PORADNIK ROLNIKA EKOLOGICZNEGO - Cobico Sp. z o.o.

www.cobico.pl 

PORADNIK 

ROLNIKA 

EKOLOGICZNEGO 

Kraków - 2007 

Wydanie trzecie

www.cobico.pl 

- 2 -

www.cobico.pl 

Szanowni Rolnicy, 

Niniejszym przedstawiam kolejne trzecie już wydanie broszury „Poradnik Rolnika 

Ekologicznego”. 

W tym wydaniu szczególnie polecam rozdział pierwszy w którym opisaliśmy CROSS 

COMPLIANCE jako zagadnienie na tyle aktualne, że umieściliśmy je na zaszczytnym 

pierwszym miejscu. Dotyczy ono wszystkich rolników począwszy od 2009 roku. 

Czytając broszurę mogą Państwo dowiedzieć się jak uzyskać certyfikat gospodarstwa 

ekologicznego, jakie są zasady wydawania certyfikatów w BC COBICO, jak otrzymać 

dofinansowanie do kosztów przeprowadzonych kontroli gospodarstwa przez Biuro 

Certyfikacji COBICO oraz jak prowadzić produkcję ekologiczną w gospodarstwie. 

Znajdziecie Państwo w niej również nowe artykuły dotyczące ekologicznej hodowli 

trzody chlewnej oraz uprawy zbóż w gospodarstwach ekolgicznych. 

Prosimy o uwagi dotyczące zawartości i tematów, które poruszyć w kolejnych edycjach. 

Chcielibyśmy, aby informacje zawarte w niniejszej publikacji z roku na rok spełniały 

Państwa oczekiwania. 

- 3 - 

Życzę przyjemnej lektury 

Aleksander Bednarski 

DYREKTOR BIURA CERTYFIKACJI

© COBICO Sp. z o. o. 

COBICO Sp. z o. o. 

ul. Grzegórzecka 77 

31-559 Kraków 

www.cobico.pl, e-mail: cobico@cobico.pl 

Biuro Certyfikacji – tel. (012) 632-35-71 

fax (012) 416-36-46 

Opracowanie i nadzór merytoryczny: 

Pracownicy Biura Certyfikacji COBICO: 

mgr inż. Tomasz Donek 

mgr inż. Tomasz Janus 

mgr inż. Mariola Kurzępa-Międlar 

inż. Agnieszka Kejzik 

www.cobico.pl 

Rozdziały 1, 3.10 i 4.6 : Anna Litwinow, Marek Krysztoforski, dr Jacek Walczak 

DRUK I OPRAWA: 

Novum Office 

ul. Myśliwska 68/316 


Wydanie III 

Nakład 7000 egz. 

- 4 -

www.cobico.pl 

Spis treści 

1. Zasada wzajemnej zgodności - CROSS COMPLIANCE ............................................... - 7 - 

2. SYSTEM KONTROLI I CERTYFIKACJI W GOSPODARSTWIE ROLNYM ................................- 11 - 

2.1. Okres przestawiania gospodarstwa na produkcję ekologiczną i jego kontrola..............- 11 - 

2.2. Rolnicy przystępujący pierwszy raz do systemu certyfikacji ..................................- 12 - 

2.3. Rolnicy objęci certyfikacją i posiadający certyfikat ............................................ - 12 - 

2.4. Zasady wydawania certyfikatów.................................................................... - 13 - 

2.5. Dokumentacja w gospodarstwie ekologicznym................................................... - 13 - 

2.6. Przykład prawidłowego prowadzenia dokumentacji w gospodarstwie .......................- 14 - 

2.7. Obrót artykułami w jakości ekologicznej. ........................................................ - 15 - 

2.8. Działania wymagające zezwolenia Biura Certyfikacji COBICO.................................- 16 - 

2.9. Etykieta produktu ekologicznego................................................................... - 17 - 

2.10. Organizmy genetycznie zmodyfikowane ......................................................... - 18 - 

3. UPRAWA ROŚLIN W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM .................................................. - 19 - 

3.1. Żyzność i biologiczna aktywność gleby – rola płodozmianu .................................... - 19 - 

3.2. Nawożenie ............................................................................................. - 19 - 

3.3. Wykaz nawozów i środków poprawiających właściwości gleby................................- 22 - 

3.4. Ochrona roślin ......................................................................................... - 29 - 

3.5. Środki ochrony roślin ................................................................................. - 35 - 

3.6. Dostawcy środków ochrony.......................................................................... - 42 - 

3.7. Materiał siewny........................................................................................ - 46 - 

3.8. Wykaz nasion, materiału siewnego i wegetatywnego materiału rozmnożeniowego .......- 47 - 

3.9. Wykaz dostawców ekologicznego materiału siewnego.......................................... - 53 - 

3.10. Uprawa zbóż w gospodarstwach ekologicznych ................................................- 54 - 

4. CHÓW ZWIERZĄT W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM ................................................. - 58 - 

4.1. Obsada zwierząt....................................................................................... - 58 - 

4.2. Okres przestawiania zwierząt i ich pochodzenie ................................................- 62 - 

4.3. Żywienie zwierząt .................................................................................... - 63 - 

4.4. Zapobieganie chorobom ............................................................................. - 64 - 

4.5. Rozród .................................................................................................. - 64 - 

4.6. Ekologiczny chów świń ............................................................................... - 65 - 

5. DOPŁATY W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM – PROW ................................................. - 69 - 

5.1. Rolnictwo ekologiczne – korzyści i wymagania ................................................... - 69 - 

5.2. Warunki udziału w programie „Rolnictwo ekologiczne” ........................................- 70 - 

5.3. Symulacja korzyści finansowych.................................................................... - 72 - 

6. ORGANIZACJE I FIRMY DZIAŁAJĄCE NA RZECZ ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO .................- 73 - 

7. WAŻNE ADRESY .......................................................................................... - 74 - 

8. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ................................................................................. - 78 - 

9. AKTY PRAWNE............................................................................................ - 78 - 

- 5 -

www.cobico.pl 

- 6 -

www.cobico.pl 

1. Zasada wzajemnej zgodności - CROSS COMPLIANCE 

Anna Litwinow – CDR Brwinów oddział w Radomiu 

Od roku 2011 kraj nasz przechodzi na nowy system płatności obszarowych. Mówiąc najogólniej 

będzie to jedna kwota przyznana dla gospodarstwa drogą decyzji. Otrzymywanie płatności 

według nowych zasad będzie powiązane z obowiązkiem spełnienia przez gospodarstwo 

określonych przepisami wymogów. Jest to tzw. zasada wzajemnej zgodności 

(ang. cross-compliance). Minimalne wymagania będą dotyczyły: 

• ochrony środowiska przed zanieczyszczeniami wynikającymi z prowadzonej 

w gospodarstwie działalności, 

• wytwarzania produktów rolniczych w sposób nie zagrażający zdrowiu ludzi i zwierząt 

oraz zdrowotności roślin (zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin 

oraz identyfikacja i rejestracja zwierząt) 

• zapewnienia warunków dobrostanu zwierząt, 

• użytkowania gruntów w sposób nie pogarszający ich jakości (Dobra Kultura Rolna). 

Nieprzestrzeganie przez rolników minimalnych wymagań określonych w ramach zasady 

wzajemnej zgodności będzie skutkowało sankcjami w postaci obniżenia kwot płatności, 

aż do całkowitego ich pozbawienia w przypadku nieprzestrzegania ustalonych wymagań 

w kolejnych latach. Nowe Państwa Członkowskie, w tym Polska będą musiały wprowadzić zasadę 

wzajemnej zgodności z dniem 1 stycznia 2009 roku. 

Spełnienie tych wymogów, będzie stanowiło również warunek otrzymania płatności w ramach 

Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w przypadku działań rolnośrodowiskowych, 

gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach 

gospodarowania, obszarów „Natura 2000”, obszarów związanych z wdrażaniem Ramowej 

Dyrektywy Wodnej, a także zalesiania gruntów rolnych. 

Ewentualne sankcje w postaci zmniejszenia płatności będą wynikały z naruszenia omówionych 

wymagań. Jeżeli prawo krajowe określa niektóre wymagania w sposób bardziej rygorystyczny, 

wówczas ewentualne kary i sankcje za ich nieprzestrzeganie będą wynikały z polskich przepisów 

i procedur obowiązujących w danej dziedzinie. 

Z tego względu oprócz przedstawionych wymagań wynikających z zasady wzajemnej zgodności, 

należy również przestrzegać zobowiązań wynikających z przepisów krajowych, 

także w przypadku, gdy ich zakres przekracza wymogi wzajemnej zgodności (cross-compliance). 

Minimalne wymagania dotyczące zarządzania gospodarstwem nie są nowymi przepisami 

stworzonymi dla celów reformy Wspólnej Polityki Rolnej. Są to przepisy, których stosowanie jest 

obecnie obowiązkowe dla wszystkich gospodarstw. Nowym elementem jest powiązanie 

przyznawania płatności bezpośrednich z przestrzeganiem tych przepisów. 

W obszarze ochrony środowiska zakres minimalnych wymagań dotyczy: 

• ochrony dzikiego ptactwa (tylko gospodarstwa, których działki położone są na obszarze 

Natura 2000) - które ogólnie rzecz ujmując zabrania umyślnego wyrządzania krzywdy 

ptakom. W wyznaczonych strefach ochronnych ptaków trzeba będzie także przestrzegać 

dodatkowych ograniczeń, które zostaną określone w planach ochrony (zarządzania) 

dla wybranej populacji ptaków. 

• ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (tylko gospodarstwa, 

których działki położone są na obszarze Natura 2000) - w gospodarstwach, 

w których wymóg ten będzie obowiązywał prowadzona działalność rolnicza nie podlega 

ograniczeniu jednak na wyznaczonych obszarach ochrony siedlisk nie może powodować 

pogarszania stanu siedlisk przyrodniczych. 

• ochrony wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez substancje 

niebezpieczne takie jak oleje odpadowe, oleje napędowe, olej opałowy, benzynę i środki 

ochrony roślin – wymóg ten dotyczy wszystkich gospodarstw. Obowiązkiem rolnika jest 

przede wszystkim właściwe postępowanie z produktami typu oleje odpadowe, benzyn, 

olej opałowy, olej napędowy poprzez ich właściwe przechowywanie w miejscach do tego 

celu przeznaczonych i w sposób uniemożliwiający przedostanie się ich do gleby, 

- 7 -

www.cobico.pl 

w przypadku środków ochrony roślin- przechowywanie ich zgodnie z zaleceniami 

producenta i w wydzielonych miejscach. 

• ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia 

rolniczego (nawozy, kiszonki) – w gospodarstwach, których działki położone 

są na obszarach szczególnie narażonych (OSN) sprawdzane będzie czy magazynowane 

w nim nawozy nie powodują przedostawania się do wód azotanów w nich zawartych. 

Gospodarstwa położone na OSN zobowiązane są również do sporządzania planu nawożenia 

oraz bilansu azotu. 

W ramach wymogów wzajemnej zgodności istnieje także wymóg prawidłowego wykorzystania 

osadów ściekowych – w gospodarstwach ekologicznych wymóg ten nie będzie miał zastosowania, 

gdyż zabraniają również tego przepisy rolnictwa ekologicznego. 

W obszarze zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin oraz identyfikacja 

i rejestracja zwierząt zakres minimalnych wymagań dotyczy: 

• bezwzględnego przestrzegania wszystkich przepisów związanych z systemem identyfikacji 

i rejestracji zwierząt tj: posiadania numeru siedziby stada, zgłaszania wszelkich zmian 

ilościowych w stadzie, prowadzenia obowiązujących dokumentów w sposób 

chronologiczny i terminowo oraz prawidłowego oznakowania zwierząt. 

• w zakresie zdrowia zwierząt wymogi dotyczą: zakazu podawania zwierzętom i posiadania 

środków leczniczych bez zgody lekarza weterynarii, zakazu stosowania w żywieniu 

zwierząt pasz zabronionych prawem weterynaryjnym oraz przestrzegania obowiązków 

i zaleceń wydanych przez Powiatowego Lekarza Weterynarii w przypadku podejrzenia 

lub wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt. W gospodarstwach posiadających zwierzęta 

każda wizyta lekarza weterynarii i zakup środków leczniczych muszą być odnotowane 

w ewidencji leczenia zwierząt. Ewidencja musi być przechowywana przez okres 3 lat 

od daty ostatniego wpisu. 

• w zakresie zdrowotności roślin wymogi minimalnej zgodności dotyczą przede wszystkim 

posiadania przez wykonującego zabiegi aktualnego zaświadczenia o ukończonym 

szkoleniu w zakresie stosowania środków ochrony roślin, wykonywania zabiegów 

sprawnym sprzętem, co powinno być potwierdzone badaniem sprawności technicznej 

oraz przestrzegania okresów karencji i prewencji. 

• w zakresie bezpieczeństwa pasz wymogi dotyczą rolników produkujących pasze 

dla zwierząt we własnym gospodarstwie lub na sprzedaż. 

W celu spełnienia wymogów bezpiecznej produkcji/sprzedaży/skarmiania pasz należy przede 

wszystkim: 

- być zarejestrowanym w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii jako podmiot działający na 

rynku pasz. Powiatowy Inspektor Weterynarii nadaje producentowi indywidualny numer jako 

podmiotowi działającemu na rynku pasz; 

- ponosić pełną odpowiedzialność za jakość wyprodukowanych/sprzedawanych/skarmianych 

pasz; 

- produkować, transportować, magazynować pasze w sposób uniemożliwiający m.in. 

jej zanieczyszczenia mechaniczne, chemiczne, skażenie mikrobiologiczne, dostęp gryzoni, 

szkodników, 

- prowadzić dokumentację, która pozwoli zidentyfikować sprzedawcę lub odbiorcę pasz, 

jeśli takie transakcje mają miejsce w gospodarstwie, 

- prowadzić dokumentację pozwalającą określić rodzaj i pochodzenie pasz podawanych 

zwierzętom w gospodarstwie (w tym pasz własnej produkcji); 

- prowadzić dokumentację stosowania środków ochrony roślin, biocydów oraz każdego przypadku 

pojawienia się szkodników lub chorób, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo produktów 

pierwotnych, 

- wypasać zwierzęta w sposób ograniczający do minimum fizyczne, biologiczne lub chemiczne 

zagrożenia związane z potencjalnym zanieczyszczeniem żywności pochodzenia zwierzęcego; 

- pomieszczenia, w których są wytwarzane pasze oraz urządzenia i sprzęt używany 

przy ich wytwarzaniu należy utrzymywać w stanie technicznym wykluczającym 

zanieczyszczenie wytwarzanych środków; 

- w gospodarstwie należy regularnie usuwać nawóz naturalny, odpady oraz inne potencjalne 

źródła zanieczyszczenia paszy; 

- 8 -

www.cobico.pl 

- pasze należy przechowywać z dala od substancji chemicznych oraz innych produktów 

nie nadających się do spożycia przez zwierzęta. Miejsca przechowywania pasz oraz pojemniki 

muszą być czyste i suche. Miejsca przechowywania pasz oraz pojemniki należy regularnie 

czyścić, aby uniknąć niepożądanych zanieczyszczeń krzyżowych; 

- ziarno należy przechowywać w odpowiedni sposób oraz tak, aby było ono niedostępne 

dla zwierząt; 

- pasze przeznaczone dla poszczególnych kategorii lub gatunków zwierząt należy przechowywać 

w sposób ograniczający ryzyko podania ich zwierzętom, dla których nie są one przeznaczone; 

- system dystrybucji paszy w gospodarstwie powinien zapewniać zadawanie właściwych pasz 

zwierzętom, dla których są one przeznaczone. 

W zakresie bezpieczeństwa żywności na poziomie gospodarstwa rolnego należy przede wszystkim 

ponosić pełną odpowiedzialność za wyprodukowaną żywność, wprowadzaną do obrotu. 

Przez żywność w gospodarstwie rolnym należy rozumieć: zboża, warzywa, owoce, zioła, grzyby, 

jaja, surowe mleko, miód, żywe zwierzęta oraz żywe produkty akwakultury. 

Wymogami bezpieczeństwa żywności objęte są także działania powiązane tj. transport 

i magazynowanie. 

Producent żywności na poziomie produkcji pierwotnej ma obowiązek: 

• zgłoszenia działalności właściwemu organowi – gospodarstwa sprzedające produkty 

pochodzenia zwierzęcego zgłaszają swoją działalność Powiatowemu Lekarzowi 

Weterynarii, gospodarstwa sprzedające produkty pochodzenia roślinnego zgłaszają swoją 

działalność Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu. W zależności od rodzaju sprzedaży 

(dostawy bezpośrednie, działalność marginalna lokalna, pozostała sprzedaż itp). 

producent zostaje zatwierdzony bądź zarejestrowany w danym organie. 

• prowadzenia produkcji i działań powiązanych zgodnie z podstawowymi wymogami dobrej 

praktyki higienicznej szczególnie w zakresie: 

- utrzymania w czystości pomieszczeń, sprzętu i wyposażenia; 

- używania wody zdatnej do picia; 

- zabezpieczenia prawidłowego gromadzenia i usuwania odpadów; 

- zabezpieczenia produkowanej żywności przed skażeniami fizycznymi, 

chemicznymi i biologicznymi; 

- identyfikacji odbiorców lub dostawców; 

- spełnienia wszystkich wymagań weterynaryjnych w zakresie produkcji mleka 

i jaj; 

- prowadzenia dokumentacji użycia środków ochrony roślin i biocydów; 

- występowania szkodników lub chorób, które mogą zagrozić bezpieczeństwu 

produktów pochodzenia roślinnego; 

- charakteru i pochodzenia paszy otrzymywanej przez zwierzęta; 

- występowania chorób, które mogą zagrozić bezpieczeństwu produktów 

pochodzenia zwierzęcego. 

W zakresie dobrostanu zwierząt wymagania dotyczą: ogólnych przepisów ochrony zwierząt 

w przypadku utrzymywania w gospodarstwie zwierząt gospodarskich oraz minimalnych wymagań 

ochrony cieląt i świń. 

Ogólne wymogi ochrony zwierząt gospodarskich obejmują: 

• zakaz stosowania w technologii chowu i hodowli zwierząt procedur, które mogłyby 

spowodować długotrwałe cierpienie zwierząt; 

• posiadanie przez obsługujących zwierzęta wiedzy i umiejętności; 

• obowiązek dozoru zwierząt; 

• obowiązek przechowywania informacji dotyczącej leczenia i padnięć zwierząt; 

• obowiązek karmienia zwierząt zgodnie z potrzebami i w sposób higieniczny; 

• obowiązek zapewnienia jednoczesnego dostępu do paszy wszystkim zwierzętom, 

w przypadku utrzymywania zwierząt grupowo i karmionych w sposób racjonowany; 

• utrzymywania zwierząt w pomieszczeniach i budynkach, których konstrukcja i wykonanie 

nie zagrażają ich zdrowiu; 

• zapewnienie w pomieszczeniach, w których utrzymywane są zwierzęta odpowiedniego 

mikroklimatu i czystości; 

- 9 -

www.cobico.pl 

• właściwego postępowania ze zwierzętami chorymi, zapewnienia im opieki; 

• zapewnienia swobody ruchu zwierzętom (w przypadku gospodarstw ekologicznych 

minimalne normy powierzchni dla zwierząt wyznaczone przepisami rolnictwa 

ekologicznego w pełni spełniają ten wymóg). 

W obszarze Dobrej Kultury Rolnej minimalne wymogi wzajemnej zgodności dotyczą zapobiegania 

erozji gleby poprzez: 

• utrzymywanie minimalnej okrywy glebowej; 

• zapobieganie porastania gruntów drzewami i krzewami poza owocowymi, prawnie 

chronionymi oraz plantacjami energetycznymi; 

• stosowanie właściwych upraw i metod na gruntach ornych na stokach o nachyleniu 

powyżej 200; 

• utrzymywanie poziomu substancji organicznej na gruntach ornych poprzez: 

- stosowanie minimalnego zmianowania; 

- prawidłowe gospodarowanie rżyskiem; 

• utrzymanie struktury gleby poprzez: 

- stosowanie odpowiednich maszyn i urządzeń, zapewnienie szybkiego spływu wody 

z pól; 

- zapewnienia minimalnego poziomu utrzymania oraz przeciwdziałania niszczeniu 

siedlisk naturalnych poprzez: 

- spełnienie minimalnych wymogów dotyczących wypasu zwierząt, koszenia okrywy 

roślinnej i jej usunięcie; 

- ochronę trwałych użytków zielonych ; 

- zachowanie cech krajobrazu; 

- przeciwdziałanie wkraczaniu niepożądanej roślinności. 

W opracowaniu zasygnalizowano jedynie podstawowe wymogi wzajemnej zgodności bez ich 

szczegółowego wymagania. 

Warto skontaktować się z doradcą rolnym z najbliższego Ośrodka Doradztwa, który szczegółowo 

przedstawi zakres wymagań oraz pomoże dostosować gospodarstwo do tych wymagań. 

Nie należy sugerować się datą, od której wymagania wzajemnej zgodności zaczną obowiązywać. 

Przypominam, że wymogi te już są sformułowane w obowiązujących przepisach prawnych 

do przestrzegania, których jesteśmy zobowiązani. 

- 10 -

www.cobico.pl 

2. SYSTEM KONTROLI I CERTYFIKACJI W GOSPODARSTWIE ROLNYM 

System kontroli i certyfikacji regulowany przez ustawę jest systemem mieszanym 

tj.: państwowo-prywatnym. Stanowią go: 

• Minister właściwy do spraw rolnictwa, jako organ upoważniający jednostki 

certyfikujące do prowadzenia kontroli i wydawania certyfikatów. 

• Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) sprawująca 

nadzór nad upoważnionymi jednostkami certyfikującymi rolnictwo ekologiczne. 

• Jednostki certyfikujące rolnictwo ekologiczne. Każda jednostka certyfikująca 

musi posiadać ważny certyfikat akredytacji w zakresie rolnictwa ekologicznego, 

zgodnie z Normą PN-EN 45011:2000 „Wymagania ogólne dotyczące działania 

jednostek prowadzących systemy certyfikacji wyrobów” oraz upoważnienie 

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 

2.1. Okres przestawiania gospodarstwa na produkcję ekologiczną i jego kontrola 

Przestawianie gospodarstwa rolnego na produkcję metodami ekologicznymi według 

ustalonego programu jest realizowane zgodnie z Rozporządzeniem Rady 2092/91/EWG. 

Okres przestawiania gospodarstwa trwa przynajmniej dwa lata, a w przypadku upraw 

wieloletnich tj. sadów oraz plantacji jagodowych 3 lata, w szczególnych przypadkach 

długość okresu przestawiania może ulec skróceniu lub wydłużeniu. 

W wyżej wymienionych okresach gospodarstwo rolne podlega, co najmniej raz w roku, 

w terminie uzgodnionym z posiadaczem gospodarstwa kontroli pełnej (tzw. rocznej) 

przeprowadzonej przez pracowników Biura Certyfikacji COBICO w zakresie realizacji 

programu przestawiania gospodarstwa na prowadzenie produkcji metodami 

ekologicznymi. 

Kontrola zgodności produkcji gospodarstwa rolnego z ekologicznymi metodami produkcji 

przeprowadzana jest przez inspektorów Biura Certyfikacji COBICO zgodnie z Planem 

Kontroli. W trakcie kontroli istnieje możliwość pobrania próbek do badań. 

Przed przeprowadzeniem kontroli rolnik wnosi opłatę, która zależy od wielkości 

kontrolowanego gospodarstwa. Zasady płatności znajdują się na wniosku, o wysokości 

opłat rocznych rolnik informowany jest pisemnie lub telefonicznie w BC COBICO. 

Kontrolą objęte są gospodarstwa zarówno w okresie przestawiania jak i gospodarstwa 

posiadające certyfikat. Biuro Certyfikacji COBICO może zalecić przeprowadzenie 

doraźnych, nieodpłatnych kontroli w wyżej wspomnianym zakresie bez uprzedniego 

powiadomienia posiadacza gospodarstwa rolnego. 

