Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
Për shtimin dhe përshkallëzimin e kontakteve të shqipes dhe anglishtes në këtë
periudhë me rëndësi është themelimi i Katedrës së Gjuhës dhe letërsisë Angleze nga njëra
anë, dhe ofrimi i gjuhës angleze si gjuhë e huaj në shkollat tona, nga ana tjetër. Këta qenë dy
faktorë vendimtarë shtytës që ndikuan në shtimin e interesimit, por edhe në përhapjen dhe
shtrirjen dhe intensifikimin e kundërvënies së shqipes me anglishten, natyrisht jo aq përmes
kontakteve të drejtpërdrejta sa përmes literaturës: teksteve shkollore, fjalorëve, ndonjë
programi në radio dhe televizion, e të ngjashme.
Hapja e Shqipërisë ndaj botës në të nëntëdhjetat dhe krijimi i realitetit të ri në
Kosovë në periudhën e paraluftës, e sidomos në atë të pasluftës, si dhe proceset
gjithintegruese në shkallë rruzullore, me të cilat u kapluan edhe trojet tona, bënë që këto
kontakte jo vetëm se të shtrihen në gjithë arealin gjuhësor të shqipes, por edhe ta arrijnë
intensitetin kulmor. Në saje të ndryshimeve politike në vendin tonë, ndryshoi edhe statusi i
gjuhës angleze. Nga një gjuhë e huaj, e cila në planet mësimore të shkollave tona fillore hyri
në fund të të gjashtëdhjetave, arriti ta ketë statusin e gjuhës së dytë, pra, të gjuhën zyrtare të
administratës ndërkombëtare, për të vazhduar funksionin e saj, sikurse edhe anë e mbanë
rruzullit tokësor, si lingua franca e kohës sonë.
Periudha e administrimit ndërkombëtar në Kosovë, kontaktet e drejtpërdrejta të
përditshme të anglishtes me shqipen, kërkesa e shtuar tej mase për përkthim të teksteve të
shkruara dhe të folura, kuptohet të teksteve joletrare, padyshim ia dha shtysën vendimtare
ndikimeve të gjuhës angleze në gjuhën shqipe. Përballja e gjuhës shqipe me gjuhën angleze,
me një gjuhë me leksik kaq të pasur, 147 natyrisht nuk mund të zhvillohej pa pengesa natyrash
të ndryshme, e as pa vështirësi; rrjedhimisht nuk mund të mos linte vrragë në sistemin
gjuhësor të gjuhës sonë. Nëse e kujtojmë thënien e Jakobsonit se gjuhët dallojnë thelbësisht
nga njëra tjetra nga ato (kuptime, shënimi im) që duhet të bartin, e jo çka mund të bartin, 148
është e qartë se shqipja u detyrua të bartte jo vetëm ato që duhej dhe mund të bartte, por edhe
ato që nuk mund të bartte.
Nga ana tjetër, një rol jashtëzakonisht të madh në tërë këtë proces pati dhe ka
zhvillimi i teknologjisë së informacionit dhe komunikimit, por edhe qëndrimi i folësve
burimorë të shqipes në radhë të parë ndaj gjuhës shqipe, pastaj edhe ndaj gjuhëve të tjera.
Qëndrimi i shkujdesur ndaj shqipes në përdorimet publike, qëndrimi gjithnjë e më pak
konservativ, gjithnjë e më liberal, jo vetëm ndaj ndikimit të anglishtes, por edhe ndaj
ndikimeve të gjuhëve të tjera në përgjithësi, bënë që shqipja të ndikohet në të gjitha rrafshet:
në rrafshin drejtshkrimor dhe drejtshqiptimor, në atë leksikor e semantik, por edhe në
rrafshin gramatikor. 149
147 Në vitin 1965 konsiderohej se po të hartohej një fjalor i gjuhës angleze i cili do të përfshinte gjithë
fjalët e leksikut të gjuhës angleze, ai do të përmbante rreth 650 000 fjalë. Më 20 qershor 2009 gjuha
angleze e ka kaluar pragun e një milion fjalëve sipas Global Language Monitor
http://www.languagemonitor.com/no-of-words/ data e qasjes 29 prill 2012.
Po atë vit S. Manni në Konferencën e parë të Studimeve Albanologjike në kumtesën e tij Shqipja si
gjuhë indoevropiane pohonte se shqipja i kishte rreth 100 000 fjalë.
148 Jakobson,R. (1959/2000). On Linguistic Aspects of Translation. Cituar sipas Munday, J.
Introducing Translation Studies, Theories and Applications. Routledge. London & New York, 2005, f.
37
149 Gërmizaj, Sh. (2008). Kontaktet e shqipes me anglishten – përparësitë dhe rreziqet, Seminari
XXVII Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare
~ 129 ~