Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
Por unë në këtë kumtesë dua të ndalem në një vepër të historiografisë gjermane të
gjysmës së dytë të shekullit të XVII.
Vepra që po prezantoj këtu sot është e autorit humanist Joahnnes Lassen dhe ka
Titullin “Pushteti i Turqve, i përqeshur nga vetë perëndia” (Türckenmacht von Gott
verlacht). 146 Kjo vepër u shkrua në kushtet kur ushtritë osmane ishin bërë tashmë
kërcënim edhe për vendet e Evropës qendrore. Osmanët në vitin 1661, pas një paqeje prej
gati 50 vjetësh, ishin futur përsëri në Hungarinë veriperëndimore, dhe aty perandori
gjerman dërgoi trupat e tij kundër tyre. Midis dy ushtrive pati beteja të shumta, të cilat e
arritën kulmin e saj në të ashtuquajturën “Lufta kundër Turqve”, e viteve 1663/1664. 147
Dhe duke pasur parasysh këto ngjarje Johannes Lassenius publikoi veprën e tij, titullin e
së cilës e përmendëm më lart. Kjo vepër është një përmbledhje e madhe e shumanshme
informacionesh politike dhe historike që kishin të bënin më atë kohë dhe me problemin e
kërcënimeve që vinin nga ana e ushtrisë osmane. Duke iu përshtatur brendësisë së veprës,
Lassenius paraqet në frontespicin një figurë alegorike, një krijesë femërore në trup
engjëlli të madh me krahë që i fryn borive të fitores dhe pas saj ndodhet dy ushtritë që
luftojnë, ushtria e krishterë dhe ajo osmane, por që e krishtera paraqitet si fitimtare.
Vepra përbëhet nga 308 faqe dhe pjesët kryesore janë të ashtuquajturat
lajmërime, që janë letra fiktive, në të cilat autori shpreh mendimet e tij në lidhje me
çështje të ndryshme të luftës kundër turqve dhe kërcënimet që ata po u sillnin vendeve të
Evropës qendrore dhe perëndimore. Në fillim të veprës ka një paradhënie dhe pas saj
përmenden personat, të cilëve Lassenius ua kushton veprën, të cilët janë nga shtresa e
lartë e fisnikërisë së Nyrenbergut, të cilët iu gjenden Lassenuisit me ndihmë, ngaqë ia
ishte i ardhur i ri në qytet. 148 Ndër figurat e shumta madhore të kohës dhe të kohërave të
mëparshme që kishin fituar famë në luftën kundër Turqve, i paraqitet lexuesit edhe Gjergj
Kastrioti (Skënderbeu) dhe sfondi shqiptar. Skënderbeu përshkruhet si një Luftëtar i lirisë
dhe si një hero i krishterë. Si luftëtarë i lirisë Skënderbeu përshkruhet si një strateg i
madh, që luftonte vazhdimisht kundër forcave pushtuese osmane.
Për të dhënat mbi Skënderbeun, Lassenius mbështetet kryesisht në Biografinë
Skanderbegiane të humanistit shkodran Marin Barleti, dhe nga vepra të tjera që kishin si
bazë veprën e Barletit, dhe rrjedha e ngjarjeve në lidhje me Skënderbeun ndjek
146 Johannes Lassenius: Türcken Macht von Gott verlacht: Oder/ Kurtzes und wolgemeintes
Bedenken/ über den itzt vor Augen schwebenden Türckischen Krieg/ darinnen nicht allein von nützlichen
Mitteln/ denselben wol anzufangen/ und glücklich zu enden/ sondern auch von andern hierzu dienlichen
Sachen gehandelt wird/ zusambt Beantwortung auf einige Einwürffe/ deren sich etzliche bißhero/ betreffende
den jetzigen Krieg/ gebrauchen wollen. Darinn auch enthalten Eine kurtze Türckische
GeschichtBeschreibung von deren Glauben/ Regiment/ Leben/ Kräfften/Stärcke/ Landen und Einkommen.
Sambt angehengten einigen nöhtigen Krieges=Fragen/ deren sich ein Cavalier nützlich zu gebrauchen. In 29.
Send=Schreiben. Nürnberg/ Gedruckt bey Michael Endrer/ A. 1661. Në vazhdim vepër e cituar si: Lassenius:
Türcken Macht von Gott verlacht.
147 Österreichs Lexikon In Zwei Bänden. Hrsg. v. Richard und Maria Bamberger, Ernst Bruckmüller,
Karl Gutkas. Bd I: A-L. Wien 1995, f. 516.
148 „In der Widmung wird Lassens Stellung als Neuankömmling in Nürnberg deutlich („so ich bißhero
als ein Ausländer/ in dero gesegneten und florisanten Respubliq“) und er bedankt sich bei den vier
Widmungsempfängern, „Denen Hoch= und Wol=Edlen/ Gestrengen/ Fuersichtigen Hoch= und Wolweisen
Herren/ Herrn Burckhard Loeffelholz von Colberg. Herrn Leonhard Grund =herrn/ des aeltern geheimen
Raths/ vordersten Scholaechen und Kirchen=Pflegern. Herrn Georg Paulus Im Hof/ des innern geheimen
Raths und Land=Pflegern. Herrn Andreas Georg Baumgaertner von Hollenstein/ des inneren geheimen und
Kriegs=Raths“für die Unterstützung, die ihm zuteil wurde.“Lassenius: Türcken Macht von Gott verlacht. (Pa
numës faqeje).
~ 116 ~