W przypadku pozytywnej kontroli koszty poniesione przez rolnika są częściowo dotowane 

przez Stację Chemiczno-Rolniczą 1 . Wysokość dotacji regulowana jest Rozporządzeniem 

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie dotacji do kosztów kontroli. 

1 Adresy w rozdziale 6. 

- 11 -

Lp. Powierzchnia gospodarstwa 

www.cobico.pl 

Tabela 1. Stawki dotacji w roku 2007 

- 12 - 

Stawka dotacji w 

zł na gospodarstwo 

1 do 5 ha użytków rolnych 500 

2 powyżej 5 ha do 10 ha użytków rolnych 600 




6 powyżej 100 ha użytków rolnych 800 

Źródło: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2007r. w sprawie stawek dotacji przedmiotowych 

dla różnych podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa (Dz. U. 2007 nr 67 poz.446); 

Mając powyższe na względzie koszt rolnika to różnica pomiędzy kwotą dotacji a całą 

opłatą za proces certyfikacji w BC COBICO. 

2.2. Rolnicy przystępujący pierwszy raz do systemu certyfikacji 

Producent rolny (rolnik) chcący przestawić swoją produkcję na metody ekologiczne 

zobowiązany jest zgłosić taką działalność w Biurze Certyfikacji COBICO 

oraz Wojewódzkiemu Inspektorowi Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych 

właściwemu dla miejsca zamieszkania. 

Aby zgłosić gospodarstwo rolne do systemu rolnictwa ekologicznego należy złożyć: 

• wniosek o certyfikację ekologicznego gospodarstwa rolnego; 

• wypisy z ewidencji gruntów; 

• mapy ewidencyjne działek rolnych; 

• umowę dzierżawy na okres co najmniej 5 lat - jeżeli rolnik włącza grunty 

dzierżawione do systemu certyfikacji; 

• dowód wpłaty pierwszej raty – 100 zł.; 

• formularz FZ-01/04 „Zgłoszenie działalności w rolnictwie ekologicznym” w dwóch 

egzemplarzach. Jeden egzemplarz dostarczyć do Biura Certyfikacji COBICO drugi 

do WIJHARS 

• kserokopie wszystkich wymienionych dokumentów powinny znajdować się 

w dokumentacji rolnika. 

Formularze wymienionych powyżej dokumentów można otrzymać w Biurze Certyfikacji 

COBICO lub wydrukować ze strony internetowej www.cobico.pl . 

Na podstawie kompletu dokumentów złożonych w Biurze Certyfikacji COBICO i dokonaniu 

wstępnej opłaty za przeprowadzenie kontroli następuje rejestracja gospodarstwa 

w systemie rolnictwa ekologicznego i wydanie zaświadczenia dla rolnika do załączenia 

do wniosku do ARiMR. 

Od momentu rejestracji gospodarstwo objęte jest okresem przestawiania na ekologiczne 

metody gospodarowania zgodnie z ustawą o rolnictwie ekologicznym i Rozporządzeniem 

Rady 2092/91/EWG. Producent rolny od tego momentu udostępnia swoje gospodarstwo 

do kontroli i zobowiązany jest przestrzegać zasad rolnictwa ekologicznego. 

2.3. Rolnicy objęci certyfikacją i posiadający certyfikat 

Producent posiadający certyfikat zgodności lub posiadający status gospodarstwa 

w okresie przestawiania i zamierzający kontynuować działalność w zakresie rolnictwa 

ekologicznego w Biurze Certyfikacji COBICO zobowiązany jest do 30 stycznia każdego 

roku dostarczyć wniosek o certyfikację gospodarstwa i w przypadku zmian danych

www.cobico.pl 

dotyczących pierwszego zgłoszenia dostarczyć korektę formularza FZ-01/04 oraz wypisy 

z ewidencji gruntów wraz z mapami, które dotyczą tych zmian. 

Producent posiadający certyfikat lub status gospodarstwa w okresie przestawiania 

chcący zmienić jednostkę certyfikującą powinien: 

• wystąpić z wnioskiem do wybranej przez siebie jednostki certyfikującej, 

• dołączyć wszelkie niezbędne dokumenty wymagane przez daną jednostkę, 

• dołączyć kserokopię certyfikatu lub zaświadczenie o statusie producenta wydane 

przez poprzednią jednostkę certyfikującą z ewentualnymi zaleceniami. 

2.4. Zasady wydawania certyfikatów 

Od 2008 roku ulegają zmianie zasady wydawania certyfikatów dla rolników. Certyfikaty 

wydawane są przed sezonem kontroli na podstawie kontroli z roku ubiegłego i wniosku 

o certyfikację przesłanego na rok bieżący. 

Data obowiązywania certyfikatu rozpoczyna się z dniem zarejestrowania wniosku 

do 31 grudnia roku na który został złożony wniosek. 

Certyfikat taki obejmuje rodzaje i ilości produktów ekologicznych zadeklarowanych 

na podstawie wniosku do sprzedaży na bieżący rok. 

Istnieje możliwość korekty rodzaju i ilości produktów ekologicznych. Tryb postępowania 

opisany został w rozdziale 2.7 niniejszej broszury. 

2.5. Dokumentacja w gospodarstwie ekologicznym 

Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Rady 2092/91/EWG każdy producent rolny 

prowadzący uprawę metodami ekologicznymi zobowiązany jest prowadzić 

dokumentację, aby umożliwić podmiotowi gospodarczemu lub jednostce kontrolującej 

odnalezienie niezbędnych informacji na temat metod i ilości wytworzonych produktów 

w gospodarstwie. 

Zalecamy, aby dokumentacja była prowadzona w formie notesu, w którym należy 

tabelarycznie przedstawić następujące dane: 

• zakup środków do produkcji roślinnej, 

• zbiór i sprzedaż produktów roślinnych (zagospodarowanie), 

• zakup środków do produkcji zwierzęcej, 

• wytworzone i sprzedane produkty zwierzęce (zagospodarowanie), 

• zalecenia lekarza weterynarii i zakup leków weterynaryjnych. 

Do dokumentacji należy załączać faktury VAT, zgody WIORIN, kopie certyfikatów itp. 

Dokumentację należy przechowywać co najmniej pięc lat. 

Przykład prawidłowo prowadzonej dokumentacji w rozdziale 2.6. 

- 13 -

www.cobico.pl 

2.6. Przykład prawidłowego prowadzenia dokumentacji w gospodarstwie 

Działania/zdarzenia* Termin Uwagi 

Zakup 300 kg ziarna pszenicy do 

siewu od Jana Kowalskiego nr 

certyfikatu PL-03-000001 

(kopia do wglądu) 

Zakup wapna nawozowego 

z Kieleckich Kopalni Surowców 

Mineralnych 

faktura VAT nr 001/2008 

(do wglądu) 

Zakup krowy mlecznej 

od Jana Kowalskiego 

zam. w Konwaliowie nr ceryfikatu 

PL-03-00001 

(kopia do wglądu) 

Zakup paszy dla trzody chlewnej 

z SBP 

faktura VAT nr 11-08 

(do wglądu) 

Pierwszy pokos na działce 

nr 204/01 

05-03-2008 

12-04-2008 

- 14 - 

Wysiew na działce nr 307/02 

w dniu 03-04-2008 

Wysiew na działce nr 307/02 

w dniu 03-05-2008 

05-05-2008 - 

26-06-2008 

30-06-2008 

Sprzedaż 5 szt prosiąt 19-09-2008 

Leczenie zapalenia wymienia 

(mastitis) u krowy mlecznej 

21-10-2008 

Zakup „Biomast” 22-10-2008 

Sklep w Suszu 

ul. Piastowska 38 a 

Mieszanka traw przeznaczona na siano do użytku 

własnego gospodarstwa (na paszę) 

Sprzedane Kazimierzowi Nowakowi 

zam. w Grabinie 12 

Zalecenia pisemne lek.wet. Mieczysława Kumali 

do wglądu 

Stosowanie wg zaleceń pisemnych lek. wet. 

Mieczysława Kumali 

(do wglądu) 

*- np. zakup i sprzedaż zwierząt, zakup paszy, leczenie zwierząt, zakup środków do produkcji(nasion, nawozów….), sprzedaż 

płodów rolnych, ważniejsze zabiegi agrotechniczne, pielęgnacyjne, ochronne……

www.cobico.pl 

2.7. Obrót artykułami w jakości ekologicznej 

Producenci, którzy mają zamiar sprzedawać wytworzone przez siebie produkty, powinni 

pamiętać, że tylko produkty wpisane na certyfikat oraz w podanych tam ilościach mogą 

być sprzedawane jako artykuły ekologiczne. Pozostałe, pomimo produkowania ich 

metodami ekologicznymi uznawane są za konwencjonalne. 

Klient kupujący od rolnika produkty „eko” zobowiązany jest sprawdzić czy dany produkt 

jest uwzględniony na certyfikacie i w jakiej ilości. 

W przypadku, kiedy certyfikat nie uwzględnia jakiegoś produktu, który jest wytwarzany 

w gospodarstwie istnieje możliwość wykonania korekty certyfikatu. W tym celu należy 

zwrócić się z pisemną prośbą do BC COBICO o sporządzenie korekty certyfikatu 

i wymienić zakres jaki korekta ma obejmować (dopisanie produktów – podać jakie i ich 

ilości lub zmiana ilości produktów ujętych w certyfikacie). Wraz z w/w pismem należy 

przesłać oryginał certyfikatu. 

- 15 -

www.cobico.pl 

2.8. Działania wymagające zezwolenia Biura Certyfikacji COBICO 

Za pisemną zgodą Biura Certyfikacji COBICO producent rolny może dopuścić się 

odstępstwa od Rozporządzenia Rady 2092/91/EWG. 

Do działań tych zaliczamy: 

• wypas zwierząt konwencjonalnych na działkach ekologicznych, 

• trzymanie zwierząt na uwięzi, 

• zakup zwierząt z gospodarstwa konwencjonalnego, 

• usuwanie rogów u zwierząt młodych – z uwagi na ich bezpieczeństwo, 

• poddanie okresowemu przestawianiu zwierząt, gdy zwierzę otrzymywało 

chemioterapeutyki lub antybiotyki, 

• użycie preparatów mikrobiologicznych z rolnictwa konwencjonalnego, 

zawierające wyłącznie mikroorganizmy niemodyfikowane genetycznie do poprawy 

stanu gleby lub dostępności składników odżywczych w glebie lub uprawach, 

• zastosowanie wyższego udziału procentowego pasz konwencjonalnych niż jest to 

określone w Rozporządzeniu Rady (EWG) 2092/91 w wyniku klęsk żywiołowych, 

pogodowych. 

Ponadto należy powiadomić Biuro Certyfikacji COBICO o zastosowaniu leków 

weterynaryjnych w leczeniu zwierząt (diagnoza, dawkowanie, rodzaj leku, czas 

leczenia, karencję). 

- 16 -

2.9. Etykieta produktu ekologicznego 

www.cobico.pl 

Etykieta ekologicznego produktu żywnościowego musi zawierać informacje obowiązujące 

na wszystkich produktach żywnościowych, takie jak: nazwa produktu, nazwa i adres 

producenta, data produkcji, okres przydatności do spożycia itp. Dodatkowo etykieta 

musi zawierać nazwę jednostki certyfikującej i numer upoważnienia nadanego jednostce 

przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 

Dla jednoznacznej identyfikacji polskiego produktu ekologicznego umieszcza się napis 

„Rolnictwo ekologiczne – system kontroli WE”. Jeżeli polski producent eksportując, 

oznacza produkt etykietą w obcym języku to napis w języku polskim „PL – rolnictwo 

ekologiczne – system kontroli WE”, musi znajdować się na etykiecie. 

Producent może umieścić na etykiecie swoje logo, logo jednostki certyfikującej, logo 

Rolnictwa Ekologicznego z Unii Europejskiej, a także nazwy produktu wyraźnie 

wskazujące na jego ekologiczne pochodzenie, np. dżem ekologiczny, ekochleb, 

biojogurt, produkt rolnictwa ekologicznego. 

Przetworzony produkt może być opatrzony etykietą produktu ekologicznego 

pod warunkiem, że w jego składzie co najmniej 95% komponentów rolniczych jest 

wytworzonych w zgodzie z zasadami rolnictwa ekologicznego, a pozostałe 5% składników 

jest uwzględnione w załączniku VI rozporządzenia 2092/91. 

Przykładowa część zawartości etykiety dotycząca oznaczeń związanych z 

posiadanym certyfikatem w Biurze Certyfikacji COBICO: 

COBICO Sp. z o.o. Kraków 

RE-03/2005/PL 

Nr certyfikatu 

PL-03-XXXXXX 

PL: Rolnictwo ekologiczne – System kontroli WE 

Stosowanie logo i numeru certyfikatu jest dobrowolne. 

Dopuszczalne jest stosowanie czarno-białego logo. 

Logo rolnictwa ekologicznego jest do pobrania na stronach internetowych 

www.cobico.pl. 

Jednocześnie właściciel certyfikatu zobowiązany jest do zapisów we własnych rejestrach 

sprzedaży informacji dotyczących ilości sprzedanych opakowań z etykietami, wielkości 

tych opakowań, terminu sprzedaży oraz danych kupującego wraz z numerem certyfikatu. 

- 17 -

www.cobico.pl 

2.10. Organizmy genetycznie zmodyfikowane 

Wzrost świadomości konsumentów o bezpiecznej żywności i obawa o środowisko 

sprawiły, że w ostatnich latach obserwuje się zwiększone zainteresowanie żywnością 

wyprodukowaną metodami ekologicznymi. Dodatkowo do wzrostu liczby gospodarstw 

ekologicznych w Polsce przyczyniają się ustawowe uregulowania statusu rolnictwa 

ekologicznego i wprowadzenie odpowiednich dotacji, które pojawiły się po integracji 

Polski z Unią Europejską. 

Funkcjonowanie systemu kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym jest 

podstawowym gwarantem dla konsumenta, że środki spożywcze znajdujące się na rynku 

wyprodukowane zostały zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi rolnictwa 

ekologicznego i są wolne od zanieczyszczeń, pozostałości po stosowaniu niedozwolonych 

nawozów mineralnych, środków ochrony roślin oraz nie zawierają organizmów 

genetycznie zmodyfikowanych (GMO). 

Przez długie lata Unia Europejska nie chciała wpuszczać na swój rynek nowej żywności 

genetycznie modyfikowanej. Sporem zajęła się Światowa Organizacja Handlu (WTO) 

i orzekła, że kraje Unii, blokując modyfikowaną żywność, łamią reguły handlu 

światowego. Muszą więc otworzyć swoje rynki. 

Po tym orzeczeniu WTO kraje Unii Europejskiej zaczęły się buntować (Austria, Francja, 

Niemcy, Grecja, Włochy i Luksemburg), zapewniając, że ich konsumenci nie chcą 

kupować produktów genetycznie modyfikowanych stawiając ochronę obywateli 

i środowiska za priorytet. 

- 18 -

www.cobico.pl 

3. UPRAWA ROŚLIN W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM 

3.1. Żyzność i biologiczna aktywność gleby – rola płodozmianu 

Głównym zadaniem w rolnictwie ekologicznym jest utrzymanie żyzności i biologicznej 

aktywności gleby. Sprostać temu zadaniu można poprzez: 

• uprawę roślin strączkowych, zielonek lub roślin głęboko korzeniących 

się w odpowiednim wieloletnim płodozmianie; 

• włączenie nawozu pochodzącego od zwierząt gospodarskich z ekologicznej 

produkcji zwierzęcej; 

• włączenie innych materiałów organicznych, kompostowych lub nie kompostowych 

z gospodarstw produkujących zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego; 

• stosowanie nawozów mineralnych pochodzenia naturalnego, które nie zostały 

przetworzone w sposób przemysłowy. 

Podstawą dobrego funkcjonowania gospodarstwa ekologicznego jest zaplanowanie 

na kilka lat następstwa roślin po sobie na danym areale, czyli płodozmianu. 

Dobrze zaplanowany płodozmian powinien: 

• zapobiegać „zmęczeniu gleby”, czyli stale podnosić żyzność gleby najlepiej 

poprzez maksymalne zróżnicowanie roślin, czyli oprócz roślin przemysłowych 

i towarowych należy uprawiać rośliny motylkowe i pastewne; 

• chronić glebę przed rozwojem chorób i szkodników oraz zachwaszczeniem pól, 

a także zapobiegać erozji wodnej i wietrznej; 

• zapewniać paszę dla zwierząt; 

• zapewniać rolnikowi korzyści z gospodarstwa. 

Wadliwie ułożony płodozmian powoduje znaczne szkody w rolnictwie, 

w wyniku m.in. rozmnażania się pasożytniczych nicieni, mątwika ziemniaczanego 

i zbożowego oraz buraczanego, a także kompensację chwastów. 

Dlatego w uprawach ekologicznych zarówno roślin, jaki i warzyw większość roślin 

nie powinna być uprawiana na tym samym polu częściej, niż co 3-4 lata. Niektóre 

gatunki wymagają dłuższego okresu czasu. 

3.2. Nawożenie 

Do prawidłowego wzrostu, rozwoju i wydania dużego plonu o dobrej jakości rośliny 

muszą pobrać z gleby określone ilości składników pokarmowych. Zwiększenie zasobności 

gleby w składniki pokarmowe uzyskuje się między innymi poprzez właściwie dobrane 

nawożenie. Nawożenie powinno stworzyć dobre warunki do aktywnej pracy organizmów 

zasiedlających wierzchnią warstwę gleby. Organizmy te zajmują się w glebie rozkładem 

materii organicznej do związków mineralnych, które w takiej postaci są dostępne 

dla roślin. 

Podstawą nawożenia w gospodarstwie ekologicznym są nawozy naturalne i organiczne 

takie jak: obornik, gnojówka, gnojowica, kompost, nawozy zielone oraz nawozy 

uzupełniające (mineralne). 

- 19 -

www.cobico.pl 

Kompost – najbogatsze źródło materii organicznej w formie próchnicy. Przygotowany 

z odpadów powstających w domu i w ogrodzie, jest najtańszym materiałem 

do użyźniania gleby. W przeciwieństwie do syntetycznych nawozów mineralnych, 

nie ma obawy przenawożenia czy zatrucia środowiska. 

Pod względem szybkości działania i przyswajalności, kompost jest nawet lepszy 

od obornika. 

Do produkcji kompostu można wykorzystać wszystkie odpady organiczne z gospodarstwa 

domowego i z ogrodu, które nie zawierają składników toksycznych: obornik, resztki 

roślinne, trawę, chwasty, pociętą słomę, odpadki kuchenne, popiół drzewny, torf, liście, 

trociny można też dodać ziemi i mielone mineralne skały. 

Kompostowanie może przebiegać w pryzmach, w kompostowniach wykonanych 

w miejscu kompostowania lub termokompostownikach. Każda z form ma swoje wady 

i zalety. 

Dojrzały kompost ma konsystencję podobną do torfu, nie brudzi rąk, ma zapach świeżo 

zaoranej gleby leśnej oraz nie spotykamy w nim dżdżownic. 

Należy pamiętać, że kompostu nie należy przyorywać jedynie wymieszać go z glebą. 

Dawki stosowane zależą od zasobności gleby w składniki pokarmowe najczęściej stosuje 

się 10-40t/ha. 

Pryzma kompostowa powinna mieć odpowiednie miejsce, najlepiej zacienione, 

w sąsiedztwie drzew liściastych (bez czarny, brzozy, leszczyna). Powinna mieć 

odpowiednie wymiary, co sprzyja procesom mineralizacji i humifikacji. Najlepsze 

wymiary to: szerokość podstawy 2,5-4m., wysokość 1,2-1,5m, szerokość szczytu 

około 0,7m. 

Obornik – jest najczęściej stosowanym nawozem w gospodarstwach ekologicznych. 

Należy pamiętać, że obornik stosowany w uprawie ekologicznej musi pochodzić 

z gospodarstwa ekologicznego (niekoniecznie własnego, może być zakupiony z innego 

gospodarstwa ekologicznego). Wartość obornika w składniki pokarmowe uzależniona jest 

od: gatunku zwierząt, systemu ich żywienia, rodzaju ściółki stosowanej pod zwierzęta, 

a także sposobu przechowywania. Dlatego niezbędnym wymogiem, który należy spełnić 

w czasie realizowania planu rolnośrodowiskowego jest wybudowanie w gospodarstwie 

płyty obornikowej. 

Obornik najczęściej stosowany jest w ilości 20 – 30t/ha, po rozrzuceniu na pole należy 

jak najszybciej, najlepiej w tym samym dniu przyorać go. 

Gnojowica – jest to nawóz uzyskany z mieszaniny kału i moczu zwierząt najczęściej przy 

bezściółkowym systemie gospodarowania. Stosuje się go w odpowiednich ilościach, 

jednak w rolnictwie ekologicznym jest on rzadko używany, ze względu na bezściółkowe 

warunki utrzymania zwierząt, co jest nie tolerowane tym systemie gospodarowania. 

Gnojówka – jest płynnym nawozem organicznym, powstałym z przefermentowanego 

moczu zwierząt. Najlepiej stosować ją w czasie wegetacji roślin, a odpowiednio 

rozcieńczona może być stosowana dolistnie. Nawożenie gnojówką najlepiej podawać 

w dni pochmurne i bezwietrzne w ilości 15-20m3/ha. 

Nawozy zielone – stanowią je rośliny o szybkim wzroście, które wytwarzają dużą masę 

wegetatywną. Rośliny te rozdrabnia się i przyoruje w celu wzbogacenia gleby w azot 

i związki organiczne. 

Rośliny uprawiane na nawozy zielone powinny być ścięte w pełni wyrośnięcia, jednak 

przed okresem drewnienia łodyg, ponieważ w tym okresie posiadają maksymalną ilość 

wartościowej zielonej masy. Spełniają one szczególną rolę w gospodarstwach, 

które nie dysponują odpowiednią ilością obornika. 

Ich znaczenie jest wielorakie a mianowicie: 

- 20 -

www.cobico.pl 

• wzbogacają glebę w substancje organiczną, 

• dostarczają potrzebnej do życia energii organizmom glebowym, 

• ograniczają zachwaszczenie pól, 

• zwiększają liczbę gatunków roślin w płodozmianie, 

• ograniczają występowanie chorób i szkodników roślin, 

• zapobiegają erozji gleb i poprawiają ich strukturę. 

Rośliny najczęściej wysiewane na zielony nawóz: żyto ozime, seradela, esparceta, 

koniczyna, facelia, gorczyca, gryka, łubiny, rzepa ścierniskowa, peluszka. 

Nawozy mineralne – W celu uzupełnienia brakujących składników pokarmowych w glebie 

można stosować nawozy mineralne lub środki poprawiające właściwości gleby, 

które znajdują się na liście wydanej przez IUNG Puławy 2 zgodnie z Rozporządzeniem 

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 

Nawozy mineralne występują w postaci naturalnych mielonych skał: 

• nawozy wapniowe: dolomit, margiel, kreda, 

• nawozy fosforowe: mączka fosforytowa, 

• nawozy potasowe: siarczan potasu, patentkali, kainit, karnalit, 

• nawozy magnezowo-siarkowe: kizeryt pylisty, kizeryt granulowany, 

• nawozy zawierające mikroelementy: mączka bazaltowa. 

2 Patrz Rozdział 3.3 

- 21 -

www.cobico.pl 

3.3. Wykaz nawozów i środków poprawiających właściwości gleby 

Nr 

świadectwa 

NE/1/2004 

Stan na dzień 30 października 2007 roku 

Tabela 2. Wykaz nawozów i środków poprawiających właściwości gleby zakwalifikowanych 

do stosowania w rolnictwie ekologicznym 

Nazwa Producent Charakterystyka 

EM Efektywne 

Mikroorganizmy 

NE/2/2004 Nawóz wapniowy węglanowy 

NE/3/2005 BIO-ALGEEN S90 

NE/4/2005 LABIMAR 10 S 

NE/5/2005 

NE/6/2005 

NE/7/2005 

NE/8/2005 

Wapno nawozowe 

zawierające magnez 

Nawóz wapniowomagnezowy 

węglanowy 

„Winna” 


węglanowy 

„Laskowa” 


węglanowy 

„Jaźwica” 

NE/9/2005 Magnesia-Kainit® 

NE/10/2005 Kizeryt granulowany ESTA® 

NE/11/2005 Kizeryt pylisty ESTA® 

NE/12/2005 

Wapno kredowe 

pochodzenia 

naturalnego-kopalina 

Greenland Technologia EM, Trzcianki 6, 

24-123 Janowiec n/Wisłą 

tel. (081) 888 53 25 ,fax.(081)888 53 26 

info@emgreen.pl www.emgreen.pl 

Kopalnia Wapienia „Morawica” S.A. 

