacionit.
Pengesat në komunikim shfaqeshin dhe po shfaqen për shkak se nga krijimi i një
akronimi deri te shtresëzimi i tij në leksikun e shqipes, pra identifikimi dhe përdorimi i saktë
i tyre, merr një periudhë relatisht të gjatë kohore. Sa për ilustrim: DAQ, DME, DRAPSH,
DRGJC, DRM, IPK, KM, QKSPZHC, ZAB, ZIE, ZL, ZP, ZPM, ZDNJ janë akronimet nga
lista jo e plotë e njërës nga ministritë tona. Duke qenë se ky proces fjalëformues doli të jetë
tejet prodhimtar dhe i vrrullshëm, dhe në mungesë të burimeve të referencës, përkatësisht një
fjalori të akronimeve të gjuhës shqipe, komunikimi përmes gjuhës shqipe, sidomos përmes
gjuhës së folur u vështirësua në masë të konsiderueshme për shkak të mjegullimit të
kuptimit. 152
Duket sheshit se gjuha e folur, duke qenë më e hapur ndaj ndikimeve të jashtme, po
kërruset në përballjen e saj me anglishten. Në këtë mes rol kyç ka edhe njohja e
pamjaftueshme e gjuhës standarde shqipe dhe kujdesi i pamjaftueshëm i folësve burimorë të
shqipes, gjë që pasqyrohet edhe në mediet elektronike ku hasen modele komunikimi që
151
Gërmizaj, Sh. (2003). Përdorimi i akronimeve në gjuhën shqipe, Kulturë Gjuhe 1, Prishtinë.
152
Gërmizaj, Sh. (2011). Akronimet në diskursin e folur dhe të shkruar: AKTET, Revistë e Institutit
Alb-Shkenca, Tiranë – Prishtinë - Shkup, Vëll. IV nr. 4: 745-750.
~ 131 ~