26-026 Morawica k/Kielc 

Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowe 

„POLGER-KIDO” Krzysztof i Róża Kido 

s.c.;ul.Zamkowa 3, 76-200 Słupsk 


„POLGER-KIDO”Krzysztof i Róża Kido 

s.c.;ul.Zamkowa 3,76-200 Słupsk 

Górnicze Zakłady Dolomitowe Spółka Akcyjna, 

42-470 Siewierz, ul. Bacholińska 11 

Kieleckie Kopalnie Surowców Mineralnych S.A., 

ul. Ściegiennego 5, 25-033 Kielce 





K+S Polska sp. z o.o. pl. Wiosny Ludów 2, 

61-831 Poznań, 

tel. 061 850 93 60, fax. 061 850 93 61 



tel. 061 850 93 60, fax. 061 850 93 61 



tel. 061 850 93 60, fax. 061 850 93 61 

Kopalnia Kredy Jeziornej Rynowo, 

ul. Spokojna 2, 

78-500 Drawsko Pomorskie 

- 22 - 

Środek poprawiający właściwości 

gleby, preparat mikrobiologiczny 


Glony morskie i produkty z glonów 


gleby wyprod. z glonów morskich, 

zawierający bor 


Nawóz wapniowo-magnezowy 



Nawóz potasowo-magnezowy z 

domieszką sodu i siarki 

Siarczan magnezowy granulowany 

Siarczan magnezowy pylisty 

Nawóz wapniowy

Nr 

świadectwa 

NE/13/2005 

NE/14/2005 

NE/15/2005 

NE/16/2005 

NE/17/2005 

www.cobico.pl 



węglanowy 

odmiana 05 


węglanowy 

odmiana 05 


węglanowy 

odmiana 07 

Nawóz wapniowy węglanowy 

odmiana 05 

Nawóz wapniowy węglanowy 

odmiana 04 

NE/18/2005 EPSO Top 

NE/19/2005 Patentkali® 

NE/20/2005 Hortisul® 

NE/21/2005 Siarczan potasu pylisty 

NE/22/2005 

NE/23/2005 

Siarczan potasu 

granulowany 


„Eko-Calcium” 

NE/24/2005 RADKOWIT 

NE/25/2005 PRÓCHNICA EKO 

Kopalnia Jurkowice, Kopalnie Dolomitu S.A., 

27-600 Sandomierz, ul.Błonie 8 

Kopalnia Piskrzyn, Kopalnie Dolomitu S.A., 


Kopalnia Budy, Kopalnie Dolomitu S.A., 








tel. 061 850 93 60, fax. 061 850 93 61 



tel. 061 850 93 60, fax. 061 850 93 61 



tel. 061 850 93 60, fax. 061 850 93 61 



tel. 061 850 93 60, fax. 061 850 93 61 



tel. 061 850 93 60, fax. 061 850 93 61 

Kopalnia Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A. 

w Rogowcu, 

97-400 Bełchatów. tel. 044 7373000 

LAFARGE KRUSZYWA Sp.z o.o., Kopalnia Dolomitu 

Radkowice, 26-026 Morawica k/Kielc, 

tel.041 3117571 

Host International Sp. z o.o., Przeds. Rolno- 

Ekologiczne, Cedry Małe Kolonia, 

83-020 Cedry Wielkie, tel. 058 6836308 

NE/26/2005 SADZVIT EKO Host International Sp. z o.o., 

- 23 - 




Nawóz wapniowy 


Siarczan magnezowy 

Siarczan potasowy z magnezem 

Siarczan potasowy 

Siarczan potasu pylisty 

Siarczan potasu granulowany 



węglanowy 


gleby 


gleby

Nr 

świadectwa 

NE/27/2005 

NE/28/2005 

www.cobico.pl 


Nawóz wapniowy-PN-C- 

87007-2-04-50 

LABICUPER roztwór 

nawozowy miedzi 

NE/29/2005 HB-101 

„Lhoist Bukowa” Sp. z o.o., Bukowa, ul. 

Osiedlowa 10, 

29-105 Krasocin 


„POLGER-KIDO”Krzysztof i Róża Kido s.c. 

ul.Zamkowa 3, 76-200 Słupsk 

„F.I.S. IMPEX GROUP” sp. z o.o.; 

55-140 Żmigród, 

ul. Przemysłowa 2 

NE/30/2005 ZIMOWY HUMVIT EKO Host International Sp. z o.o 

NE/31/2005 BactoFil 

NE/32/2005 

Nawóz wapniowy –PN – C – 

87007 – 2 – 04 – 50 

NE/33/2005 PRP SOL 

NE/34/2005 BIOJODIS-3 

NE/35/2005 STAGRO HUMUS 

NE/36/2005 

NE/37/2005 


węglanowy 

odmiana 03 


węglanowyodmiana 03 

NE/38/2005 Proplantan AM 

NE/39/2005 MIKRO-VITAL 

NE/40/2005 

RIVERM 

P.P.H.U. BIBORKA Hartai Zoltan Janosne, 

Oddział 95-011 Bratoszewice, ul. Nowości 1A,telx 

042-7196573 

Zakład Wapienniczy Wojcieszów Spółka z o.o., 

ul. Chrobrego 71 B, 59-550 Wojcieszów,tel. (075) 

75-12-261 

PRP POLSKA sp. z o.o., ul. Ogrodowa 58, 

00-876 Warszawa, tel. 022 520 22 40 

Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe 

„JEZNACH” Sp.J., 

96-500 Sochaczew Wójtówka 1 

Przedsiębiorstwo Produkcji Rolnej „STAGRO”, 

Produkcja Dżdżownicy Kalifornijskiej, 

Mariusz i Marcin Stachowicz, 

76-113 Postomino 

Jeleniogórskie Kopalnie Surowców Mineralnych 

S.A. w Szklarskiej Porębie 

Jeleniogórskie Kopalnie Surowców Mineralnych 

S.A. w Szklarskiej Porębie 

ROGÓW OST-WEST Sp. z o.o. oraz Heribert 

Heinrichs. 

47-300 Gwoździce, ul. Opolska 8, 

tel. (77) 407 82 40 

EKO-HYDROCLEAN P.H.U. 

32-540 Trzebinia, ul. Ks. Luzara 4 

SOFMAR Sp. z o.o., ul. Bracka 23/34, 

00-028 Warszawa 

- 24 - 


Nawóz zawierający miedź 


gleby; mieszanina soków roślinnych 


gleby 

Preparat mikrobiologiczny 


Środek wapnujący 


gleby 

Nawóz organiczny 








gleby

Nr 

świadectwa 

NE/45/2005 NATURA 

NE/46/2005 HUMVIT-EKO UNIWERSALNY 

NE/47/2005 Mączka bazaltowa 

NE/48/2005 AGROCARB MP 

NE/49/2005 AGROCARB M MP 

NE/50/2005 

NE/51/2005 

www.cobico.pl 


AGRODOL RO 

(odmiana 03) 

AGRODOL RO 

(odmiana 05) 

NE/52/2005 PRP®EBV Eau Bleu®Vegetal 

NE/53/2006 NPG-1 

NE/57/2006 Humobak PG 

NE/58/2006 Fosforyt Mielony 

NE/59/2006 



odmiana 05 

NE/60/2006 VITAL PLUS 

NE/61/2006 Ekobazal I 

„ELKUR” Franciszek Kurowski sp.j. , 

Nowy Krasnosielc 36A, 

06-212 Krasnosielc 

Host International Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo 

Rolno-Ekologiczne, Cedry Małe Kolonia, 

83-020 Cedry Wielkie, tel. 058 6836308 

„STOMEB” PPHU Andrzej Kopeć, 

55-081 Mietków, Domanice 10, 

tel (071) 316 82 01 

OMP Sp. z o.o. Kraków, ul. Lubicz 25, 

Mielnickie Zakłady Kredowe, 

ul. Przemysłowa 1, 17-307 Mielnik 

OMP Sp. z o.o. Kraków, ul. Lubicz 25, 

Mielnickie Zakłady Kredowe, 

ul. Przemysłowa 1,17-307 Mielnik 

KAMBUD Sp. z o.o., 57-360 Ołdrzychowice 

Kłodzkie,ul. Bystrzycka 21 tel. (074) 86 51 700 

KAMBUD Sp. z o.o., 57-360 Ołdrzychowice 

Kłodzkie,ul. Bystrzycka 21 tel. (074) 86 51 700 

PRP Polska sp. z o.o., ul. Ogrodowa 58, 


„AGROZEM” Sp. z o.o., 57-300 Kłodzko,ul. 

Dąbrówki 7/V/8, 

tel: 609-542-021 

Agrovox sp. z o.o. ul. Łukasiewicza 9, 05-200 

Wołomintel. 0 501 092 148 www.agrovox.com.pl 

ZAKŁADY CHEMICZNE „Siarkopol” 

TARNOBRZEG sp. z o.o. ul. Zakładowa 50, 

39-402 Tarnobrzeg,tel. (015) 855 57 10, 885 42 

72, 855 46 57 www.zchsiarkopol.pl 

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo - 

Handlowe”DOLOMIT” Kopalnia Ząbkowice S. A, ul. 

Dolomitowa 6, 42-520 Dąbrowa Górnicza, tel/fax 

(032)262 30 15, www.dolomit.com.pl 

SUPLO sp. z o.o, Niwy 8, 26-021 Daleszyce, tel. 

(041)3072870, fax. (041) 3072840 www.suplo.pl 

„STOMEB” PPHU Andrzej Kopeć, 55-081 Mietków, 

Domanice 10, tel/fax (071)3168201, (071) 344 63 

02 ,e-mail: stomeb@wp.pl 

- 25 - 



gleby 


gleby 



Wapno nawozowe zawierające 

magnez 


magnez 

Nawóz płynny potasowo-magnezowosodowy 

z dodatkiem miedzi 

Mączka bazaltowa 


gleby preparat mikrobiologiczny 

Nawóz zawierający fosfor i wapń 



gleby preparat mikrobiologiczny 


gleby mączka bazaltowa z dodatkiem 

wapna nawozowego i mączki 

fosforytowej

Nr 

świadectwa 

NE/62/2006 HUMVIT-BIO SYPKI 

NE/63/2006 

www.cobico.pl 




(odmiana 05) 

NE/64/2006 VITANAL®SAUER/KOMBI 

NE/65/2006 VITANAL® 2 

NE/66/2006 

Wapno nawozowewęglanowe 

NE/67/2006 Wapniak Kornicki 

NE/68/2006 

NE/69/2006 

Wywar gorzelniczy 

dodatkiem wapna 

węglanowego 

Użyźniacz Glebowy – UG 

max 

NE/70/2006 EM - Farming TM 

NE/71/2006 EM - Farming TM PLUS 

NE/72/2006 

Wapno nawozowe odmiana 

04 

NE/73/2007 EKO-Użyźniacz 

NE/74/2007 

NE/75/2007 



Wapno nawozowe 03 


HOST INTERNATIONAL sp. z o.o. Przedsiębiorstwo 

Rolno-Ekologiczne, Cedry Małe Kolonia 83-020, 

Cedry Wielkie, tel. 058 683-63-08, 058 683-65-48, 

www.hostint.com.pl 

Kopalnia i Prażalnia Dolomitu „Żelatowa” S.A. 32- 

500 Chrzanów, ul. Borowcowa 125, tel: 32 62 342 

75, 76, 79 www.zelatowa.com.pl 

VITANAL Handel Hurtowy Katarzyna Sosnowska, 

Stogi 39B, 82-200 Malbork, www.vitanal.net.pl, email: 

vitanal@wp.pl 

VITANAL Handel Hurtowy Katarzyna Sosnowska, 

Stogi 39B, 82-200 Malbork, www.vitanal.net.pl, email: 

vitanal@wp.pl 

WAPIENNIK WĘGIERKA Krystyna Malmuk, ul. 

Siemieńskiego 42, 37-500 Jarosław, tel. 

OMG sp. z o.o. Wólka Nosowska 108, 08-205 Stara 

Kornica, tel. 083 358 79 81, fax 083 358 79 82 

www.omg.hm.pl 

Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Emilia Mierzwa, 

Białoboki 208, 37-207 Gać 

Przedsiębiorstwo Wdrożeniowo Innowacyjne 

Bogdanowicz Andrzej, Bolesławowo 40/1, 83-250 

Skarszewy, tel/fax 058 586 00 72-3, 

www.bogdan.agro.pl 

EM-WORLD Polska Magdalena Górska, Bratuszyn 

21, 62-720 Brudzew, tel/fax 0632805187, 

www.em-worldpolska.pl 

EM-WORLD Polska Magdalena Górska, Bratuszyn 

21, 62-720 Brudzew, tel/fax 0632805187, 

www.em-worldpolska.pl 

Zakłady Wapiennicze Lhoist Sp. z o.o.ul. 

Świerczewskiego 5, 

46-050 Tarnów Opolski 

tel. 077 45 16 375, fax. 077 45 16 377 

HOST INTERNATIONAL sp. z o.o. Przedsiębiorstwo 

Rolno-Ekologiczne, 

Cedry Małe Kolonia 83-020, Cedry Wielkie, 

www.hostint.com.pl 

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe 

„Dolomit” sp. z o.o., ul. Podkowińskiego 2/37,31- 

321 Kraków,tel.05023320 66,06144 0018 

Kopalnie Odkrywkowe Surowców Drogowych S.A. 


- 26 - 



magnez 


gleby 


gleby 

Wapno nawozowe nie zawierające 

magnezu 



gleby 


gleby 


gleby.Preparat mikrobiologiczny 


gleby.Preparat mikrobiologiczny 



gleby 


magnez 


magnez

Nr 

świadectwa 

NE/76/2007 

NE/77/2007 

NE/78/2007 

NE/79/2007 

NE/80/2007 

www.cobico.pl 


Wapno nawozowe 05 


AMINO TOTAL proszkowe, 

rozpuszczalne aminokwasy 

HUMIC TOTAL – 80%-owa sól 

kwasów huminowych 

HUMI MAX – 18%-owy 

roztwór kwasów 

huminowych 

ALGA 600 – ekstrakt alg 

brunatnic 

NE/81/2007 HumiPlant 

NE/82/2007 AlgaminoPlant 

NE/83/2007 AlgaPlant 

NE/84/2007 HUMVIT-EKO dla kwitnących 

NE/85/2007 

HUMVIT-EKO dla ozdobnych 

z liści 

NE/86/2007 HUMVIT-EKO dla paproci 

NE/87/2007 HUMVIT-EKO dla kaktusów 

NE/88/2007 

HUMVIT-EKO dla juk, dracen 

i palm 

NE/89/2007 Mączka bazaltowa-pylista 

Kopalnie Odkrywkowe Surowców Drogowych 

S.A.ul. Ściegiennego 177, 25-116 Kielce, tel. 041 

364 7911, fax 041 361 4863, 

e-mail: kosd@kosd.kielce.pl 

„Varichem” Sp. z o.o., 

ul. Chrzanowskiego 4/2, 












ul. Chrzanowskiego4/2, 

04-381 Warszawa, 







HOST International Sp. z o.o.Przedsiębiorstwo 

Rolno-Ekologiczne, Cedry Małe Kolonia, 83-020 

Cedry Wielkie, tel. 058 6836308 













PGP „BAZALT” Spółka Akcyjna w Wilkowie, skr. 

poczt. 34, 59-500 Złotoryja, tel. 076 87 83 872, 

076 87 84 003, www.pgpbazalt.pl, 

e-mail: bazalt@pgpbazalt.pl 

- 27 - 


magnez 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby

Nr 

świadectwa 

NE/90/2007 

NE/91/2007 

www.cobico.pl 


HUMVIT-EKO dla krzewów i 

drzew liściastych 

HUMVIT-EKO dla roślin 

iglastych 

NE/92/2007 KOMPOST-HUMUS 

NE/95/2007 Neem GR 

NE/96/2007 EKOKREIS 

NE/97/2007 PHYSIO MESCAL G18 

NE/98/2007 PHYSIOMAX 975 

NE/99/2007 KORA MIELONA 

HOST International Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo 



HOST International Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo 



PODKARPACKIE STOWARZYSZENIE PRODUCENTÓW 

HUMUSU „HUMIFIKAT”, 37-124 Kraczkowa 91, 

pow. Łańcucki, 

tel. 0506 610 766, 0880 328 633 

Matrix Agro Services Otto Eugenia, 03-984 

Warszawa, 

ul. Mikołajczyka 1/28, tel. 022 671 48 36, fax 022 

671 48 40 

FTK Spółka z o.o., ul. Leśna 2, 22-300 Krasnystaw, 

tel. (82) 576 34 21 w. 110 , fax. (82) 576 78 72, 

e-mail: sales@ftk.pl, www.ftk.pl 

TIMAC AGRO POLSKA sp. z o.o. ul. Ustronna 14, 

60-012 Poznań, tel. 061, 899 44 20, fax. 061 889 

44 23 

TIMAC AGRO POLSKA sp. z o.o. ul. Ustronna 14, 

60-012 Poznań, tel. 061, 899 44 20, fax. 061 889 

44 23 

PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCYJNO HANDLOWO- 

USŁUGOWE „CDN” inż. IRENEUSZ CAL, ul. 

Zebcowska 5, Janków Przyg., 

63-421Przygodzice, tel. 062 738 26 81, 738 27 93, 

Źródło: Informacja pobrana ze strony internetowej IUNG Puławy 

- 28 - 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 


gleby 

Nawóz mineralny fosforowy 

zawierający wapń i magnez 


magnez 


gleby 

Lista nawozów ciągle ulega zmianie – aktualny spis nawozów zakwalifikowanych 

do stosowania w rolnictwie ekologicznym znajdą Państwo na stronie internetowej 

www.cobico.pl

3.4. Ochrona roślin 

www.cobico.pl 

W rolnictwie ekologicznym ochrona roślin polega na podejmowaniu różnych działań 

zapobiegających chorobom oraz ograniczających występowanie chwastów i szkodników. 

Cel ten można osiągnąć poprzez: 

• właściwy płodozmian, 

• zagęszczenie roślin – rośliny uprawiane na stanowiskach przewiewnych są rzadziej 

porażone przez patogeny. Duże odległości między rzędami roślin są na ogół 

bardziej korzystne niż rozstawa zawężona. Szerokie międzyrzędzia pogarszają 

warunki infekcji przez grzyby powodujące alternariozy, mączniaki rzekome i szarą 

pleśń, gdyż wiatr wiejący miedzy rzędami szybko osusza mokre rośliny, 

• niszczenie źródeł infekcji – usuwanie chorych roślin lub ich części ma decydujące 

znaczenie w przypadku roślin warzywnych. Oddzielenie podczas przesadzania 

lub pikowania rozsady lub sadzonek z objawami nekrozy jest jedną z pierwszych 

czynności ograniczających występowanie choroby. Metoda ta ma zastosowanie 

przy produkcji rozsady np. roślin kapustnych, papryki, pomidora, ogórka, 

• uprawę współrzędną – rośliny rosnące w sąsiedztwie oddziałują wzajemnie na 

siebie za pośrednictwem wydzielin korzeniowych i substancji zapachowych. Jako 

przykłady korzystnie oddziałujących na siebie warzyw można wymienić uprawę 

ogórków z selerami. Gatunki te w swoim sąsiedztwie wynikają z uprawy kapusty 

z selerami. Należy pamiętać że nie wszystkie gatunki można uprawiać 

współrzędnie, np. cebula niekorzystnie wpływa na groch i fasolę, a kapustne 

na pomidory i marchew (patrz tabela 3), 

• uprawę odmian odpornych – najtańszy sposób ochrony przed chorobami, ponieważ 

w uprawie odmian odpornych można uniknąć konieczności stosowania 

jakichkolwiek innych metod walki, a zwłaszcza używania środków chemicznych. 

W uprawie znajdują się już odmiany wielu gatunków warzyw, które są odporne 

na szczególnie groźne dla nich choroby. Jako przykład można tu wymienić 

odmiany pomidora tolerancyjne na zarazę ziemniaka: Ika, Irka, Poranek, Atlas, 

Awizo F1, Kalcyt, Koralik, Lubań, Malinowy Henryka F1, Zorza. 

Sposoby mechaniczne ochrony przed szkodnikami: 

• wysiewanie roślin pułapek, 

• stosowanie odpowiedniego sąsiedztwa roślin, np. do roślin odstraszających 

niektóre szkodniki należą: aksamitka, gorczyca biała, mięta pieprzowa, dalia, 

nagietek, chrzan i inne, 

• stwarzanie dogodnych warunków do życia ptakom, 

• nakładanie opasek lepnych, tablic lepnych, 

• stosowanie odpowiednich terminów siewu dla roślin w celu uniknięcia szkodnika, 

• stosowanie wywarów i wyciągów roślinnych (przykłady tabela 4). 

Ochrona przed chwastami 

W rolnictwie ekologicznym nie dopuszcza się stosowania herbicydów! 

Ochrona przed zachwaszczeniem odbywa się głównie w sposób mechaniczny poprzez: 

• uprawki przy użyciu różnych narzędzi np.: brona, kultywator, glebogryzarka, 

pielnik, obsypnik; 

• niszczenie termiczne; 

• uprawę roślin po zbiorze przedplonu a przed siewem rośliny następnej. 

- 29 -

WARZYWA 

X-zgodne 

?-niezgodne 

cebula 

czosnek 

cząber 

www.cobico.pl 

Tabela 3. Wzajemne oddziaływanie na siebie roślin 

chrzan 

fasola piesza 

fasola tyczkowa 

groszek 

kapustne 

kalarepa 

koper 

- 30 - 

marchew 

cebula - ? ? ? x x x x x 

czosnek - ? ? ? ? x x x x x 

cząber - x x x 

chrzan - x x 

fasola piesza ? ? x - x x x x x x x x ? 

fasola tyczkowa ? ? x - ? x x x x ? x x x x ? 

groszek ? ? - x x x x ? x x ? ? 

kapustne ? ? x x x - x x x x x x x x x ? 

kalarepa x x x - x x x x x x x x x x 

koper x x - x x x x x 

marchew x x x x - x x x 

nasturcja x - x x 

ogórki x x x x x x - ? ? x x 

pietruszka - x x ? 

pomidory x x ? ? x x x ? x - x x x x x x ? 

x x x x x x x x ? x x - x x x x 

rzodkiewka, 

rzodkiew 

sałata głowiasta x x x x x x x x x ? x x - ? x x 

sałata skub. x x x x x x - 

seler x x x x x x ? - x ? 

szpinak x x x x x - x 

szczypiorek ? ? ? x x x x x x - x 

truskawki x x x x x x x - 

ziemniaki x ? ? x ? ? x - 

drzewa owocowe x x x x - x 

tulipany, narcyzy x - 

nasturcja 

ogórki 

pietruszka 

pomidory 

rzodkiewka, rzodkiew 

sałata głowiasta 

sałata skub. 

seler 

szpinak 

szczypiorek 

truskawki 

ziemniaki 

drzewa owocowe 

tulipany i narcyzy

NAZWA SPOSÓB PRZYRZĄDZANIA 

AKSAMITKA 

roztwór 

CHRZAN 

herbata 

CZARNY BEZ 

CZOSNEK, 

CEBULA 

herbata, wyciąg 

środek do 

oprysków 

roztwór 

przefermentowa 

ny 

GORCZYCA 

BIAŁA 

roztwór 

rośliny bez korzeni 0,5 pojemności wiadra na 10 l 

wody z dodatkiem 0,3% szarego mydła 

liście i korzenie 

300g / 10 l wody 

ścinać 10-15 cm pędy, wysuszyć, wykładać w 

międzyrzędziach 

posiekane ząbki lub cebule 

75g / 10 l wody 

150g drobno posiekanego czosnku moczyć w 2 

łyżeczkach parafiny przez 24 h, 100g szarego 

mydła rozpuścić w 10 l wody, dokładnie razem 

wymieszać, przefiltrować 

liście, łuski czosnku i cebuli – osobno lub 

zmieszane 

500g / 10 l wody (świeże) 

200g / 10 l wody (suche) 

suche nasiona rozetrzeć w moździerzu 

porcelanowym 

200g / 10 l wody 

www.cobico.pl 

Tabela 4. Wyciągi roślinne 

- 31 - 

ZASTOSOWANIE 

TERMIN MIEJSCE STĘŻENIE 

wiosna, lato rośliny nierozcień. mszyce 

w czasie 

kwitnienia drzew 

początek maja 

3x w odstępach 

3-dniowych po 

żniwach 

ponownie 

kwiaty nierozcień. brunatna zgnilizna 

międzyrzędzia gryzonie 

DZIAŁANIE 

rośliny, gleba nierozcień. roztocza, mszyce, choroby grzybowe 

w razie potrzeby rośliny, korzenie nierozcień. 

w razie potrzeby 

termin lotu 

gleba 

gleba wokół 

drzewa owocowe 

rośliny 

10x rozcieńczyć 

nierozcień. 

wiosna, lato rośliny nierozcień. mszyce 

choroby bakteryjne oraz jako środek 

owadobójczy 

wzmacniające, choroby grzybowe np. 

truskawek, ziemniaków 

połyśnica marchwianka


KOZŁEK 

LEKARSKI 

ekstrakt 

ŁOPIAN WIĘKSZY 

roztwór 

MNISZEK 

LEKARSKI 

roztwór 

OSTROŻEŃ 

POSPOLITY 

PAPROCIE: 

NARĘCZNICA 

SAMCZA 

ORLICA 

POSPOLITA 

roztwór 

wyciąg 

POKRZYWA 

roztwór 

przefermentowa 

ny 

sok wyciśnięty z kwiatów 1 kropla na 1 l wody, 

mieszać przez 5 min. 

drobno pokrojone liście w ilości 1/3 pojemności 

wiadra na 10 l wody, moczyć 3 doby 

kwitnące rośliny z korzeniami 1,5-2 kg / 10 l wody 

(świeże) 

150-200g / 10 l wody (suche) 

wysuszone łodygi w pęczkach wykładać w 


liście 

1 kg / 10 l wody (świeże) 


5 g grubo zmielonego proszku na 0,5 l wody 

deszczowej – wlać do butelki, zakorkować 

całe rośliny bez korzeni 



www.cobico.pl 

wiosna 

- 32 - 

ZASTOSOWANIE 


kwiaty drzew 

owocowych, 

kwiaty ozdobne 

nierozcień. 

DZIAŁANIE 

wspomaga kwitnienie i wiązanie 

owoców, chroni przed przymrozkami 

(dokładnie spryskać po południu 

przed przymrozkami) 

wiosna, lato rośliny nierozcień. gąsienice na kapustnych 

wiosna 

jesień 

zima 

przedwiośnie 

cały rok 

cały rok 

rośliny 

gleba 

nierozcień. 

nierozcień. 

międzyrzędzia gryzonie 

rośliny 

rośliny 

rośliny, gleba 

pień, konary, 

pędy 

nierozcień. 

10 x rozcień. 

nierozcień. 

nierozcień. 

wspomaganie wzrostu roślin, dodatek 

do kompostu 

mszyce, bawełnica korówka 

mszyce 

ślimaki, przy braku potasu dodatek 

do kompostu 

mszyce, bawełnica korówka (kolonię 

oczyścić szczotką) 

cały rok rośliny 20 x rozcień. 

wzmocnienie roślin, podlewanie 

sadzonek, moczenie korzeni, przeciw 

zarazie ziemniaczanej 

cały rok gleba 10 x rozcień. wzmocnienie gleby 

przed rozwojem pędy, 

20 x rozcień. chloroza liści, 

pąków 

kwiaty doniczk. 10 x rozcień. moczenie korzeni przeciw fuzariozom 

cały rok kompost nierozcień. wspomaga dojrzewanie kompostu


roztwór 

fermentujący 

roztwór zimny 

PIOŁUN 

roztwór 

herbata 

napar 

POMIDOR 

wyciąg 

RABARBAR 

herbata 

RUMIANEK 

POSPOLITY 

herbata,napar 

SKRZYP 

POSPOLITY 

roztwór, napar 

na 1 l roztworu dodać 0,5 l herbaty ze skrzypu 


moczyć 12-24 h 

łodygi i kwiaty 



ewentualnie dodać 1% szkła wodnego 

pędy, liście 2 garście dobrze zmiąć, włożyć na 2 h 

do 2 l wody 

liście 

500g / 3 l wody 

kwiaty 

50g suchych kwiatów na 10 l wody 

cała roślina (bez korzeni) 



z 0,3% szarego mydła 

www.cobico.pl 

- 33 - 

ZASTOSOWANIE 


przed 

puszczaniem liści 

cały rok 

wiosna 

wiosna, jesień 

pędy, liście 50 x rozcień. 

pędy, liście 

rośliny 

rośliny 

nierozcień. 

nierozcień. 

nierozcień. 

termin lotu rośliny nierozcień. 

termin lotu 

lato 

rośliny 

rośliny 

rośliny 

nierozcień. 

nierozcień. 

nierozcień. 

DZIAŁANIE 

wzmocnienie roślin, czerwone 

pajączki, mszyce 

mszyce 

mrówki, gąsienice, mszyce, rdza 

wejmutkowo-porzeczkowa 

choroby grzybowe truskawek i jeżyn 

bielinek kapustnik, owocówka 

jabłkóweczka 

bielinek kapustnik 

mszyca bobowa, wgryzka szczypiorka 

wzmocnienie roślin, 

zaprawianie nasion, 

dodatek do kompostu 

cały rok rośliny 5 x rozcień. wszoły, czerwone pajączki (roztocza)


SKRZYP 

POSPOLITY 

roztwór, napar 

WILCZOMLECZ 

WROTYCZ 

POSPOLITY 

herbata, napar 

ŻYWOKOST 

LEKARSKI 

roztwór, napar, 

herbata 

cała roślina (bez korzeni) 



z roztworem pokrzywy 

przy słońcu przed południem przez 3 kolejne dni 

ewentualnie z 0,5-1% szkła wodnego 

łodygi suszyć w pęczkach wykładać w 


łodygi i kwiaty 



całe rośliny bez korzeni 

1 kg / 10 l wody (świeże)150g / 10 l wody (suche) 

www.cobico.pl 

- 34 - 

ZASTOSOWANIE 


cały rok 

gleba 

5 x rozcień. 

DZIAŁANIE 

wzmocnienie roslin 

cały rok gleba 5 x rozcień. choroby grzybowe gleby 

przed rozwojem 

pąków i 

kilkakrotnie 

wiosną i latem 

cały rok 

wiosna, lato 

termin lotu 

jak przy pokrzywie 

rośliny 

międzyrzędzia 

rośliny 

rośliny 

rośliny 

5 x rozcień. 

nierozcień. 

nierozcień. 

nierozcień. 

mączniak prawdziwy i rzekomy, rdza, 

parch, brunatna zgnilizna, septorioza 

pomidora 

gryzonie 

owady, mrówki, mszyce 

ch. grzybowe truskawek i jeżyn 

bielinek kapustnik, owocówka 

jabłkóweczka 

przy braku potasu jako dodatek do 

kompostu

3.5. Środki ochrony roślin 

www.cobico.pl 

W razie bezpośredniego zagrożenia można stosować środki ochrony roślin dozwolone 

w rolnictwie ekologicznym, znajdujące się w rejestrze środków ochrony roślin 

dopuszczonych do obrotu według wykazu wydanego przez IOR Poznań zgodnie 

z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 


Tabela 5. Wykaz środków ochrony roślin dozwolonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym 

Lp. Rośliny 

warzywnicze 

Nazwa środka Zakres stosowania 

1 Bób Grevit 200 SL Szara pleśń 

2 Cebula 

3 

3” 

4 

Ogórek 

(w gruncie) 

Ogórek 

(pod oslonami) 

Pomidor 

(w gruncie) 

Grevit 200 SL Bakteryjne gnicie cebuli, mączniak rzekomy 

Biosept 33 SL Mączniak rzekomy 

Grevit 200 SL 

- 35 - 

Bakteryjna kanciasta plamistość liści, mączniak 

rzekomy, mączniak prawdziwy 

Biochikol 020 PC Choroby wirusowe, grzybowe, bakteryjne 

Biochikol-W AL Kanciasta plamistość 

Boiczos BR 

Siarkol Extra 80WP Mączniak prawdziwy 

Miedzian Extra 350SC 

Bakteryjna kanciasta plamistość, mączniak rzekomy, 

mącznik prawdziwy 

Bakteryjna kanciasta plamistość, mączniak rzekomy 

dyniowatych, antraknoza dyniowatych 

Biosept 33 SL Bakteryjna kanciastość liści, mączniak rzekomy 

Miedzian 50 WG 

Miedzian 50 WP 


Antraknoza dyniowatych, kanciasta plamistość 

dyniowatych 

Antraknoza dyniowatych, bakteryjna kanciasta 

plamistość ogórka, mączniak rzekomy dyniowatych 

Bakteryjna kanciasta plamistość, mączniak rzekomy 

dyniowatych 

Biosept 33 SL Mączniak prawdziwy, mącznik rzekomy 

Bioczos BR Mączniak prawdziwy 

Grevit 200 SL 

Grevit 200 SL 

Bakteryjna kanciasta plamistość, mączniak 

prawdziwy, mączniak rzekomy 

Bakteryjna cętkowatość, zaraza ziemniaka, 

alternarioza 


Biochikol-W AL Bakteryjna cętkowatość

Lp. Rośliny 

warzywnicze 

4” 

Pomidor 

(pod osłonami) 

5 Fasola 

6 

Groch siewny 

(konserwowy) 

7 Marchew 

8 

Pietruszka 

korzeniowa, 

Pasternak 

www.cobico.pl 


Bioczos BR Bakteryjna cętkowatość 



Biosept 33 SL 




Miedzian 50 WG Choroby bakteryjne 


Grevit 200 SL 

Grevit 200 SL 

- 36 - 


alternarioza, septorioza 

Bakteryjna cętkowatość, alternarioza, zaraza 

ziemniaka 

Septorioza liści, zaraza ziemniaka, bakteryjna 

cętkowatość 




alternarioza 



Bakteryjna cętkowatość pomidora, zaraza 

ziemniaka, szara pleśń, mączniak prawdziwy, rak 

bakteryjny pomidora 

Bakterioza obwódkowa fasoli, szara pleśń, 

antraknoza 


Biochikol-W AL Choroba obwódkowa, rdza fasoli 

Miedzian Exta 350SC Bakterioza obwódkowa, antraknoza, szara pleśń 

Biosept 33 SL 

Bakterioza obwódkowa, antraknoza, szara pleśń, 

zgnilizna twardzikowa 

Miedzian 50 WG Antraknoza, bakterioza obwódkowa 


Antraknoza fasoli, bakterioza obwódkowa, szara 

pleśń 

Grevit 200 SL Mączniak rzekomy, szara pleśń 

Grevit 200 SL 


Bakteryjna plamistość liści, mączniak prawdziwy, 

alternarioza naci 

Biosept 33 SL Mączniak prawdziwy, alternarioza marchwi 

Grevit 200 SL Mączniak prawdziwy 

Bioczos BR Mączniak prawdziwy 

Siarkol Extra 80WP Mączniak prawdziwy

Lp. Rośliny 

warzywnicze 

9 Seler korzeniowy Grevit 200 SL 

www.cobico.pl 


Biosept 33 SL Mączniak prawdziwy 

- 37 - 

Septorioza, zgnilizny kopcowe, bakteryjne gnicie 

wierzchołków korzeni 

10 Burak ćwikłowy Grevit 200 SL Mączniak prawdziwy, chwościk buraka 

11 

Kapusta głowiasta 

biała 

12 Kapusta pekińska 

13 Kalafior, Brokuł 

Grevit 200 SL 

Mokra zgnilizna bakteryjna główek, szara pleśń, 

czerń krzyżowych( ochrona przedzbiorcza) 

Bioczos BR Pchełki, śmietka kapuściana 

Grevit 200 SL Altenarioza, mokra zgnilizna bakteryjna, szara pleśń 


Grevit 200 SL Bakteryjne gnicie róż, czerń krzyżowych, szara pleśń 


14 Rabarbar Grevit 200 SL Askochytoza, fytoftora, bakteryjne gnicie karp 

15 Oberżyna Grevit 200 SL Szara pleśń 

16 Papryka Grevit 200 SL Szara pleśń, bakteryjne gnicie owoców 

17 Sałata (w gruncie) 

17” 

Sałata (pod 

osłonami) 

Grevit 200 SL 

Szara pleśń, bakteryjne gnicie, zgnilizna 

twardzikowa, mączniak rzekomy, mączniak 

prawdziwy, zgorzel siewek, fytofrora 


Biochikol-W AL Zaprawa nasion (choroby wirusowe) 

Bioczos BR Szara pleśń, mokra zgnilizna 

Biosept 33 SL 

Szara pleśń, mączniak rzekomy, mączniak 

prawdziwy 

Bioczos BR Szara pleśń, mokra zgnilizna 

Grevit 200 SL 

Prev-Am 060 SL 

Szara pleśń, bakteryjne gnicie, zgnilizna 

twardzikowa, mączniak rzekomy, mączniak 

prawdziwy, zgorzel siewek, fytoftora, 

Szara pleśń, mączniak prawdziwy, mączniak 

rzekomy 

18 Rzodkiewka Bioczos BR Pchełki, śmietka kapuściana 

19 Rośliny warzywne 

Zaprawa ziołowa PNOS-1 LS, 

PNOS-2 LS 

Zgorzele siewek

Lp. 

Rośliny 

rolnicze 

1 Burak cukrowy 

2 Burak pastrewny 

3 Ziemniak 

www.cobico.pl 



Miedzian Extra 350SC Chwościk 

Miedzian 50 WG Mączniak rzekomy, chwościk buraka 

Miedzian 50 WP Mączniak rzekomy, chwościk buraka 

Sincocin AL Mątwik burakowy 


Miedzian 50 WG Mączniak rzekomy, chwościk buraka 

Miedzian 50 WP Mączniak rzekomy, chwościk buraka 

Miedzian Extra 350SC Zaraza ziemniaka 

Miedzian 50 WG Zaraza ziemniaka 

Miedzian 50 WP Zaraza ziemniaka 

4 Lucerna Siarkol Extra 80WP Mączniak prawdziwy 

5 Trawy nasienne Siarkol Extra 80WP Mączniak prawdziwy 

6 

Cykoria 

przemysłowa 

7 Chmiel 

8 Wiklina 

Lp. 

1 Jabłoń 

Rośliny 

sadownicze 



Miedzian Extra 350SC Mączniak rzekomy 

Miedzian 50 WG Mączniak rzekomy 

Miedzian 50 WP Mączniak rzekomy 

Miedzian 50 WG Parch wierzby 

Miedzian 50 WP Parch wierzby 




- 38 - 

Parch jabłoni, brudna zgnilizna drzew ziarnkowych, 

drobna plamistość liści, zaraza ogniowa

Lp. 

2 Grusza 

3 Wiśnia 

Rośliny 

sadownicze 

4 Czereśnia 

5 Morela 

6 Brzoskwinia 

7 Śliwa 

8 Porzeczka 

www.cobico.pl 




- 39 - 

Parch jabłoni, drobna plamistość liści, zaraza 

ogniowa 

Parch jabłoni, brunatna zgnilizna drzew 

ziarnkowych, brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych, 

rak bakteryjny, zaraza ogniowa 

Cuproflow 375 SC Parch jabłoni, zaraza ogniowa 




Parch gruszy, biała plamistość liści, brunatna 

zgnilizna drzew ziarnkowych, rak bakteryjny, zaraza 

ogniowa 

Parch gruszy, biała plamistość liści, brunatna 

zgnilizna drzew ziarnkowych, zaraza ogniowa 

Parch gruszy, biała plamistość liści gruszy, brunatna 

zgnilizna drzew ziarnkowych, rak bakteryjny, zaraza 

ogniowa 

Cuproflow 375 SC Parch gruszy, zaraza ogniowa 






Rak bakteryjny drzew pestkowych, brunatna 

zgnilizna drzew pestkowych, dziurkowatość liści 






zgnilizna drzew pestkowych 


zgnilizna drzew pestkowych 

Cuproflow 375 SC Rak bakteryjny drzew pestkowych 




Miedzian Extra 350SC Kędzierzawość liści 

Miedzian 50 WG Kędzierzawość liści 

Miedzian 50 WP Kędzierzawość liści 





Rak bakteryjny drzew pestkowych, brudna zgnilizna 

drzew pestkowych 



Rak bakteryjny drzew pestkowych, brudna zgnilizna 

drzew pestkowych 

Brunatna zgnilizna drzew pestkowych, 

dziurkowatość liści, rak bakteryjny drzew 

pestkowych, torbiel śliw 

Miedzian Extra 350SC Opadzina liści, rdza wejmutkowo-porzeczkowa 

Miedzian 50 WG Opadzina liści, rdza wejmutkowo-porzeczkowa

Lp. 

9 Agrest 

Rośliny 

sadownicze 

www.cobico.pl 


Miedzian 50 WP Opadzina liści, rdza wejmutkowo-porzeczkowa 


- 40 - 

Opadzina liści porzeczek, biała plamistość liści 

porzeczek 

Miedzian 50 WP Opadzina liści, biała plamistość liści porzeczek 

10 Truskawka Siarkol Extra 80WP Mączniak prawdziwy 

11 Winorośl 

12 Orzech włoski 

13 Drzewa owocowe 

Lp. 

Rośliny 

ozdobne 


Miedzian Extra 350SC Mączniak rzekomy 

Miedzian 50 WG Mączniak rzekomy 

Miedzian 50 WP Mączniak rzekomy 

Miedzian 50 WG Antraknoza, zgorzel bakteryjna 


Antraknoza orzecha włoskiego, bakteryjna zgorzel 

orzecha włoskiego 

Promanal 60 EC Przędziorek owocowiec, misecznik śliwkowy 

Paroil 95 SC Przędziorek owocowiec, misecznik śliwkowy 


1 Gerbera Biochikol-K AL Fytoftoroza (podlewanie) 

2 Cyklamen Biochikol-K AL Fuzarioza naczyniowa (podlewanie) 

3 

Niecierpek, 

difenbachia 

4 Chryzantema 

5 Róża 

Biochikol-K AL Pierścieniowa plamistość liści 

Biochikol-K AL Rdza biała 


Biochikol-K AL Mączniak prawdziwy, mączniak rzekomy, szara pleśń 

Miedzian Extra 350SC Mączniak rzekomy,czarna plamistość 

6 Pelargonia Biochikol-K AL Szara plesń 

7 Rośliny ozdobne 

Siarkol Extra 80WP Mączniak prawdziwy, czarna plamistość róż 

Miedzian Extra 350SC Bakteriozy 

Biosept 33 SL 

Choroby powodowane przez patogeny glebowe, 

mączniak prawdziwy, rdze, plamistości liści

Lp. 

Lp. 

Rośliny 

ozdobne 

Rośliny 

zielarskie 

www.cobico.pl 


Savonil-Super AL Środek mszycobójczy 

Antifung 20 SL Środek grzybobójczy 


1 Rośliny zielarskie Siarkol Extra 80WP Mączniak prawdziwy 

Lp. Rośliny Leśne Nazwa środka Zakres stosowania 

1 Sosna zwyczajna Sincocin AL Zgorzel siewek 

Źródło: Informacje pobrane ze strony internetowej IOR Poznań. 

Lista środków ochrony roślin ciągle jest zwiększana – aktualną tabelę ze spisem 

środków ochrony roślin zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym 

znajdą Państwo na stronie internetowej www.cobico.pl 

- 41 -

3.6. Dostawcy środków ochrony roślin 


www.cobico.pl 

Tabela 6. Wykaz dostawców środków ochrony roślin dozwolonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym 

Lp. Nazwa środka Producent Adres dostawcy Telefon 

1. GREVIT 200 SL 

2. 

3. 

ZAPRAWA ZIOŁOWA 

PNOS-1 LS 

ZAPRAWA ZIOŁOWA 

PNOS-2 LS 

4. BIOCHIKOL 020 PC 

5. BIOCHIKOL-K NP. 

6. BIOCHIKOL-W NP. 

Avis Naturall Polska 

Sp. z o.o. 

Przedsiębiorstwo 

Nasiennictwa 

Ogrodniczego 

i Szkółkarstwa 


Nasiennictwa 

Ogrodniczego 

i Szkółkarstwa 

Gumitex Poli – 

Farm Sp. z o.o. 





7. BIOCZOS BR P.P.H. „HIMAL” 

ul.Światowita 49 Pasaż lik.nr 3, 


ul.Stefana Żeromskiego 3, 

05-850 Ożarów Mazowiecki 

ul.Stefana Żeromskiego 3, 

05-850 Ożarów Mazowiecki 

ul. Łyszkowicka 59, 

99-400 Łowicz 





ul. Traktorowa 17B, 

91-116 Łódź 

- 42 - 

Nr 

zezwol. 

022-8892450 13/2003 

022-7223075 794/2000 

022-7223075 795/2000 

046-8300047 6/2003 

046-8300047 15/2004 

046-8300047 4/2004 

042-6521961 662/2000

www.cobico.pl 


8. 

SIARKOL EXTRA 

80 WP 

9. MIEDZIAN 50 WP 

10. MIEDZIAN 50 WG 

11. 

MIEDZIAN EXTRA 

350 NP. 

Zakłady Chemiczne 

„Organika – 

Sarzyna” Spółka 

Akcyjna w Nowej 

Sarzynie 


„Organika – Azot” 

S.A. w Jaworznie 




oddział w Woli 

Krzysztoporskiej 




12. BIOSEPT 33 SL Cintamani Poland 

13. CUPROFLOW 375 SC 

ISAGRO 

14. PROMANAL 60 EC Neudorff GmbH KG 

15. SINCOCIN AL AgSci Ltd 

ul. Chemików 1, 

37-310 Nowa Sarzyna 

ul. Chopina 94, 

43-600 Jaworzno 

ul. Chopina 94, 


ul Chopina 94, 


ul. Nefrytowa 16 m 54 

05-500 Piaseczno 

Chemimpex-Poland Sp. z o.o. 

ul. Zwierzyniecka 10 

60-813 Poznań 

“DUET” Sp.J.Konopka,Pełka 

Emilianów 31 

05-250 Radzymin 

Chemimpex-Poland Sp. z o.o. 

ul. Zwierzyniecka 10 


- 43 - 

Nr 

zezwol. 

017-2413231 87/97 

032-6164442 178/97 

032-6164442 362/98 

032-6164442 233/97 

022-7507864 737/2000 

061-8471486 25/2004 

022-7866831 330/98 

061-8471486 340/98

www.cobico.pl 


16. PREV-AM 060 SL Citrus Oil Products 

17 Antifung 20 SL 

HOST International 

S. z o.o. 

18 Savonil-Super AL BIOPRON s.c. 

19 Paroil 95 SC 

20 TIOTAR 800 SC 

21. TREOL 770 EC 

22. MADEX SC 

23. CUPROXAT 345 SC 

Avenarius Agro 

GmbH 


"Siarkopol" 

Tanobrzeg sp. z 

o.o. 

AGROPAK sp.j. 

B.Pluta, G. 

Brzeziński i 

Wspólnicy 

Andermatt 

Biocontrol AG 

Nufarm GmbH & Co 

KG 

Amago Sp.z o.o. 

np.Cypryjska 29 


HOST International Sp.z o.o. 

Przedsiębiorstwo Rolno- 

Ekologiczne, Cedry Małe- 

Kolonia, 83-020 Cedry Wielkie 

BIOTRON s.c. „Wytwórnia 

Nawozów Anna Konikiewicz” ul. 

Promienista 24a, 60-288 Poznań 

WENA, Kochańska - Dubas 

Jolanta, ul. Wyczółkowskiego 

39, 58-500 Jelenia Góra, 

ul. Zakładowa 50 39-402 

Tarnobrzeg 

- 44 - 

Nr 

zezwol. 

022-6424146 19/2005 

058-6236308 316/98 

061-8673128 576/99 

075-7678976 555/99 

015-8554272 690/2000 

ul. Darwina 1d 43-603 Jaworzno 032-6156330 53/2005 

Rol-Eko Sp. z o.o. 

ul. Pietraszewicz „Lota” 9/ 2a, 


F&N Agro Polska Sp. z o.o. ul. 

Twarda 30, 00-831 Warszawa 

022-6498943 3/2005 

022-8324696 522/99

www.cobico.pl 


24. BIOCHRON AL 


Produkcyjno - 

Handlowe 

"EKODARPOL" 

ul. Grunwaldzka 20, 74-400 

Dębno 

Źródło: Informacja pobrana ze strony internetowej IOR Poznań 

- 45 - 

095-7600322 

095-7603737 

Nr 

zezwol. 

31/2004 

Lista dostawców środków ochrony roślin ciągle jest zwiększana – aktualną tabelę ze 

spisem środków ochrony roślin zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie 

ekologicznym znajdą Państwo na stronie internetowej www.cobico.pl

3.7. Materiał siewny 

www.cobico.pl 

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady 2092/91/EWG materiał siewny lub wegetatywny 

materiał rozmnożeniowy stosowany w rolnictwie ekologicznym powinien być uzyskany 

z ekologicznej metody produkcji. 

Wykaz dostawców, u których można nabyć ekologiczne nasiona, materiał siewny 

i wegetatywny materiał rozmnożeniowy znajduje się na stronach internetowych 

Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa (GIORIN). 

Producent rolny nie występuje o wydanie zgody na materiał siewny pochodzący 

z własnego gospodarstwa ekologicznego lub z gospodarstwa innego ekologicznego 

producenta rolnego. 

W przypadku braku materiału siewnego spełniającego wymogi przewidziane 

w rozporządzeniu, producent rolny może wystąpić z wnioskiem do WIORiN (wniosek 

można pobrać ze strony internetowej www.cobico.pl) o udzielenie odstępstwa 

na zastosowanie w rolnictwie ekologicznym konwencjonalnych nasion lub roślinnego 

materiału rozmnożeniowego. Należy podkreślić, że zgodnie z ustawą o nasiennictwie 

materiał siewny lub rozmnożeniowy musi być kwalifikowany. 

Należy pamiętać! 

W rolnictwie ekologicznym zabronione jest stosowanie chemicznych zapraw 

nasiennych. 

W gospodarstwie prowadzącym równolegle produkcję ekologiczną i konwencjonalną 

nie można uprawiać tych samych odmian oraz odmian, które nie są łatwe 

w rozróżnieniu. 

- 46 -

www.cobico.pl 

3.8. Wykaz nasion, materiału siewnego i wegetatywnego materiału 

rozmnożeniowego 


Lp. 

Tabela 7. Wykaz nasion, materiału siewnego i wegetatywnego materiału rozmnożeniowego 

wyprodukowanego metodami ekologicznymi 

Akronim 

producenta 

Nazwa gatunku 

- 47 - 

Nazwa gatunku 

łacińska 

Nazwa 

odmiany 

1 L Widerlik Agrest Ribes grossularia Invicta 

2 L Widerlik Agrest Ribes grossularia Biały Triumf 

3 L Widerlik Aronia czarnoowocowa Aronia melanocarpa 

4 S Jabłoński Aronia czarnoowocowa Aronia melanocarpa 

5 S Jabłoński Aronia czarnoowocowa Aronia melanocarpa (nasiona) 

6 PlantiCo G Bób Vicia faba Bizon 

7 PNOS Oż Bób Vicia faba Karmazyn 

8 L Widerlik Brzoskwinia Prunus Persica Redhaven 

9 L Widerlik Brzoskwinia Prunus Persica Harnaś 

10 L Widerlik Brzoskwinia Prunus Persica Velvet 

11 PlantiCo G Burak ćwikłowy Beta vulgaris Opolski 

12 PlantiCo G Burak ćwikłowy Beta vulgaris Karmazyn 

13 PNOS Oż Burak ćwikłowy Beta vulgaris Czerwona Kula 2 

14 PNOS Oż Burak ćwikłowy Beta vulgaris Regulski Cylinder 

15 TORSEED Burak ćwikłowy Beta vulgaris Opolski 

16 TORSEED Burak ćwikłowy Beta vulgaris Czerwona Kula 2 

17 PlantiCo G Cebula Allium cepa Efekt 

18 PlantiCo G Cebula Allium cepa Kristine 

19 PlantiCo G Cebula Allium cepa Scarlet 

20 PlantiCo G Cebula Allium cepa Alibaba 

21 PlantiCo G Cebula Allium cepa Gaja 

22 PlantiCo G Cebula Allium cepa Sumatra

Lp. 

Akronim 

producenta 

www.cobico.pl 

Nazwa gatunku 

- 48 - 

Nazwa gatunku 

łacińska 

Nazwa 

odmiany 

23 PNOS Oż Cebula Allium cepa Karmen 

24 PNOS Oż Cebula Allium cepa Sława Ożarowa 

25 PNOS Oż Cebula Allium cepa 

Wiktoria 

Skierniewic 

26 PNOS Oż Cebula Allium cepa Supra 

27 L Widerlik Czereśnia Prunus avium Regina 

28 L Widerlik Czereśnia Prunus avium Rivan 

29 PNOS Oż Dynia olbrzymia Cucurbita maxima Ambar 

30 PNOS Oż Dynia olbrzymia Cucurbita maxima Bambino 

31 PNOS Oż Dynia olbrzymia Cucurbita maxima Karowita 

32 PNOS Oż Dynia zwyczajna Cucurbita pepo Junona 

33 PNOS Oż Dynia zwyczajna Cucurbita pepo Soraya 

34 PNOS Oż Dynia zwyczajna Cucurbita pepo Disco 

35 PNOS Oż Dynia zwyczajna Cucurbita pepo Pyza 

36 TORSEED Dynia zwyczajna Cucurbita pepo Astra Polka 

37 PlantiCo G Fasola wielokwiatowa Phaseolus coccineus Kontra 

38 PlantiCo G Fasola wielokwiatowa Phaseoleus coccineus Westa 

39 PNOS Oż Fasola wielokwiatowa Phaseoleus coccineus z Tyszowca 

40 TORSEED Fasola wielokwiatowa Phaseolus coccineus Piękny Jaś 

41 TORSEED Fasola zwyczajna Phaseolus vulgaris var. Nanus Bona 

42 TORSEED Fasola zwyczajna Phaseolus vulgaris var. Nanus Złota Saxa 

43 TORSEED Fasola zwyczajna Phaseolus vulgaris Igołomska 

44 PlantiCo G Fasola zwykła karłowa Phaseolus vulgaris var. nanus Augusta 

45 PlantiCo G Fasola zwykła karłowa Phaseolus vulgaris var. nanus Rawela 

46 PlantiCo G Fasola zwykła karłowa Phaseolus vulgaris var. nanus Nigeria 

47 PNOS Oż Fasola zwykła karłowa Phaseolus vulgaris var. Nanus Polka 

48 PlantiCo G 

Fasola zwykła karłowa 

szparagowa 

Phaseolus vulgaris var. Nanus Plus

Lp. 

Akronim 

producenta 

49 PlantiCo G 

www.cobico.pl 

Nazwa gatunku 

Fasola zwykła karłowa, 

szparagowa 

50 PlantiCo G Fasola zwykła tyczna 

- 49 - 

Nazwa gatunku 

łacińska 

Nazwa 

odmiany 

Phaseolus vulgaris var. Nanus Goldpantera 

Phaseolus vulgaris var. 

vulgaris 

Karys 

51 PNOS Oż Gorczyca biała Sinapis alba Borowska 

52 TORSEED Gorczyca biała Sinapis alba Nakielska 

53 PlantiCo G Groch Pisum sativum Betafortuna 

54 PNOS Oż Groch siewny cukrowy Pisum sativum Iłówiecki 

55 L Widerlik Grusza Pyrus communis Faworytka 

56 L Widerlik Grusza Pyrus communis General Leclerc 

57 L Widerlik Grusza Pyrus communis Konferencja 

58 L Widerlik Grusza Pyrus communis Lukasówka 

59 TORSEED Gryka Fagopyrum esculentum Kora 

60 PNOS Oż Kapusta głowiasta biała 

61 TORSEED Kapusta głowiasta biała 

62 PNOS Oż Kapusta włoska 

Brassica oleracea convar. 

Capitata var. alba 


Capitata var. alba 


Capitata var. Sabauda 

Kamienna głowa 

Kamienna głowa 

Vertus 2 

63 PlantiCo G Koper ogrodowy Anethum graveolens Ambrozja 

64 PlantiCo G Koper ogrodowy Anethum graveolens Lukullus 

65 PNOS Oż Koper ogrodowy Anethum graveolens Szmaragd 

66 PNOS Oż Koper ogrodowy Anethum graveolens Turkus 

67 TORSEED Koper ogrodowy Anethum grayeolens Ambrozja 

68 PlantiCo G Marchew jadalna Daucus carota Korund 

69 PlantiCo G Marchew jadalna Daucus carota Broker F1 

70 PlantiCo G Marchew jadalna Daucus carota Regulska 

71 PNOS Oż Marchew jadalna Daucus carota Amsterdam 2 

72 PNOS Oż Marchew jadalna Daucus carota Flakkee 2 

73 PNOS Oż Marchew jadalna Daucus carota 

Berlikumer 2- 

Perfekcja REW 

74 PNOS Oż Marchew jadalna Daucus carota Pierwszy Zbiór

Lp. 

Akronim 

producenta 

www.cobico.pl 

Nazwa gatunku 

- 50 - 

Nazwa gatunku 

łacińska 

75 TORSEED Marchew jadalna Daucus carota 

76 TORSEED Marchew jadalna Daucus carota 

Nazwa 

odmiany 

Amsterdam 3, 

Amsterdamska 

TOR 

Berlikumer 2- 

Perfekcja TOR 

77 L Widerlik Morela zwyczajna Prunus armeniaca Olbrzymia 

78 L Widerlik Morela zwyczajna Prunus armeniaca 

Wczesna z 

Morden 

79 PlantiCo G Ogórek Cucumis sativus Frykas F1 

80 PlantiCo G Ogórek Cucumis sativus Gomes F1 

81 PlantiCo G Ogórek Cucumis sativus Prymus F! 

82 PlantiCo G Ogórek Cucumis sativus Cezar F1 

83 PlantiCo G Ogórek Cucumis sativus Maksimum F1 

84 PlantiCo G Ogórek Cucumis sativus Tomasz 

85 PlantiCo G Ogórek Cucumis sativus Kacper 

86 PNOS Oż Ogórek Cucumis sativus Odys 

87 PNOS Oż Ogórek Cucumis sativus 

Kronos 

Skierniewicki 

88 PNOS Oż Ogórek Cucumis sativus Rodos 

89 TORSEED Ogórek Cucumis sativus Odys 

90 L Widerlik Orzech Włoski Juglans regia siewka 

91 PlantiCo G Papryka Capsicum annuum Redonna 

92 PlantiCo G Papryka Capsicum annuum Mercedes 

93 PlantiCo G Pietruszka korzeniowa Petroselinum crispum Halblange 

94 PlantiCo G Pietruszka korzeniowa Petroselinum crispum Natalia 

95 PNOS Oż Pietruszka korzeniowa Petroselinum crispum 

Halblange- 

Berliner 

96 PNOS Oż Pietruszka naciowa Petroselinum crispum Gigante d'Italia 

97 TORSEED Pietruszka zwyczajna Petroselinum crispum Cukrowa 

98 S Jabłoński Pigwa Cydonia vulgaris 

99 PNOS Oż Pomidor Lycopersicon lycopersicum Hubal 

100 PNOS Oż Pomidor Lycopersicon lycopersicum Rumcajs

Lp. 

Akronim 

producenta 

www.cobico.pl 

Nazwa gatunku 

- 51 - 

Nazwa gatunku 

łacińska 

101 PNOS Oż Pomidor Lycopersicon lycopersicum 

Nazwa 

odmiany 

Rumba 

Ożarowska 

102 PlantiCo G Pomidor gruntowy Lycopersicon esculentum Ryton 

103 PlantiCo G Pomidor gruntowy Lycopersicon esculentum Krezus F1 

104 PlantiCo G Por Pallium porrum Bartek 

105 PlantiCo G Por Allium porrum Juhas 

106 IHAR Radzików Pszenica zwyczajna jara Triticum aestivum Nawra 

107 PNOS Oż Rzeżucha ogrod. Lepidium sativum 

108 PNOS Oż Rzodkiew Raphanus sativus Agata 

109 PlantiCo G Rzodkiewka Raphanus sativus Ramona 

110 PlantiCo G Rzodkiewka Raphanus sativus Mila 

111 PNOS Oż Rzodkiewka Raphanus sativus Jutrzenka 

112 PNOS Oż Rzodkiewka Raphanus sativus Lucynka 

113 PNOS Oż Rzodkiewka Raphanus sativus Pasja 

114 TORSEED Rzodkiewka Raphanus sativus Carmen 

115 PNOS Oż Sałata Lactuca sativa Syrena 

116 PNOS Oż Sałata Lactuca sativa Edyta Ożarowska 

117 PNOS Oż Sałata Lactuca sativa Samba 

118 PNOS Oż Sałata liściowa Lactuca sativa 

Bionda a foglia 

Riccia 

119 PlantiCo G Sałata rzymska Lactuca sativa var. Longifolia Liwia 

120 PlantiCo G Sałata siewna gł. Lactuca sativa Bona 

121 PlantiCo G Sałata siewna gł. Lactuca sativa Mira 

122 PlantiCo G Sałata siewna gł. Lactuca sativa Farsa 

123 TORSEED Sałata siewna gł. Lactuca sativa 

Królowa 

Majowych 

124 PlantiCo G Sałsta siewna gł. Lactuca sativa Mira 

125 PNOS Oż Seler korzeniowy Apium graveolens Edward 

126 PNOS Oż Seler korzeniowy Apium graveolens Zagłoba

Lp. 

Akronim 

producenta 

www.cobico.pl 

Nazwa gatunku 

- 52 - 

Nazwa gatunku 

łacińska 

127 TORSEED Słonecznik ogrodowy Helianthus annus 

128 PNOS Oż Szpinak Spinacia oleracea 

Nazwa 

odmiany 

Matador - 

Matador 30 

129 L Widerlik Śliwa Prunus domestica Renkloda Ulena 

130 L Widerlik Śliwa Prunus domestica 

Cacanska 

Lepotica 

131 L Widerlik Śliwa Prunus domestica Królowa Wiktoria 

132 L Widerlik Śliwa Prunus domestica Węgierka Zwykła 

133 L Widerlik Śliwa Prunus domestica Renkloda Althana 

134 S Jabłoński Truskawka Fragaria x ananassa Duch. Elkat 

135 I Kostrzewski Truskawka Fragaria x ananassa Duch. Dukat 

136 I Kostrzewski Truskawka Fragaria x ananassa Duch. Honeoye 

137 IHAR Radzików Ziemniak Solanum tuberosum Denar 

Źródło: Informacja pobrana ze strony Internetowej Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. 

Lista dostawców materiału siewnego ciągle jest zwiększana – aktualną tabelę 

ze spisem materiału siewnego zakwalifikowanego do stosowania w rolnictwie 


www.cobico.pl 

3.9. Wykaz dostawców ekologicznego materiału siewnego 


Tabela 10. Wykaz dostawców ekologicznego materiału siewnego 

Lp Akronim Nazwa przedsiębiorcy Adres 

1 PNOS Oż 

2 TORSEED 

3 PlantiCo G 

4 IHAR 

Przedsiębiorstwo Nasiennictwa 

Ogrodniczego i Szkółkarstwa 

TORSEED Przedsiębiorstwo 

Nasiennictwa Ogrodniczego i 

Szkółkarskiego S.A. 

PlantiCo Hodowla i Nasiennictwo 

Ogrodnicze Gołębiew Sp. z o.o. 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji 

Roślin 

5 S. Jabłoński Sebastian Jabłoński 

6 L. Widerlik 

7 IRiPZ 

8 Kostrzewski 

Szkółka Drzew i Krzewów 

Owocowych i Ozdobnych Leszek 

Widerlik 

Instytut Roślin i Przetworów 

Zielarskich 

Ireneusz Kosyrzewski 

- 53 - 

05-850 Ożarów Mazowiecki, 

ul. St. Żeromskiego 3, 

tel. (022)7223075 

87-100 Toruń, ul. Żółkiewskiego 

35, tel. (056)6584852 

96-516 Strugi, Szymanów, 

tel. (046)8613507 

05-870 Błonie, Radzików, 

tel. (022)7252611 

ul. Solidarności 7/24, 96-200 Rawa 

Mazowiecka 

Tel. (046)-8145093 

Słodków I k/Kraśnika 23-206 

Stróża 

Tel. (081)8843314 

ul. Libelta 27 


(61) 651 71 92 

ul. Gałachy 63 05-170 Zakroczym 

(22) 785 22 30 

Nr w 

rejestrze 

14/32/220 

04/63/51 

10/02/5643 

14/32/9978 

10/13/13175 

06/07/6522 

30/64/12520 

141414350 

Źródło: Informacja pobrana ze strony internetowej Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa 

Lista dostawców materiału siewnego ciągle jest zwiększana – aktualną tabelę 

ze spisem materiału siewnego zakwalifikowanego do stosowania w rolnictwie 


www.cobico.pl 

3.10. Uprawa zbóż w gospodarstwach ekologicznych 

Marek Krysztoforski 

Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu 

Zboża w gospodarstwie ekologicznym stanowią istotne ogniwo zmianowania. Chociaż udział 

zbóż powinien być niższy niż w gospodarstwach konwencjonalnych nadal stanowić mogą 

40-60% upraw. Zboża są również istotnym ogniwem jako roślina ochronna dla wsiewek. 

Rolnik ekologiczny napotka kilka problemów w uprawie, najpoważniejsze to: 

• ograniczenie rozwoju chwastów – szczególnie tych najgroźniejszych – ostrożeni, owsa 

głuchego, przytulii, chabra 

• takie nawożenie i usadowienie w płodozmianie ozimin, żeby miały dostępny azot w fazie 

strzelania w źdźbło - kłoszenia 

Wiele problemów występujących w gospodarstwach konwencjonalnych przesuwa się na dalszy 

plan. W gospodarstwie o racjonalnym płodozmianie, gdy zmniejsza się udział zbóż powoli 

ustępuje miotła zbożowa, nie ma dużych problemów z chorobami czy skrzypionką. Podkreślić 

należy jednak, że dobrze funkcjonujący płodozmian i poprawna uprawa gleby stanowią 

o sukcesie w gospodarstwie ekologicznym. 

Za najważniejszą funkcję płodozmianu w gospodarstwie ekologicznym uważamy dostarczanie 

azotu dzięki uprawie roślin motylkowatych, które jest głównym źródłem azotu i dodatkowo 

pobudza aktywność mikrobiologiczną gleby powodując zwiększenie asymilacji azotu 

atmosferycznego przez bakterie glebowe. Odpowiednio ułożony płodozmian pozwala racjonalnie 

gospodarować azotem – w gospodarstwie ekologicznym uzyskujemy wykorzystanie azotu na 

poziomie 70% podczas gdy w konwencjonalnym 40-50%. 

Najwłaściwszym płodozmianem dla gospodarstw ekologicznych są różne wariacje klasycznego 

płodozmianu norfolskiego: 

Zboże ozime + międzyplon 

Okopowe XX 

Zboże jare 

Motylkowate 

XX ) każdy znaczek X to 10 ton obornika, zapis XX oznacza uprawę na oborniku w ilości 20 ton na hektar 

Największe wymagania glebowe, spośród zbóż, ma pszenica, która najwyższe i najbardziej 

stabilne plony daje na glebach pszennych bardzo dobrych i dobrych. Nie zapominajmy, że orkisz 

to też pszenica i ma duże wymagania! W gospodarstwach ekologicznych, gdzie pszenica musi być 

wysiewana po dobrych przedplonach, uzasadniona jest jej uprawa na glebach żytnich bardzo 

dobrych. Pod względem reakcji na odczyn gleby uprawiane u nas zboża można uszeregować 

w następujący sposób: 

jęczmień ≥ pszenica > pszenżyto > owies > żyto 

W rolnictwie ekologicznym ziarno siewne powinno być dobrze doczyszczone i grube.Ze względu 

na większe wymaganiamw stosunku do przedsiewnej uprawy roli, dopuszczalne jest przekroczenie 

optymalnego terminu siewu zbóż ozimych. Dosyć ciekawą alternatywą w obecnych warunkach 

klimatycznych jest celowe opóźnienie siewu ozimin. Celem tego zabiegu jest walka z chwastami 

i racjonalne gospodarowanie składnikami nawozowymi. Późniejszy siew (październikowy) nie 

dopuszcza do masowego jesiennego wysiewu chwastów. W naszym gospodarstwie doświadczalnym 

zasialiśmy w ten sposób pszenicę ozimą twardą już po dopuszczalnym terminie opóźnionym, tj. 

w połowie października. Siana trzy tygodnie wcześniej „Tonacja” zachwaściła się znacznie (w tym 

groźnym chabrem), natomiast „Komnata” praktycznie aż do żniw była zdecydowanie mniej 

zachwaszczona. Opóźniając siew należy jednak pamiętać o zwiększeniu normy wysiewu, gdyż 

późny siew zmniejsza krzewistość. 

Drugą zaletą późnego siewu jest racjonalne gospodarowanie składnikami nawozowymi. Poprzez np. 

zaoranie przedplonu można je opóźnić na koniec września, nie wystąpi wtedy wypłukiwanie azotu, 

gdyż zostanie zbyt mało czasu do zamarznięcia gleby - w ten sposób azot będzie „przechowany” 

do wiosny, kiedy jest na niego największe zapotrzebowanie. 

- 54 -

www.cobico.pl 

Zboża jare powinny być wysiewane w możliwie najwcześniejszych terminach, a czynnikiem 

decydującym są tu warunki wilgotnościowe gleby. Siejąc zboża ciepłolubne, kukurydzę lub sorgo 

należy poczekać aby gleba dobrze się ogrzała. Długie leżenie w chłodnej glebie powoduje 

osłabienie wschodów. Pod względem reakcji na opóźnienie terminu siewu najbardziej wrażliwe 

są, wg kolejności: 

• Zboża ozime jęczmień > żyto > pszenżyto > pszenica; 

• Zboża jare owies > pszenica > pszenżyto > jęczmień. 

W praktyce, ze względu na różną jakość materiału siewnego oraz dużo większą liczbę 

stosowanych zabiegów pielęgnacyjnych w rolnictwie ekologicznym powinno się stosować wyższe 

normy wysiewu – gdy planujemy 2-4 bronowania pielęgnacyjne, musimy się liczyć 

z uszkodzeniem 5-10% roślin. Spotkałem się nawet z rolnikami, którzy zwiększali normę wysiewu 

nawet o 20%. 

Chwasty można kontrolować metodami pośrednimi – zapobiegawczymi (prewencyjnymi) 

i bezpośrednimi – poprzez ich zwalczanie po wystąpieniu w konkretnej uprawie. 

ZDROWA I SILNA ROŚLINA UPRAWNA POTRAFI SAMA KONKUROWAĆ Z CHWASTAMI! 

Należy też pamiętać, ze najskuteczniejsze jest połączenie wielu działań , nieraz rozłożonych 

w czasie takich jak płodozmian, dobór odmian, uprawa gleby. 

Dobierając odmiany powinniśmy się kierować takimi ich cechami jak: 

• odmiany dobrze wykorzystujące składniki pokarmowe – szczególnie istotne jest, aby 

dobrze wykorzystywały azot, którego jest w gospodarstwie ekologicznym mniej niż 

w konwencjonalnym, 

• dobra odporność na choroby, 

• zwiększona mrozoodporność, 

• szybki wzrost początkowy, 

• wyższy wzrost i takie ustawienie liści aby lepiej zacieniać ziemię (planofile). 

Podstawowa uprawa gleby. 

Orka – istotny element uprawek w gospodarstwie ekologicznym. Systemy bezorkowe, 

wprowadzane w gospodarstwach konwencjonalnych są możliwe dzięki dużemu zużyciu 

herbicydów ponieważ nasilone zachwaszczenie jest głównym ogranicznikiem tego systemu. 

Orka ma swoje wady i zalety. Do najpoważniejszych wad należy duży koszt, nakład pracy 

i energii, nasilony rozkład próchnicy, zaburzenie naturalnego rozkładu organizmów w glebie. Do 

zalet orki należy ograniczenie zachwaszczenia, przewietrzenie gruntu i zwiększenie strefy 

wzrostu korzeni. Orka przedzimowa niszczy większość chwastów trwałych i zimujących. Wykonać 

ją należy tuż przed zamarznięciem gleby. Uznaje się, że im głębsza orka tym większa przewaga 

wad. Dlatego należy wyjątkowo pogłębiać orkę a raczej wykonywać orki stosunkowo płytkie - do 

15 cm. 

Stosować należy regułę: PŁYTKIE ODWRACANIE, GŁĘBOKIE SPULCHNIANIE. 

Należy zwrócić uwagę, że w klasycznym czteropolowym płodozmianie norfolskim, orkę możemy 

zastosować dwa razy na cztery lata: 

• Zboże ozime + PODORYWKA + międzyplon 

• PRZYORANIE MULCZU I OBORNIKA + Okopowe XX + PŁYTKIE ODCHWASZCZANIE 

• Zboże jare + z wsiewką motylkowatych 

• Motylkowate + ORKA PRZED SIEWEM OZIMIN 

Na podstawie doświadczeń prowadzonych w IUNG stwierdzono, że do najbardziej 

konkurencyjnych gatunków chwastów należą: 

• w pszenicy ozimej – przytulia czepna, rumianowate, bratek polny, chaber bławatek, 

miotła zbożowa; 

• w pszenicy jarej – ostrożeń polny, gorczyca polna, owies głuchy; 

• w życie ozimym – rumian polny, ostrożeń polny, miotła zbożowa; 

• w jęczmieniu jarym – ostrożeń polny, gorczyca polna 

NAJŁATWIEJ NISZCZY SIĘ CHWASTY W UPRAWIE POŻNIWNEJ I PRZEDSIEWNEJ. 

- 55 -

www.cobico.pl 

Pierwszy zabieg – włókowanie lub bronowanie w uprawie przedsiewnej lub podorywka 

w pożniwnej – ma pobudzić większość chwastów do kiełkowania. Dlatego czasami, gdy gleba jest 

rozpulchniona i może być za sucha dla wschodów chwastów dobrze jest ją przywałować. 

Drugi zabieg, wykonany 5-12 dni później niszczy siewki chwastów, które zdążyły powschodzić. 

DLA POWODZENIA MECHANICZNEJ WALKI Z CHWASTAMI NAJWAŻNIEJSZA JEST JEJ WCZESNOŚĆ. MUSI BYĆ TAKŻE 

ODPOWIEDNIA, JAK NAJWCZEŚNIEJSZA DOPUSZCZALNA FAZA ROZWOJU ROŚLINY UPRAWNEJ. 

Chwasty wschodząc czerpią energię z substancji zapasowych w nasieniu. Gdy zaczną rozwijać się 

liście właściwe, to one przejmą rolę dostarczania energii. Tuż po wschodach chwasty są bardzo 

delikatne „nitkowate” i wtedy najmniejsze uszkodzenie powoduje ich zasychanie. Można je 

wyrwać, uszkodzić korzenie, przysypać i wtedy giną. Im późniejsza faza rozwoju chwastów, tym 

trudniej ulegają zniszczeniu. 

Oczywiście musimy także brać pod uwagę także rozwój roślin uprawnych. Tak jak chwasty są 

okresy, kiedy można je łatwo uszkodzić, dlatego trzeba zacząć w odpowiedniej fazie. 

Podorywka szczególnie przydatna do zwalczania przy dużym zasobie nasion chwastów, lub 

występowaniu chwastów trwałych. W pierwszym przypadku po podorywce i przywałowaniu 

prowokujemy większość nasion do wschodów, które zwalczamy bronując pole. 

Gdy występują chwasty rozłogowe (perz, jaskier rozłogowy, pięciornik gęsi, szczawie) w czasie 

suchej pogody podorywamy do głębokości 6-8 cm, aby zaschły na powierzchni. 

W przypadku chwastów rozmnażających się przez odrośla korzeniowe które są kruche i trudno 

je wywlec (oset, podbiał, mlecz) należy w czasie suchej pogody dokonać podorywki na 10 cm 

a po 2-3 tygodniach orkę na 15 cm. . 

Bronowanie pielęgnacyjne. Dla skutecznej pracy bron istotna jest wilgotność gleby – zbyt 

wilgotna gleba nie będzie się rozkruszać i efekt chwastobójczy będzie mizerny. Z kolei cięższe, 

suche, zaskorupione gleby bronowane zbyt lekkimi bronami będą tylko porysowane. 

Prędkość pracy bron powinna być dostatecznie duża: nie mniej niż 5 km/h, najczęściej 5-9 km/h 

choć zdarza się i większa. W każdym przypadku po pierwszym przejeździe pola należy sprawdzić 

jak brony pracują, zwracając uwagę czy chwasty są dostatecznie uszkadzane, a także ile roślin 

uprawnych ulega uszkodzeniu. 

Na koniec kilka uwag na temat niektórych upraw zbożowych. 

Orkisz 

Pszenica orkisz nie ma specjalnych wymagań, dobrze znosi surowe warunki klimatyczne z tego 

względu nadaje się do uprawy w rejonach górskich i północy kraju. W porównaniu do pszenicy 

zwyczajnej orkisz ma mniejsze wymagania termiczne, glebowe oraz przedplonowe. Dobrze znosi 

stanowisko po sobie. Przedplon dla orkiszu może być słabszy na żyznych, typowo pszennych 

glebach. Natomiast na glebach słabszych, korzystniej jest uprawiać orkisz po przedplonach 

o dużej sile nawozowej, jak koniczyna czerwona, lucerna mieszańcowa, mieszanki 

motylkowatych wieloletnich z trawami, pastwiska przemienne. Termin siewu to koniec września 

do początku listopada. Dobry, równomierny siew ma duże znaczenie dla powodzenia uprawy, 

szczególnie w przypadku orkiszu, gdzie materiałem siewnym są kłoski, trudne do wysiania. 

Ponieważ materiałem siewnym są kłoski, orkisz należy wysiewać na większą głębokość od 3 do 

6cm. Im lżejsza gleba tym głębszy siew. Zalecane normy siewu są różnie podawane przez 

autorów, począwszy od 160–200, aż do 250 kiełkujących ziarniaków na 1 m 2 . W praktyce nie 

należy wysiewać mniej niż 300 – 350 kg kłosków na ha. Przy zwiększonej gęstości siewu orkisz 

słabiej się krzewi i wydaje krótsze kłosy. Gęstszy łan ma jednak zaletę - lepiej zacienia glebę 

oraz sam broni się przed inwazją chwastów. W naszych warunkach klimatycznych zalecane jest 

wiosenne bronowanie ostrą broną, dwukrotnie na krzyż. Należy starać się z wyczuciem dobrać 

termin bronowania, tak by w nocy nie było przymrozków. Bronowanie nie tylko niszczy siewki 

chwastów, ale też wzmaga krzewienie orkiszu. Przed bronowaniem można rzutowo dosiać 

wsiewkę, np. koniczyny, a na lżejszych glebach seradeli. Nawożenie orkiszu należy ograniczyć do 

niezbędnego minimum, przy stosowaniu gnojowicy lub gnojówki należy zachować ostrożność 

ponieważ nadmierne zaopatrzenie roślin w azot wzmaga skłonność do wylegania. Orkisz posiada 

dobrze rozwinięty system korzeniowy umożliwiający pobieranie składników pokarmowych 

z głębszej warstwy gleby, oraz wolno rozkładających się nawozów organicznych. Choroby 

- 56 -

www.cobico.pl 

grzybowe nie powinny stanowić w uprawie orkiszu problemu. Optymalna faza do zbioru 

utrzymuje się dość krótko , gdyż silnie oplewiony orkisz chłonie wilgoć i dochodzi do infekcji 

grzybami czerniowymi, z tego względu czas do zbioru jest ograniczony i wymaga bezpośrednio 

po zbiorze dosuszania. 

Mieszaniny odmianowe zbóż 

Mieszanina kilku zróżnicowanych odmian wykazuje większą konkurencyjność w stosunku do 

chwastów i lepiej wykorzystuje warunki siedliska. Wyniki wielu badań wskazują, że mieszaniny 

są zdecydowanie mniej porażane przez choroby grzybowe, w przypadku mieszanin odmian 

jęczmienia jarego głównie przez mączniaka prawdziwego. Plony wymieszanych nasion kilku 

odmian, zależnie od doboru komponentów, mogą przewyższać plon jednej odmiany. Lepsza 

zdrowotność mieszanin polega na tym, że roślina porażona przez daną rasę patogena otoczona 

jest przez inne odmiany odporne, które stanowią zaporę dla rozprzestrzeniania się danej 

choroby w łanie. Dobranie do mieszaniny odmian różniących się tolerancją na niektóre czynniki 

siedliska (np. pH gleby, dostępność składników pokarmowych, niedobór wody, odporność na 

wymarzanie) zapewnia lepszą plastyczność środowiskową mieszanin. Przy komponowaniu 

mieszaniny odmian ważne jest, aby termin dojrzewania i wysokość mieszanych odmian były 

zbliżone do siebie w celu uniknięcia konkurencji. Udział w mieszaninie odmian odpornych 

i mniej odpornych powinien być jednakowy. 

Jare mieszanki zbożowe 

Największe znaczenie mają mieszanki jęczmienia z owsem. O popularności tego sposobu uprawy 

zbóż, decydują: większe i bardziej stabilne w latach plony w porównaniu do zasiewów 

jednogatunkowych, większa konkurencyjność łanu mieszanego w stosunku do chwastów, 

mniejsza podatność na choroby i szkodniki, mniejsze spadki plonu przy uprawie w gorszych 

stanowiskach lub w warunkach gorszej agrotechniki. Wadą zasiewów mieszanych jest zmienny 

udział komponentów w plonie. 

Mieszanki zbożowo–strączkowe 

W rolnictwie ekologicznym uprawa zbóż jarych w mieszankach ze strączkowymi jest powszechnie 

stosowana. Doświadczenia prowadzone w gospodarstwach ekologicznych wskazują, że mieszanki 

jęczmienia z 33, 50 i 67% udziałem grochu plonowały na zbliżonym poziomie do czystego zasiewu 

jęczmienia, przy czym udział nasion strączkowych zależał od warunków wilgotnościowych. Na 

ogół udział nasion strączkowych jest niższy, niż na to wskazuje procentowy udział ich nasion 

w materiale siewnym. Mieszanki pszenicy jarej z 33 i 50% dodatkiem grochu oraz owsa z takim 

samym udziałem peluszki plonowały na zbliżonym poziomie do zbóż w czystym siewie. 

Zwiększenie w mieszankach z tymi zbożami udziału roślin motylkowatych do 67% obniżało ich 

plon o około 7%. Mieszanki owsa z łubinem wąskolistnym były nieudane i niezależnie od ich 

składu plonowały o 9 – 23% niżej niż owies w siewie czystym, a nasiona łubinu w plonie stanowiły 

tylko kilka procent. 

- 57 -

www.cobico.pl 

4. CHÓW ZWIERZĄT W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM 

4.1. Obsada zwierząt 

Produkcja zwierząt jest nieodłączną częścią gospodarstwa ekologicznego. 

Produkcja ta musi być prowadzona tak, aby utrzymać równowagę paszowo-nawozową. 

Można to obrazowo przedstawić wg schematu: 

gleba roślina zwierzę gleba 

Obsada zwierząt jak pokazuje powyższy schemat wynikać musi 

z możliwości samozaopatrzenia w paszę i potrzeb wynikających z nawożenia pól. 

Oznacza to, że liczba zwierząt gospodarskich jest powiązana z powierzchnią 

gospodarstwa i ilością roślin uprawianych z przeznaczeniem na paszę. 

Dlatego w systemie rolnictwa ekologicznego liczba zwierząt jest ograniczona. 

Roczna dawka nawozu naturalnego nie może zawierać więcj niż 170 kg azotu w czystym 

składniku na 1 ha użytków rolnych. Oznacza to, że zalecana ze względów 

środowiskowych obsada zwierząt powinna wynosić nie więcej niż 2 duże jednostki 

przeliczeniowe - DJP (krowa o wadze 500 kg = 1 DJP) na 1 ha użytków rolnych. Wówczas 

roczna produkcja nawozu naturalnego nie przekroczy 40 ton obornika lub 45 m 3 

gnojowicy na ha. Te dawki są równoważne 170 kg azotu całkowitego na 1 ha. Jeśli ilość 

nawozów naturalnych przekracza dopuszczalną normę, wówczas rolnik powinien albo 

zmniejszyć obsadę inwentarza, albo przekazać nadwyżkę innym producentom rolnym. 

Zwierzę powinno mieć: 

• odpowiednią wielkość stanowiska najlepiej z czystą i suchą powierzchnią 

do leżenia o konstrukcji litej bez listew. Powierzchnia ta powinna być wyłożona 

ściółką ze słomy lub innego materiału naturalnego, 

• wystarczająca ilość światła (powierzchnia okien powinna stanowić, co najmniej 

5% powierzchni podłogi), 

• zapewniony regularny ruch. 

Zabronione jest trzymanie zwierząt na uwięzi. Jednakże na pisemny wniosek rolnika 

BC COBICO może zastosować odstępstwo dopuszczające trzymanie zwierząt 

na uwięzi. 

- 58 -

www.cobico.pl 

Tabela 11. Dopuszczalna obsada zwierząt w ekologicznym gospodarstwie rolnym w przeliczeniu na 1 ha 

użytków rolnych 

L.p. 

Gatunek lub grupa użytkowa 

1. koniowate powyżej 6 miesięcy 2 

2. cielęta opasowe 5 

3. pozostałe zwierzęta zaliczane do bydła poniżej 1 roku 5 

4. byki 1-2 lata 3,3 

5. jałówki 1-2 lata 3,3 

6. byki powyżej 2 lat 2 

7. jałówki przeznaczone do rozrodu 2,5 

8. jałówki na opas 2,5 

9. krowy mleczne 2 

10. krowy mleczne wybrakowane 2 

11. pozostałe krowy 2,5 

12. samice królików hodowlanych 100 

13. owce maciorki 13,3 

14. kozy 13,3 

15. maciory 6,5 

16. prosięta 74 

17. tuczniki 14 

18. pozostałe świnie 14 

19. kurczęta rzeźne 580 

20. kury nioski 230 

21. źrebięta do 6 miesięcy 6,67 

22. pozostałe króliki 285,71 

23. tryki powyżej 1,5 roku 16,67 

24. jarlaki tryczki 25 

25. jarlaki maciorki 20 

26. jagnięta do 3,5 miesiąca 40 

27. kaczki 500 

28. gęsi 250 

29. indyki 83,33 

30. strusie 10 

31. perlice 666,67 

32. przepiórki 6666,67 

33. gołębie 1000 

34. jelenie 6,9 

35. daniele 16,67 

36. warchlaki 2-4 miesięcy 28,57 

37. pozostałe zwierzęta o masie łącznej 500 kg (z wyj. ryb) 2 

- 59 - 

Maks. liczba zwierząt 

na ha odpowiadająca 

170 kg N/rok

www.cobico.pl 

Tabela 12. Minimalna powierzchnia pomieszczeń inwentarskich oraz wybiegów dla bydła, owiec i trzody 

chlewnej 

Bydło przeznaczone do 

rozrodu i opasowe 

oraz koniowate 

Powierzchnia pomieszczeń 

(wewnętrzna netto dostępna dla zwierząt) 

Minimalna waga 

żywca (kg) 

do 100 

do 200 

do 350 

powyżej 350 

- 60 - 

Powierzchnia wybiegu 

z wyłączeniem pastwiska 

(zewnętrzna) 

m2/szt m2/szt 

1,5 

2,5 

4,0 

5, min. 1m2/100kg 

1,1 

1,9 

3,0 

3,7 min.1m2/10 kg 

Krowy mleczne 6 4,5 

Buhaje hodowlane 10 30,0 

Owce i kozy 

Maciory z prosiętami 

do 40 dnia życia 

Tuczniki 

Prosieta 

Świnie przeznaczone 

do rozrodu 

do 50 

do 85 

do 110 

Powyżej 40 dnia życia i 

do 30 kg 

6,0 płci męskiej 

1,5 owca/koza 

0,35 jagnię/koźlę 

2,5 

2,5 przy 0,5 jagnię/koźlę 

7,5 maciora 2,5 

0,8 

1,1 

1,3 

0,6 

2,5 (samica) 

8,0 (samiec) 

0,6 

0,8 

1 

0,4 

1,9

www.cobico.pl 

Tabela 13. Minimalna powierzchnia pomieszczeń inwentarskich oraz wybiegów dla drobiu. 

Powierzchnia pomieszczeń 

(wewnętrzna netto dostępna dla zwierząt) 

Liczba 

zwierząt/m2 

Długość 

grzędy w 

cm/szt. 

Kury nioski 6 18 

Drób do tuczu 

(w stacjonarnym 

kurniku) 

Drób do tuczu 

(w ruchomych 

kojcach) 

10, 

maksymalnie 

21 kg wagi 

żywej/m2 

16* w 

ruchomych 

kurnikach, 

maksymalnie 

30 kg wagi 

żywej/m2 

20(wyłącznie 

dla perliczek) 

- 61 - 

gniazdo 

8 kur niosek na 

gniazdo lub w 

przypadku 

wspólnego 

gniazda 

120cm2/ptaka 

Powierzchnia wybiegu 

(ilość m2 dostępne w 

rotacji /sztukę) 

4, pod warunkiem, iż 

nieprzekroczona jest 

granica 170kg N/ha/rok 

4 - broilery i perliczki 

4,5 kaczki 

10 indyki 

15 gęsi 

Dla wszystkich 

wymienionych wyżej 

gatunków, iż 



2,5 pod warunkiem, iż 



*- jedynie w przypadku, gdy ruchome kurniki nie przekraczają 150m2 powierzchni, pozostające na noc 

otwarte

www.cobico.pl 

4.2. Okres przestawiania zwierząt i ich pochodzenie 

Produkty zwierzęce, które mają być sprzedawane jako ekologiczne muszą być chowane 

w gospodarstwie posiadającym certyfikat zgodnie z zasadami obowiązującymi 

w rozporządzeniu 2092/91. 

Okresy przestawiania zwierząt wprowadzanych do gospodarstwa ekologicznego 

wynosszą minimum: 

• 12 miesięcy nie mniej jednak niż trzy czwarte życia – dla produkcji bydła i koni 

na mięso 

• 6 miesięcy – dla małych przeżuwaczy, świń i produkcji mlecznej 

• 10 tygodni - dla drobiu rzeźnego 

• 6 tygodni - dla drobiu nieśnego 

Najkorzystniej byłoby dla gospodarstwa gdyby zwierzęta pochodziły od samego początku 

z danej jednostki produkcyjnej. Jeżeli podczas tworzenia stada zajdzie potrzeba zakupu 

zwierzęcia, to zwierzę powinno w pierwszej kolejności pochodzić z innego gospodarstwa 

ekologicznego. 

W przypadku gdy zwierzęta hodowane ekologicznie nie są dostępne, w drodze 

odstępstwa dopuszcza się zakup zwierząt z gospodarstwa konwencjonalnego, 

z zastrzeżeniem następujących warunków: 

• kury przeznaczone do produkcji jaj i drób przeznaczony na produkcję mięsa 

młodszy niż 3 dni, 

• młode bawoły do celów hodowli muszą być poniżej szóstego miesiąca, 

• cielęta i źrebięta do celów hodowli od czasu odsadzenia od matki i w każdym 

przypadku poniżej sześćdziesiątego dnia życia, 

• prosięta do celów hodowli od czasu odsadzenia od matki i muszą ważyć mniej niż 

35kg. 

Powyższe odstępstwa muszą być zatwierdzone przez Biuro Certyfikacji COBICO. 

Zgodnie z rozporządzeniem można wprowadzać do stada samice (nieródki): 

• dla gospodarstw liczących mniej niż 10 sztuk danych zwierząt – jedną sztukę 

w roku (dotyczy rodziny koniowatych i bydła); 

• dla gospodarstw liczących ponad 10 sztuk danych zwierząt – nie więcej jak 10% 

dorosłych zwierząt (dotyczy rodziny koniowatych i bydła); 

• dla gospodarstw liczących mniej niż 5 sztuk danych zwierząt – jedną sztukę 

w roku (dotyczy trzody chlewnej, owiec i kóz); 

• dla gospodarstw liczących ponad 5 sztuk danych zwierząt – nie więcej jak 10% 

dorosłych zwierząt (dotyczy trzody chlewnej, owiec i kóz); 

Powyższe działania mogą być wykonane jedynie po uzyskaniu opinii i zgody Biura 

Certyfikacji COBICO. 

- 62 -

4.3. Żywienie zwierząt 

www.cobico.pl 

Zwierzęta gospodarskie najlepiej karmić paszami wytworzonymi we własnym 

gospodarstwie, jednak dopuszcza się stosowanie konwencjonalnych pasz w ograniczonej 

proporcji, w przypadku gdy rolnik w sposób zadowalający wykaże jednostce 

certyfikującej, że nie jest w stanie uzyskać paszy wyłącznie z produkcji ekologicznej. 

Dozwolony najwyższy procent paszy konwencjonalnej wynosi w stosunku rocznym: 

a) w przypadku zwierząt roślinożernych 5% w okresie od dnia 25 sierpnia 2005r. do 

dnia 31 grudnia 2007 r. 

b) w przypadku innych gatunków: 

• 15% w okresie od dia 25 sierpnia 2005 r. do dnia 31 grudnia 2007 r.; 

• 10% w okresie od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2009 r.; 

• 5% w okresie od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 20011 r. 

Wielkości te oblicza się w stosunku rocznym jako udział procentowy suchej masy pasz 

pochodzenia rolnego. 

Zgodnie z rozporządzeniem żywienie zwierząt roślinożernych w najwyższym stopniu 

należy oprzeć na wykorzystaniu pastwisk. Co najmniej 60% suchej masy dziennej dawki 

pokarmowej powinna stanowić pasza objętościowa, zielona, susz paszowy lub kiszonka. 

Również dzienna dawka pokarmowa świń i drobiu powinna zawierać paszę objętościową, 

zieloną, susz paszowy lub kiszonkę. Przyjmuje się, że w żywieniu drobiu udział zbóż 

powinien wynosić co najmniej 65%. 

Zwierzęta po urodzeniu należy karmić mlekiem matki w okresach: 

• co najmniej trzy miesiące dla bydła i zwierząt z rodziny koniowatych, 

• 45 dni dla owiec i kóz, 

• 40 dni dla świń. 

Zabronione jest stosowanie w żywieniu zwierząt: 

• pasz zawierających GMO, 

• stymulatorów wzrostu, 

• syntetycznych środków konserwujących, 

• syntetycznych substancji pobudzających apetyt, 

• środków paszowych nieznanego pochodzenia oraz bez wyjaśnionego składu. 

- 63 -

4.4. Zapobieganie chorobom 

www.cobico.pl 

Zdrowie zwierząt w gospodarstwach ekologicznych utrzymywane jest głównie 

przez profilaktyczne zapobieganie chorobom. 

Najczęściej opiera się ono na: 

• odpowiednim doborze ras i odmian, 

• stosowaniu wysokiej jakości pasz, wraz z zapewnieniem regularnego ruchu 

i dostępu do pastwiska, prowadzącego do wzmocnienia naturalnej obrony 

immunologicznej zwierząt, 

• zapewnienia odpowiedniej obsady zwierząt gospodarskich. 

W rolnictwie ekologicznym dozwolone jest stosowanie produktów spełniających 

następujące warunki: 

• leki roślinne np.: wyciągi roślinne (z wyłączeniem antybiotyków), 

• leki homeopatyczne ( substancje roślinne, zwierzęce lub mineralne), 

• mikroelementy. 

Jeżeli zaistnieje sytuacja, w której zwierzę pomimo wszystkich środków 

zapobiegawczych nadal choruje należy je poddać leczeniu. W danym przypadku 

dopuszcza się leczenie weterynaryjne z zastosowaniem syntetycznych środków 

leczniczych lub antybiotyków na odpowiedzialność lekarza weterynarii. 

Należy wtedy jednak pamiętać o przestrzeganiu okresu karencji, który jest 

dwukrotnie dłuższy niż prawnie obowiązujący okres karencji stosowany w rolnictwie 

konwenjonalnym. 

Wszystkie zalecenia lekarza weterynarii rolnik powinien przechowywać 

w dokumentacji i okazać na życzenie inspektora. 

4.5. Rozród 

W gospodarstwach ekologicznych rozmnażanie zwierząt powinno opierać się na 

metodach naturalnych. Dopuszcza się jednak sztuczną inseminację. Inne formy 

sztucznego rozrodu jak np. przenoszenie zarodków są zabronione. 

- 64 -

4.6. Ekologiczny chów świń 

www.cobico.pl 

Jacek Walczak 

Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy 

Dział Technologii, Ekologii i Ekonomiki Produkcji Zwierzęcej 

Wprowadzenie 

Ekologiczny chów zwierząt, to wbrew pozorom dość złożona problematyka zootechnicznoweterynaryjna 

z dużym ekonomicznym znakiem zapytania w tle. Takie stwierdzenie wywołać 

może lekkie zdziwienie wśród właścicieli małych gospodarstw ekologicznych nastawionych na 

wiele kierunków produkcji, ale i wyraz zrozumienia u tych, którzy z utrzymaniem zwierząt 

związali większe nadzieje i środki produkcji. Dobra praktyka jest tylko jedna, ale tam gdzie 

występuje większe zróżnicowanie źródeł dochodów, powstałe na skutek niewiedzy straty, 

są łatwiejsze do zaakceptowania. Nie bez powodu początki rolnictwa ekologicznego wiążą 

się ściśle z uprawą roślin, a chów zwierząt nadal rozpowszechnia się w bardzo ograniczony 

sposób. Rosnący popyt i bardzo wysokie ceny ekologicznych produktów pochodzenia 

zwierzęcego, sprawiają że chów świń czy drobiu staje się bardzo atrakcyjną i skuteczną metodą 

na poprawę efektywności ekonomicznej gospodarstw ekologicznych. Tak jest przynajmniej 

w krajach tzw. starej piętnastki. Na rodzimym rynku wciąż brakuje wystarczającej liczby 

zdeklarowanych odbiorców, którzy stworzyli by odpowiednią koniunkturę. Patrząc jednak 

na systematyczny wzrost eksportu Polskiej Dobrej Żywności do wspomnianych krajów oraz licznie 

sondujących naszą produkcję handlowców, należy mieć nadzieję na szybki rozwój ekologicznego 

chowu, choćby na rynek naszego zachodniego sąsiada. 

Podstawy prawne 

Dopiero z końcem lat 90. urzędowo określono i zatwierdzono w UE, zalecenia i metody 

postępowania dla ekologicznego chowu zwierząt. Aktualnie w omawianym zakresie 

funkcjonuje szereg aktów prawnych z których najważniejsze to rozporządzenie Rady (WE) 

nr 1804/1999 z dnia 19 lipca 1999 r. uzupełniające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 

w sprawie ekologicznej produkcji artykułów rolnych wskazań dotyczących produktów 

rolnych i artykułów spożywczych włączając produkcję zwierzęcą. Oprócz tego, obowiązują 

tu także regulacje dotyczące konwencjonalnych gospodarstw. Istniejące akty dość 

precyzyjnie nakreślają sposób funkcjonowania gospodarstwa ekologicznego pozostawiając 

jednak znaczny zakres decyzyjny jednostce certyfikującej. To właśnie jej nadzór nad 

prowadzonymi chowem i hodowlą, będzie wiążący dla najbardziej istotnych kwestii. 

Przykładem może być odnowienie stada, użycie pasz spoza gospodarstwa, no i oczywiście 

uzyskanie samego certyfikatu zgodności produktu. 

Skąd bierze się tak szeroki zakres nakazów i zakazów? Punktem wyjścia jest brak możliwości 

każdorazowego badania składu i jakości produktów ekologicznych. Taka procedura jest po prostu 

nieopłacalna. Poza tym, niewiadomo na jakie składniki należałoby zwracać uwagę? Niestety, 

wiemy tylko tyle ile pozwalają nam zobaczyć nasze aktualne metody badawcze i stan wiedzy, 

a zatem wciąż jeszcze niewiele. Prościej zatem zagwarantować bezpieczne metody 

pozyskiwania produktu. 

Utrzymanie zwierząt 

Zanim gospodarstwo ekologiczne rozpocznie produkcję, konieczne jest dokonanie kilku 

podstawowych wyborów. Posiadanie zwierząt o odpowiednim zespole cech hodowlanych, 

jest tu jednym z podstawowych warunków osiągnięcia sukcesu. Opinie o doskonałej przydatności 

do tego celu ras prymitywnych, są tylko częściowo prawdziwe. Oczywiście pod uwagę wziąć 

należy interakcję z surowszym środowiskiem i tylko na tym polu rasy prymitywne wykazują swoją 

przydatność. Pamiętać natomiast należy, że niegdysiejsze zaniechanie prac hodowlanych nad 

tymi zwierzętami, skutkuje obecnie gorszą produkcyjnością. Dbając o zysk należy wykorzystać 

- 65 -

www.cobico.pl 

takie świnie do stworzenia materiału krzyżówkowego w celu tuczu. Tak właśnie postępują 

europejscy hodowcy, aby w pełni zdyskontować efekt heterozji. 

Do ekologicznego chowu świń przeznaczyć należy zwierzęta ras krajowych. Doskonale nadają się 

do tego zarówno lochy pbz jak i wbp lub mieszańce kryte według prostszego schematu 

krzyżowań trójrasowych. W praktyce bardzo trudno o tego rodzaju osobniki, gdyż ekologiczna 

hodowla świń nie ma jeszcze opracowanych metod selekcji, ani własnych stad zarodowych. 

Dodatkowym elementem ograniczającym jest wielkość gospodarstw uniemożliwiająca efektywny 

postęp w ramach stada podstawowego. Wykorzystanie ras rodzimych obok możliwości 

skorzystania z pakietu dopłat wymaga od hodowcy dużych umiejętności do pozyskania należytej 

jakości i wielkości produkcji. Stąd też dla małych gospodarstw zaleca się raczej zakup prosiąt 

do dalszego odchowu niż produkcję w cyklu zamkniętym. Tylko wyspecjalizowany hodowca 

potrafi efektywnie przeprowadzić krycia loch, wyproszenia i odchów prosiąt. 

Skala i koncentracja produkcji w fermach i gospodarstwach ekologicznych limitowana jest 

oficjalnie wielkością posiadanego areału użytków rolniczych. Wiąże się to bezpośrednio z normą 

170 kg azotu, jaką można wprowadzić bez ryzyka środowiskowego do gleby w ciągu roku. 

Teoretycznie możliwe jest utrzymywanie ponadnormatywnej liczby zwierząt, ale należy wykazać 

się wtedy umową z innym gospodarstwem ekologicznym na zagospodarowanie tej ilości obornika. 

Taka grupa gospodarstw jest rozliczana przez jednostkę certyfikującą wspólnie. Ekologiczny 

chów nie jest natomiast możliwy w oderwaniu od ziemi, a żywienie zwierząt winno być 

realizowane paszami wytworzonymi właśnie z tej powierzchni. Jak wynika z przeprowadzonych 

badań własnych, to właśnie ilość pozyskiwanej paszy jest najistotniejszym ograniczeniem skali 

produkcji. Obok plonu liczy się również koncentracja zawartych w nim składników odżywczych. 

W efekcie najczęściej zamiast dozwolonych 2 DJP na 1 ha UR, utrzymuje się 1 DJP z 2 ha bazy 

paszowej. 

Skoro o paszy mowa, to zaznaczyć należy podstawowy problem limitujący zbilansowanie dawek 

pokarmowych dla trzody. Jest nim zawartość białka. Na naszym rynku brak jest certyfikowanych 

dodatków jak mączki rybne czy serwatka, mogących pokryć ten deficyt. Zresztą oba wspomniane 

komponenty nie są najlepszym rozwiązaniem. W innych krajach takie preparaty są natomiast 

ogólnie dostępne. Uprawa rodzimej soi, jest jakimś rozwiązaniem, ale pamiętać należy 

o konieczności jej termicznej obróbki, nie wspominając o bardzo wysokich kosztach produkcji. 

Jak na razie na krajowym rynku funkcjonuje jedna ekologiczna mieszalnia pasz, 

ale jej możliwości jeśli idzie o potencjał jak i receptury, są mocno ograniczone. Podstawę dawek 

pokarmowych stanowić winna śruta zbożowa. Można wprawdzie przestawić żywienie na pasze 

objętościowe, lecz efektywność będzie tu znikoma. Wielu żywieniowców uważa, 

że z możliwościami eksploracyjnymi zwierząt oraz surowszymi warunkami środowiska wiąże 

się konieczność pokrycia ich zwiększonego zapotrzebowania bytowego. 

Ale ostrożnie! Wiele ze świń wykazuje tendencje do zapasania, groźnego zwłaszcza dla loch 

prośnych. I tak skazani jesteśmy tu na przerost otłuszczenia, wywołany znacznymi różnicami 

temperatur między budynkiem, a wybiegiem, czy budką. 

Środowisko 

Jakość środowiska ma pierwszorzędne znaczenie w pozyskiwaniu produktu ekologicznego. 

Wpływa ona rzecz jasna, także na efektywność samych metod. Warto zwrócić uwagę na kilka 

istotnych elementów związanych z warunkami utrzymania zwierząt. Podkreśla się wyraźnie 

konieczność zagwarantowania realizacji potrzeb zwierząt zwłaszcza w aspekcie ich dobrostanu. 

Stąd przyjęto znacznie powiększone obsady powierzchni budynków, wyposażając je same 

w wybiegi. Bardziej nawet niż utrzymanie alkierzowe preferowany jest tu system otwarty, 

czy pastwiskowy. Same wybiegi i obszary do swobodnego ruchu na świeżym powietrzu muszą 

przy tym zapewniać wystarczającą ochronę przed deszczem, wiatrem, słońcem i ekstremalnymi 

temperaturami, odpowiednio do miejscowych warunków pogodowych. 

Każdy gatunek musi mieć zagwarantowany dostęp do elementów swego pierwotnego środowiska. 

Zatem bydło do paszy objętościowej, pastwisk, świnie do rycia, drób wodny do wody, 

a pozostały do grzęd. Również postępowanie ze zwierzętami zgodne musi być z naturalnymi 

wzorcami. Przykładem jest tu odsadzenie prosiąt, możliwe dopiero po 40 dniach od oproszenia. 

Warunkiem osiągnięcia zadawalających wyników produkcyjnych jest dobór odpowiedniego 

- 66 -

www.cobico.pl 

systemu utrzymania. W całej rozciągłości gatunkowej konieczne jest zastosowanie systemów 

ściołowych. Tak sugerują przepisy. W praktyce jednak wiele europejskich jednostek dopuszcza 

możliwość ściołowania jedynie legowisk. Dla świń winna to być jednak połowa dostępnej 

powierzchni. Nigdzie nie pada natomiast zakaz używania podłóg rusztowych. 

W ekologicznym chowie trzody dopuszczone są zarówno budynki z wybiegami jak i system 

otwarty zwany pastwiskowym. W jednym i drugim przypadku szczególną uwagę zwrócić należy 

na jakość środowiska w okresie zimowym. W przypadku systemu otwartego pierwsze porody 

planować należy na drugą połowę marca, a ostatnie na wrzesień. Można też zimą na czas 

oproszeń wprowadzać zwierzęta do budynków. W przeciwnym razie straty nowonarodzonych 

prosiąt sięgać mogą tu do 27%. Inną kwestią jest powszechne przyzwolenie jednostek 

na użytkowanie w okresie porodu kojców jarzmowych oraz pozbawienie na tym etapie loch 

i prosiąt możliwości korzystania z wybiegu. Z praktycznego punktu widzenia postępowanie takie 

ogranicza wielkość strat prosiąt. Oczywiście są i takie gospodarstwa, które bardzo pryncypialnie 

podchodzą do unormowań i niezależnie od pory roku udostępniają wybiegi wszystkim grupom 

technologicznym. 

Dla tuczników w okresie jesienno-wiosennym stosować należy utrzymania bez wybiegów. 

Opcja ta znacząco poprawia efektywność tuczu. System pastwiskowy wymaga bezwzględnego 

dostępu do miejsc zacienionych oraz dających osłonę od deszczu i mrozu. Budki czy wiaty winny 

w naszym klimacie posiadać docieplenie oraz odpowiedni wsad słomy lub równoważnego 

materiału. Darń przed wprowadzeniem świń musi być odpowiednio rozwinięta a rośliny dobrze 

wyrośnięte i znacznie zdrewniałe. Zapobiega to nadmiernemu ryciu świń. Jako wygrodzenia 

doskonale sprawdzają się taśmy i siatki ogrodzeń elektrycznych. W systemie alkierzowym 

wykorzystywać należy kojce grupowe na głębokiej ściółce. Wszystkie wyjścia na wybiegi należy 

obudować wiatrołapami zapobiegającymi wychładzaniu pomieszczeń, a legowiska chronić 

ekranami termicznymi. 

Higiena i profilaktyka 

Umieszczone w surowszym lecz bliższym swej naturze środowisku świnie chorują tylko 

sporadycznie. Możliwe jest stosowanie programu profilaktyki opartego o dopuszczone środki 

ziołowe i homeopatyczne. Jednym z kierunków selekcji winna być właśnie odporność organizmu. 

Bezwzględnie konieczne jest natomiast wykonywanie obowiązkowych szczepień i dezynfekcji 

pomieszczeń oraz wybiegów. 

Zapobieganie chorobom w ekologicznej produkcji zwierzęcej opiera się na doborze odpornych 

ras zwierząt i na stosowaniu praktyki hodowlanej odpowiedniej do wymagań gatunku, 

wytwarzającej silną odporność oraz zapobiegającej infekcjom. Dla każdego praktyka, takie 

dictum brzmi wręcz jak żart. Stąd jeszcze raz podkreślić należy rolę pracy hodowlanej, 

prowadzonej na szereg nieuwzględnianych dotąd cech. Dodatkowymi elementami 

wspomagającymi, winny być wysokiej jakości pasze oraz odpowiednia obsada. Jeżeli jednak 

pomimo wszystkich powyższych środków zwierzęta zachorują lub zostaną zranione, 

należy je natychmiast leczyć i odizolować w odpowiednim pomieszczeniu. Zaleca się stosować 

przede wszystkim leki ziołowe i preparaty homeopatyczne, związki alopatyczne, a ograniczyć 

do minimum środki syntetyczne w tym antybiotyki. Te ostatnie należy uwzględnić jeżeli metody 

zalecane okażą się nieskuteczne lub ich działanie nie jest prawdopodobne. Dopuszcza się także 

leczenie weterynaryjne zwierząt lub wykonywanie czynności w budynkach, w odniesieniu 

do sprzętu lub urządzeń, jeżeli są one wymagane przez prawo krajowe lub wspólnotowe, 

włącznie ze stosowaniem immunologicznych leków weterynaryjnych, jeżeli choroba uznana 

jest za występującą na danym obszarze, na którym znajduje się hodowla. Również profilaktyka 

w aspekcie dozwolonych probiotyków, oddać może tu nie ocenione usługi. Zabronione jednak 

jest stosowanie czynników wzrostu lub innych substancji przeznaczonych do stymulowania 

produkcyjności. 

W chowie ekologicznym ilekroć stosuje się leki weterynaryjne, rodzaj środka i typ produktu 

należy dokładnie zarejestrować, łącznie ze szczegółową diagnozą; metodą podawania; czasem 

trwania kuracji i obowiązującym okresem karencji. Informacje te należy podać organowi 

lub agencji kontrolnej przed wprowadzeniem do obrotu zwierząt lub produktów. Leczone 

zwierzęta należy wyraźnie odróżnić. W przepisach określona jest również długość okresu 

- 67 -

www.cobico.pl 

karencji, który winien upłynąć między ostatnim podaniem zwierzęciu środków leczniczych 

w normalnych warunkach stosowania tych środków, a wyprodukowaniem żywności metodą 

ekologiczną. Jest on dwukrotnie dłuższy niż obowiązujący standardowo okres karencji. 

W przypadku gdy nie ma podanej długości takiego okresu, upłynąć powinno 48 godzin. 

Z wyjątkiem szczepień, w przypadku leczenia chorób pasożytniczych i wykonywania innych 

obowiązkowych planów likwidacji chorób w ramach których, zwierzę lub grupa zwierząt 

otrzymuje więcej niż dwie lub maksymalnie trzy kuracje syntetycznymi weterynaryjnymi 

środkami leczniczymi lub antybiotykami w ciągu jednego roku (lub więcej niż jedną kurację, 

jeżeli ich cykl produkcyjny jest krótszy niż rok), zwierząt poddanych tym zabiegom 

ani produktów z nich pochodzących nie wolno wprowadzić do obrotu jako wyprodukowanych 

ekologicznie. Zwierzęta te muszą przejść okresy konwersji ustanowione z zastrzeżeniem 

dopuszczenia przez organ lub agencję kontrolną. 

Zakres działań higienizacyjnych zawiera się w szerokim spektrum przestrzegania norm, 

dotyczących parametrów mikroklimatu i wymogów sanitarnych pomieszczeń, w których 

przebywają świnie, stosowaniu zdrowych i pełnowartościowych pasz ekologicznych, 

przestrzeganiu norm żywieniowych, higienicznym i odpowiednim technologicznie sposobie 

zadawania paszy. Kolejnymi zabiegami są mycie i odkażanie pomieszczeń w budynkach i budek 

w systemach otwartych, odkażanie jak również rekultywacja wybiegów zarówno w systemach 

otwartych jak i półotwartych. Do czyszczenia i dezynfekowania dozwolone są woda i para 

wodna, najlepiej pod ciśnieniem, mydło sodowe i potasowe, mleko wapienne, wapno, wapno 

palone, podchloryn sodu (w postaci wybielacza w płynie), soda kaustyczna, potaż, nadtlenek 

wodoru, naturalne esencje roślinne takie jak wyciąg nikotyny czy czosnku, kwasy: cytrynowy, 

nadoctowy, mrówkowy, mlekowy, szczawiowy i octowy, alkohol, formaldehyd, węglan sodowy, 

można również stosować środki myjące i dezynfekujące do dojarek i instalacji mleczarskich. 

Po opuszczeniu wybiegów przez zwierzęta cały teren nawozi się wapnem, bronuje i wykonuje 

podsiew w celu uzupełnienia porostu. Okresowo zastosować można obsiew roślinami 

fitosanitarnymi. Na marginesie zaznaczyć trzeba, że lepszym i efektywniejszym rozwiązaniem 

dla wybiegów wydaje się ich utwardzenie i odwodnienie połączone z okresowym zaścielaniem, 

niekoniecznie słomą. Ponownie idzie tu o zatrzymanie odzwierzęcego azotu i fosforu do celów 

nawozowych. 

Zabiegiem profilaktycznym, bezpośrednio dotyczącymi zwierząt jest też kontrola stanu zdrowia 

przeprowadzana codziennie przez producenta, ze szczególnym uwzględnieniem stanu kończyn 

i skóry, objawów dotyczących nietypowych zachowań zwierząt oraz osowiałości, zmniejszenia 

ilości pobieranej paszy i innych symptomów sugerujących pogorszenie stanu zdrowia. Jednym 

z założeń produkcji ekologicznej jest ograniczenie zabiegów powodujących ból i stres zwierząt. 

W konwencjonalnej hodowli często stosuje się zabiegi przycinania ogonów i kiełków. W produkcji 

ekologicznej zabiegi te nie są dozwolone. 

Perspektywy 

Wprawdzie metody ekstensywnej produkcji rolniczej znane są od zarania dziejów, jednak oprócz 

idei, nie mają one wiele wspólnego ze współczesną produkcją ekologiczną, która jest jakościowo 

zupełnie nową technologią. Biorąc pod uwagę rozwój i koncentrację gospodarstw rolnych nasz 

kraj wydaje się być szczególnie predysponowanym do produkcji ekologicznej. Tak przynajmniej 

wynika z różnego rodzaju dokumentów programowych. Obserwowany w ostatnich latach 

dynamiczny rozwój światowego rolnictwa ekologicznego, nawet w USA, jest wielką nadzieją dla 

wszystkich tych, którzy oczekują smacznej i bezpiecznej żywności. 

- 68 -

www.cobico.pl 

5. DOPŁATY W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM – PROW 

5.1. Rolnictwo ekologiczne – korzyści i wymagania 

Celem programów rolnośrodowiskowych jest zachęcenie do: 

• promocji produkcji rolniczej przyjaznej dla środowiska; 

• zachowanie różnorodności biologicznej siedlisk półnaturalnych; 

• zachowanie starych ras zwierząt hodowlanych; 

• podniesienie świadomości ekologicznej wśród społeczności wiejskiej. 

Projekt rozporządzenia na lata 2007-2013 obejmuje następujące propozycje: 

Program został podzielony na 9 pakietów a jednym z nich jest „Rolnictwo ekologiczne” 

(realizacja celu: promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania). 

Tabela 14. Propozycje dopłat w pakiecie „Rolnictwo ekologiczne”: 

Uprawy rolnicze (bez certyfikatu) 

840 PLN 

Uprawy rolnicze (z certyfikatem) 

Trwałe użytki zielone (bez certyfikatu) 

Trwałe użytki zielone (z certyfikatem) 

Uprawy warzywnicze (bez certyfikatu) 

Uprawy warzywnicze (z certyfikatem) 

Uprawy zielarskie (bez certyfikatu) 

Uprawy zielarskie (z certyfikatem) 

Uprawy sadownicze + jagodowe (bez certyfikatu) 

Uprawy sadownicze + jagodowe (z certyfikatem) 

Uprawy sadownicze + jagodowe pozostałe (bez certyfikatu) 

- 69 - 

790 PLN 

330 PLN 

260 PLN 

1550 PLN 

1300 PLN 

1150 PLN 

1050 PLN 

1800 PLN 

1540 PLN 

800 PLN 

Uprawy sadownicze + jagodowe pozostałe (z certyfikatem) 650 PLN 

Wymogi pakietu: 

• prowadzenie produkcji rolnej zgodnie z regułami określonymi w ustawie o 

rolnictwie ekologicznym i Rozporządzeniach Rady (WE) Nr 2092/91 i 1804/99; 

• w przypadku realizacji działania „trwałe użytki zielone” – obowiązek 

przeznaczenia plonu na produkcję żywności ekologicznej (bezpośrednie 

skarmianie lub produkcję pasz); 

• zachowanie na terenie gospodarstwa powierzchni trwałych użytków zielonych; 

• wprowadzenie degresywności: 

- od 1 do 100 ha – 100% płatności, 

- od 100,01 do 200 ha – 50% płatności, 

- powyżej 200 ha – 10% płatności;

www.cobico.pl 

Płatność rolnośrodowiskowa może być udzielona w wysokości 120% stawki podstawowej, 

jeżeli: 

• produkcja zwierzęca w gospodarstwie rolnym jest zbilansowana z produkcją 

roślinną tzn. wynosi co najmniej 30% azotu na hektar tj. 51kg N/ha 

do max 170 kg N/ha 

• gospodarstwo ekologiczne położone jest na obszarach NATURA 2000 określonych 

w przepisach o ochronie przyrody. 

Płatności będą przyznawane rolnikom w zależności od wybranych pakietów, 

w przeliczeniu na powierzchnię gruntów lub na sztukę zwierzęcia. Płatność przysługuje 

tylko na działki, na których realizowany jest dany pakiet (lub kilka pakietów) i jeżeli 

działka ma powierzchnię większą niż 0,1 ha . 

Siedlisko rolnika, grunty pod wodami, grunty leśne, drogi dojazdowe, grunty 

dzierżawione na okres krótszy niż 5 lat nie są objęte płatnością. 

5.2. Warunki udziału w programie „Rolnictwo ekologiczne” 

• minimalna powierzchnia gospodarstwa 1 hektar użytków rolnych, 

• jeżeli do programu chcemy włączyć grunty dzierżawione to okres umowy musi 

obejmować cały okres wdrażania planu rolnośrodowiskowego a właściciel musi 

wyrazić zgodę na przystąpienie do programu. Należy ją uwierzytelnić 

przynajmniej przez Urząd Gminy, 

• kopia części mapy ewidencyjnej w skali 1:5000. Mapa ma obejmować również 

grunty dzierżawione, 

• wypis z rejestru gruntów i budynków odzwierciedlający aktualny stan 

użytkowania, także dla gruntów dzierżawionych, 

• certyfikat zgodności gospodarstwa ekologicznego lub zaświadczenie, 

że gospodarstwo jest w okresie przestawiania na metody ekologiczne 

lub zaświadczenie o objęciu gospodarstwa planem kontroli, wydane przez Biuro 

Certyfikacji COBICO. 

Warunkiem korzystania z dopłat rolnośrodowiskowych jest opracowanie 5-letniego planu 

rolnośrodowiskowego przy udziale doradcy oraz stosowanie zasad Zwykłej Dobrej 

Praktyki Rolniczej na terenie gospodarstwa w czasie trwania programu. Zwykła Dobra 

Praktyka Rolnicza to kodeks wypełniony zasadami od fazy urządzania i organizacji 

gospodarstwa, do praktyk jakie powinny być stosowane w produkcji roślinnej 

i zwierzęcej, które będą korzystne dla rolnika jak i środowiska. 

W kodeksie zawarte są również informacje dotyczące takiego gospodarowania, 

aby rolnik miał świadomość zagrożeń powstających w procesie produkcji, które często 

wynikają nie ze złej woli, ale z braku wiedzy i przywiązania do tradycyjnych, często 

niewłaściwych praktyk w rolnictwie. Trzeba pamiętać, że dobra praktyka może być 

realizowana jedynie w tych gospodarstwach prowadzących produkcję roślinną 

i zwierzęcą, w których liczba i dobór gatunków zwierząt są dostosowane do powierzchni 

uprawianej zapewniającej podstawową część paszy, a wyprodukowane nawozy 

organiczne pokryją w znacznej mierze potrzeby pokarmowe roślin oraz pozwolą 

odbudować glebową substancję organiczną. 

ZDPR obejmuje następujące zagadnienia: 

• Rolnicze wykorzystanie ścieków w gospodarstwie; 

• Rolnicze wykorzystanie komunalnych osadów ściekowych; 

• Nawozy naturalne i ich wykorzystanie; 

• Środki ochrony roślin; 

• Gospodarowanie na użytkach zielonych; 

- 70 -

www.cobico.pl 

• Ochrona siedlisk przyrodniczych; 

• Utrzymanie czystości i porządku w gospodarstwie; 

• Ochrona gleby; 

• Ochrona wody. 

Aby uczestniczyć w programach rolnośrodowiskowych należy: 

• złożyć wniosek w biurze ARiMR w odpowiednim terminie i podpisać umowę na 

okres co najmniej 5 lat, 

• przygotować wraz z doradcą rolnośrodowiskowym z ODR, plan rolnośrodowiskowy 

obejmujący 5 lat udziału w programie, 

• przez okres trwania umowy gospodarować zgodnie z planem rolnośrodowiskowym, 

prowadzić dokumentacje i przestrzegać zasad kodeksu Zwykłej Dobrej Praktyki 

Rolniczej. W planie zawiera się zobowiązanie rolnika do modernizacji lub budowy 

urządzeń do przechowywania ścieków, gnojówki, gnojowicy czy obornika 

(najpóźniej do końca trwania programu). 

Plan rolnośrodowiskowy obejmuje cały pięcioletni okres trwania umowy natomiast 

wniosek o przyznanie płatności należy składać do ARiMR, co roku (plan należy 

przechowywać w gospodarstwie do wglądu przez okres 5 lat od zakończenia umowy). 

Powierzchnia użytków rolnych w czasie realizacji programu rolnośrodowiskowego nie 

powinna ulec zmniejszeniu lub zwiększeniu. Dopuszczalne jest jednak zwiększenie lub 

zmniejszenie powierzchni gospodarstwa, o nie więcej niż 5% dotychczasowej 

powierzchni, lecz nie więcej niż o 2 ha, w pierwszym lub w drugim roku realizacji 

programu. 

W przypadku przekroczenia tych wartości należy dokonać zmiany planu działalności 

rolnośrodowiskowej. Zmiana planu rolnośrodowiskowego obowiązuje również 

w przypadku zwiększania powierzchni użytków rolnych w trzecim i dalszych latach 

realizacji programu. 

Termin składania wniosków do ARiMR o płatność rolnośrodowiskową od 15 marca do 

15 maja 2008 r. 

Wierzba purpurowa Salix purpuera L. znajduje się w wykazie gatunków roślin objętych 

płatnościami z tytułu programu rolnośrodowiskowego w pakiecie 2 „rolnictwo 

ekologiczne” – PROW 2007-2013. Gatunek ten, jak wynika z odnośnika do tabeli w 

dokumencie PROW, musi być uprawiany z przeznaczeniem na salicynę i został 

sklasyfikowany jako ”Uprawa roślin zielarskich”. Uprawa wierzby może być wykorzystana 

nie tylko do celów wikliniarskich, ale również jako surowiec zielarski (produkcja na 

salicynę) oraz energetyczny. W związku z powyższym, producent występujący o dotacje 

powinien udowodnić upoważnionej jednostce certyfikującej, że uzyskany produkt jest 

przeznaczony na cele farmaceutyczne i może być traktowany jako produkt rolnictwa 

ekologicznego w rozumieniu Art. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2092/91. Należy 

nadmienić, że pojecie „wierzba energetyczna” jest terminem, który dotyczy sposobu 

wykorzystanie surowca, tak jak określenie „wierzba na cele farmaceutyczne”, czy też 

„wierzba na cele wikliniarskie”. W uprawie wykorzystywane są najczęściej trzy gatunki 

wierzby: wspomniana wcześniej Salix purpurea L., Salix fragilis L. (wierzba krucha) i 

Salix alba L. (wierzba biała). Z uwagi na podobny termin zbioru oraz agrotechnikę, 

ustalenie sposobu wykorzystania plantacji na podstawie wizji lokalnej nie jest możliwe, 

dlatego też wymagany powinien być dokument świadczący o celu produkcji (np. umowa 

kontraktacyjna pomiędzy producentem rolnym a odbiorcą). 

- 71 -

5.3. Symulacja korzyści finansowych 

www.cobico.pl 

Jeśli producent rolny przystąpi do programu rolnośrodowiskowego - rolnictwo 

ekologiczne otrzyma dopłaty (po złożeniu wniosku do ARiMR) zgodnie z tabelą 14. 

Płatności te przedstawione są poniżej w tabeli 15 dla przykładowego gospodarstwa 

8,3 hektarowego. 

Dopłaty dla producentów rolnych prowadzących gospodarstwo zgodnie z zasadami 

rolnictwa ekologicznego mają zrekompensować rolnikowi m.in.: 

• stratę wartości plonów, 

• dodatkowe nakłady pracy, 

• większe zużycie paliwa z tytułu mechanicznej ochrony roślin, 

• koszty podniesienia standardu gospodarstwa. 

Tabela 15. Zestawienie dopłat pozyskanych z pakietu rolnictwo ekologiczne w poszczególnych latach 

Gospodarstwo rolne 

(8,30 ha) 

Płatności w poszczególnych latach [zł] 

UPRAWA: I rok II rok III rok IV rok V rok 

- 72 - 

Razem 5 

lat 

[zł] 

uprawy rolnicze (2,4ha) 2016,00 2016,00 1896,00 1896,00 1896,00 9720,00 

trwałe użytki 

zielone(2,7ha) 

uprawy warzywnicze 

(0,3ha) 

uprawy sadownicze 

i jagodowe (1,7ha) 

Nieużytki, 

zabudowania, drogi, 

lasy, zadrzewienia, 

stawy(0,5ha) 

użytki rolne 

konwencjonalne (0,20ha) 

Płatność za całe 

gospodarstwo 

891,00 891,00 702,00 702,00 702,00 3888,00 

462,00 462,00 390,00 390,00 390,00 2094,00 

3060,00 3060,00 3060,00 2618,00 2618,00 14416,00 

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 

6429,00 6429,00 6048,00 5606,00 5606,00 30118,00

www.cobico.pl 

6. ORGANIZACJE I FIRMY DZIAŁAJĄCE NA RZECZ ROLNICTWA 

EKOLOGICZNEGO 

Mając na względzie rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce i fakt, że duża liczba 

organizacji i firm działających w imieniu i na rzecz rolnictwa ekologicznego dopiero 

rozpoczyna swoją działalność i w związku z tym nie posiadają wystarczających środków 

finansowych do zaprezentowania swojej oferty, zapoczątkowaliśmy dział, w którym 

prezentujemy pierwszych chętnych. 

Nazwa Dane teleadresowe Opis 

P.H.U. JEZNACH Sp. J. 

P.P.H. HIMAL 

P.P.H.U. STOMEB 

Małopolskie 

Stowarzyszenie 

Rolników Ekologicznych 

„NATURA” 

Polski Związek 

Zawodowy Rolników 

Ekologicznych 

Wójtówka 1 

96-500 Sochaczew 

tel. 046/862-15-75 

ul. Traktorowa 17B 

91-116 Łódź 

tel. 042/652-19-61 

himal@himal.pl 

Domanice 10 

55-081 Mietków 

tel. 509-324-430 

tel./fax 071/316-82-01 

Maszków 112 

32-095 Iwanowice 

(adres tylko do 

korespondencji) 

tel. 507-406-460 

www.natura.krakow.pl 

Rybotycze 119 

37-472 Fredropol 

tel. 505-024-995 

eko_life@wp.pl 

- 73 - 

Biojodis zamiast obornika. Stymuluje metabolizm 

komórkowy. Roślina dzięki bioaktywnemu jodowi i 

mikroorganizmom intensywnie i zdrowo rośnie, dając 

wyższe i dorodniejsze plony. Preparat nieodzowny 

dla gospodarstw ekologicznych. 

Firma Himal poleca BIOCZOS BR środek owadobójczy, 

grzybobójczy i bakteriobójczy dozwolony do 

stosowania w rolnictwie ekologicznym 

oraz POTASOWE MYDŁO OGRODNICZE posiadające 

Certyfikat Zgodności zrozporządzeniem 

2092/91/EWG w sprawie produkcji ekologicznej 

wydany przez PCBC w Pile. 

Poleca mączkę bazaltową o granulacji 0-2 mm jako 

środek poprawiający właściwości gleby, 

zakwalifikowaną do stosowania w rolnictwie 

ekologicznym pod numerem NE/47/2005 

Stowarzyszenie m.in. reprezentuje interesy 

producentów, przetwórców i dystrybutorów 

produktów ekologicznych, zajmuje się popularyzacją 

rolnictwa ekologicznego i jego produktów, pomaga 

członkom w organizacji rynku zbytu i marketingu, 

angażuje się w organizację zaopatrzenia zrzeszonych 

rolników w sprzęt i środki produkcji. 

Związek działa na rzecz ochrony praw 

i interesów zawodowych i społecznych swoich 

członków i ich rodzin oraz na rzecz rozwoju obszarów 

wiejskich a zwłaszcza ekologii 

i ekoturystyki. Celem działalności Związku jest 

kształtowanie opinii i ocen mających wpływ na 

regulacje prawne służące rozwojowi ekologii.

7. WAŻNE ADRESY 

Ministerstwo Rolnictwa I Rozwoju Wsi 

Ul. Wspólna 30 


Tel. 022 623 10 00 

www.minrol.gov.pl 

www.cobico.pl 

Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa 



Tel. 022 623 26 17, 633 34 56 

www.piorin.gov.pl 

Główna Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych 



Tel. 022 623 29 00, 623 29 06 

www.ijhar-s.gov.pl 

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa 

Ul. Czartoryskich 8 

24-100 Puławy 

Tel. 081 886 34 21 do 27 

www.iung.pulawy.pl 

Instytut Ochrony Roślin 

Ul. Miczurina 20 


Tel. 061 864 90 00 

www.ior.poznan.pl 

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 

Ul. Jana Pawła II 70 


Tel. O-800 38 00 84 

www.arimr.gov.pl 

Krajowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Warszawie 

ul. St. Żółkiewskiego 17 


Tel. 022 773 42 55 

http://schr.bip.nor.pl 

- 74 -

www.cobico.pl 

Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Roślin i Nasiennictwa 

Województwo Adres Tel. 

Dolnośląskie 

Kujawsko - Pomorskie 

Lubelskie 

Lubuskie 

Łódzkie 

Małopolskie 

Mazowieckie 

Opolskie 

Podkarpackie 

Podlaskie 

Pomorskie 

Śląskie 

Świętokrzyskie 

Warmińsko - Mazurskie 

Wielkopolskie 

Zachodnio- 

Pomorskie 

50-153 Wrocław, 

ul. Kraińskiego 16 

85-377 Bydgoszcz, 

ul. Cieplicka 7 

20-447 Lublin, 

ul. Diamentowa 6 

66-400 Gorzów Wielkopolski, ul. 

Zieleniecka 11 

94-250 Łódź, 

ul. Siewna 13 a 

30-134 Kraków, 

ul. Kołowa 3 

05-075 Warszawa-Wesoła, 

ul. Żółkiewskiego 17 

45-357 Opole, 

ul. Wrocławska 172 

35-101 Rzeszów, 

ul. Langiewicza 28 

15-959 Białystok, 

ul. Zwycięstwa 26 B 

80-874 Gdańsk, 

ul. Na Stoku 48 

40-172 Katowice, 

ul. Grabowa 1 A 

25-112 Kielce, 

ul. Wapiennikowa 21 a 

10-444 Olsztyn, 

ul. Kołobrzeska 11 


ul. Grunwaldzka 250 b 

75-411 Koszalin, 

ul. Partyzantów 7-9 

- 75 - 

(071) 371-84-35 

(052) 360-96-41,42 

(081) 744-03-26 

(095) 723-92-58, 72395- 

32, 723-95-34 

(042) 611-66-60 

633-99-72 

(012) 623-28-00 

(022) 773 53 29 

773 59 08 

(077) 474-57-41 

(017) 850-03-70 

(085) 652-11-54 

(058) 302-36-35 

(032) 351-24-00 

(041) 361-07-86 

(089) 533-21-28 

(061) 860-59-00 

(094) 34 33 269 

34 33 214

www.cobico.pl 

Wojewódzkie Inspektoraty Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych 

Województwo Adres Tel. e-mail 


Kujawsko- 

Pomorskie 

Lubelskie 

Lubuskie 

Łódzkie 

Małopolskie 

Mazowieckie 

Opolskie 

Podkarpackie 

Pomorskie 

Podlaskie 

Śląskie 


Warmińsko- 

Mazurskie 

Wielkopolskie 

Zachodnio- 

Pomorskie 

50-069 Wrocław 

ul. Ofiar Oświęcimskich 12 

85-039 Bydgoszcz 

ul. Hetmańska 28 

20-418 Lublin 

ul. Nowy Świat 3 

65-034 Zielona Góra 

ul. Boh. Westerplatte 11 

91-420 Łódź 

ul. Północna 27/29 


ul. Wodna 4 


ul. Marszałkowska 115 

45-835 Opole 

ul. Wrocławska 

35-233 Rzeszów 

ul. Lubelska 46 

81-969 Gdynia 

ul. Polska 15 

15-404 Białystok 

ul. Młynowa 21 

40-082 Katowice 

ul. Jana III Sobieskiego 10 

25-558 Kielce 

ul. Zagnańska 91 

10-079 Olsztyn 

ul. Szarych Szeregów 7 


ul. Ratajczaka 31 

70-502 Szczecin 

ul. Wały Chrobrego 4 

- 76 - 

(071) 346-08-84 wiwroclaw@ijhars.gov.pl 

(052) 322-87-10 wibydgoszcz@ijhars.gov.pl 

(081) 532-06-15 wilublin@ijhars.gov.pl 

(068) 325-30-62 wizielonagora@ijhars.gov. 

pl 

(042) 636-62-40 wilodz@ijhars.gov.pl 

(012) 623-30-50 wikrakow@ijhars.gov.pl 

(022) 654-01-80 wiwarszawa@ijhars.gov.pl 

(077) 454-31-18 wiopole@ijhars.gov.pl 

(017) 853-34-38 wirzeszow@ijhars.gov.pl 

(058) 660-55-30 wigdansk@ijhars.gov.pl 

(085) 742-19-02 wibialystok@ijhars.gov.pl 

(032) 251-11-61 wikatowice@ijhars.gov.pl 

(041) 362-69-64 wikielce@ijhars.gov.pl 

(089) 535-90-48 wiolsztyn@ijhars.gov.pl 

(061) 851-03-45 wipoznan@ijhars.gov.pl 

(091) 434-56-66 wiszczecin@ijhars.gov.pl

www.cobico.pl 

Oddziały regionalne Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 

Województwo Adres Tel. 

Zachodnio - Pomorskie 

Pomorskie 

Warmińsko-Mazurskie 

Podlaskie 

Mazowieckie 

Kujawsko – Pomorskie 

Wielkopolskie 

Lubuskie 


Opolskie 

Lubelskie 

Łódzkie 

Śląskie 


Małopolskie 

Podkarpackie 

ul. Szafera 10 

71-245 Szczecin 

ul. Kołłątaja 1 

81-332 Gdynia 

ul. Św. Wojciecha 2 

10-038 Olsztyn 

ul. Nowa 2 

18-400 Łomża 

ul. Jana Pawła II 70 


ul. Dąbrowskiego 4 

87-100 Toruń 

ul. Strzeszyńska 36 


al. Zjednoczenia 104 

65-120 Zielona Góra 

ul. Giełdowa 8 

54-610 Wrocław 

ul. Wrocławska 170G 

45-836 Opole 

Elizówka 65A i B 

21-003 Ciecierzyn 

AL. Piłsudskiego 84 

92-202 Łódź 

ul. Sobieskiego 7 

42-200 Częstochowa 

ul. Warszawska 430 

25-414 Kielce 

ul. Lubicz 25 


ul. Lubelska 46 

35-233 Rzeszów 

- 77 - 

(091) 469 84 00 

(058) 668 60 00 

(089) 521 09 20 

(086) 215 63 11 

(022) 536 57 05 

(056) 619 83 00 

(061) 845 56 00 

(068) 329 27 00 

(071) 369 74 00 

(077) 401 84 00 

(081) 756 88 20 

(042) 675 67 00 

(034) 378 28 00 

(041) 349 09 00 

(012) 629 80 10 

(017) 875 60 00

8. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE 

www.cobico.pl 

Bednarz B., Błażej J., Dołomisiewicz M., Kluz A., Kukuła E., Machaj M., Poprawska- Leska J. 2003. 

Przewodnik rolnictwa ekologicznego, PSRE „EKOGAL” i GSRGME „BIO-GLEBA”, Chmielnik. 

Błaszczyńska B. 2003. Produkcja ekologiczna, a ochrona środowiska w Kodeksie Dobrych Praktyk 

Rolniczych, ODR w Minikowie, Minikowo. 

Borowiecki J., Księżak J., Lenartowicz W. 1997. Wpływ gęstości siewu na plon nasion wybranych odmian 

bobiku uprawianego na południu kraju. Zesz. Probl. Postęp. Nauk Roln., z. 446 : 181 – 185. 

Brząkalik K. 2004. ABC Bioagronomii czyli porozmawiajmy o ekorolnictwie, Polski Klub Ekologiczny koło 

Miejskie w Gliwicach, Gliwice-Mikołów. 

Domański P., Wiatr K. 1994. Plonowanie bobiku w przyjętych rejonach Polski. Wiadomości 

Odmianoznawcze, 57. 

Ignaczak S., Andrzejewska J. 1997. Rozwój i produktywnośc bobiku oraz zbóż w siewach 

jednogatunkowych i mieszanych. Zesz. Probl. Postęp. Nauk Roln., z. 446, 355-368. 

Jasińska Z., Kotecki A., Grzadkowska A. 1997. Wpływ następczy roślin strączkowych i nawożenia azotem 

na rozwój wegetatywny pszenicy ozimej. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, ser.Rolnictwo, LXX, 179–188. 

Jasińska Z., Kotecki J. 1999. Szczegółowa uprawa roślin t.2. cz.V. Rośliny straczkowe, praca zbiorowa, 

Wyd. AR Wrocław. 

Klima K. 2006. Rolnictwo ekologiczne, MARR, Kraków. 

Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej. 2002. wydany przez MRiRW, Warszawa. 

Kuciakowska J., Rolnictwo ekologiczne, MODR w Krakowie oddział w Nawojowej. 

Kulig B. 2000. Plonowanie zróżnicowanych morfologicznie odmian bobiku w zależności od gęstości siewu. 

Bibl. Fragm. Agron., 8, 157–166. 

Popławska-Leska J. 2004. Z ekologią na co dzień, WODR w Boguchwale, Boguchwała. 

Popławska-Leska J. 2006. Z ekologią na ty, WODR w Boguchwale, Boguchwała. 

Sazońska B. 2004. Przestawianie gospodarstw konwencjonalnych na ekologiczne metody gospodarowania, 

materiały dla rolników, KCDR w Radomiu, Radom. 

Lista opisowa odmian. 2005. Słupia Wielka - COBORU (praca zbiorowa). 

9. AKTY PRAWNE 

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. 2004 nr 93 poz.898); 

Rozporządzenie Rady 2092/91/EWG z dnia 24 czerwca 1991r. w sprawie produkcji ekologicznej 

produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. U. L 198, 

22.7.1991, s.1) tekst roboczy skonsolidowany opracowany przez system CONSLEG dla Urzędu 

Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich ; 

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2007r. w sprawie stawek dotacji 

przedmiotowych dla różnych podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa (Dz. U. 2007 nr 67 

poz.446); 

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie 

szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć 

rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. 

U.2006 nr 75 poz. 521) 

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 luty 2005r. w sprawie wzoru formularza wykazu 

producentów podlegających kontroli upoważnionej jednostki certyfikującej (Dz. U. 2005 nr 34 poz. 312); 

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie 

szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć 

rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. 

2006 nr 75 poz. 521); 

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie określenia jednostki 

organizacyjnej kwalifikującej nawozy lub środki poprawiające właściwości gleby do stosowania w 

rolnictwie ekologicznym oraz prowadzącej wykaz tych nawozów i środków(Dz. U. 2004 nr 164 poz. 1720); 

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie określenia jednostki 

organizacyjnej kwalifikującej środki ochrony roślin do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz 

prowadzącej wykaz tych środków (Dz. U. 2004 nr164 poz. 1719). 

- 78 -

PORADNIK ROLNIKA EKOLOGICZNEGO - Cobico Sp. z o.o.

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?