klikoni këtu.
klikoni këtu.
klikoni këtu.
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
STUDIM<br />
Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe<br />
perspektiva e zhvillimit te saj<br />
(PERMBLEDHJE)<br />
Tiranë, Nëntor 2009<br />
1
2<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
STUDIM<br />
“Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj”<br />
(PERMBLEDHJE)<br />
Botim i MBUMK<br />
Përgatitur nga Qendra e Transferimit të Teknologjive Bujqësore (QTTB) Vlorë.<br />
Paraqitja grafike nga Vignette Marketing Agency<br />
©MBUMK 2009.<br />
Të gjitha të drejtat të rezervuara nga autori.<br />
Tiranë, Nëntor 2009
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
PERMBAJTJA<br />
HYRJE .................................................................................................4<br />
I. GJENDJA E ULLISHTARISE ...............................................................5<br />
II. PERSPEKTIVA E NGRITJES SE ULLISHTEVE TE REJA ..................8<br />
III. STRUKTURA E KULTIVAREVE ........................................................44<br />
IV. TEKNOLOGJITE E REJA ..................................................................49<br />
V. PRODHIMI I FIDANAVE ....................................................................52<br />
VI. INDUSTRIA E PERPUNIMIT TE ULLIRIT .........................................54<br />
VII. PROGRAMI EKONOMIKO-FINANCIAR ...........................................59<br />
3
4<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
HYRJE<br />
Shqipëria klasifikohet si një ndër vendet e rëndësishme të kultivimit të ullirit, për<br />
faktin se ajo shtrihet në brezin mesdhetar, me kushte klimatiko-tokësore shumë të<br />
përshtatshme për këtë kulturë. Kultivimi i ullirit ka një shtrirje gjeografike kryesisht<br />
në pjesën perëndimore, përgjatë gjithë bregdetit të Jonit e Adriatikut, dhe ngjitet në<br />
terrene kodrinore në thellësi në drejtim të pjesës qëndrore duke u përhapur në nëntë<br />
qarqe dhe në disa komuna dhe fshatra të vendit.<br />
Prej vitesh ullishtaria është konsideruar si një sektor bazë i bujqësisë shqiptare dhe<br />
si i tillë, në këto vitet e fundit investimet në këtë sektor, në shtimin e sipërfaqeve të<br />
mbjella dhe industrinë përpunuese, kanë ardhur duke u rritur.<br />
Megjithatë ky sektor vazhdon të ballafaqohet me probleme sa i përket ritmeve të<br />
zhvillimit dhe aktualisht është akoma larg potencialeve që ofron klima, toka dhe<br />
kërkesat e tregut të brendshëm dhe atij të huaj. Krahasuar me vendet e tjera të<br />
Mesdheut Shqipëria vazhdon të ketë numrin më të vogël të ullinjve për frymë të<br />
popullsisë si dhe normën më të ulët të konsumit të vajit në rajon.<br />
Në këto kushte qeveria shqiptare ka ndërmarrë iniciativën për një transformim tërësor<br />
të këtij sektori me objektiv rritjen me 4-5 herë të numrit të rrënjëve, futjen e teknologjive<br />
moderne në kultivim, rritjen e ndjeshme të prodhimit të ullirit për konsum dhe për vaj si<br />
dhe shtimin e të ardhurave për fermerët që merren me kultivimin e ullirit.<br />
Në këtë kuadër MBUMK ndërmori kryerjen e këtij studimi të plotë për ullishtarinë i<br />
cili synon të japë një panoramë të plotë të gjendjes aktuale në këtë sektor si dhe<br />
perspektivën e zhvillimit të tij në dhjetëvjeçarin e ardhshëm.<br />
Studimi i paraqitur jep në mënyrë të detajuar sipërfaqet ekzistuese të ullishtave në<br />
çdo rajon, komune dhe fshat të vendit si dhe përcakton ndërhyrjet që do të bëhen për<br />
riaftësimin e tyre. Në studim përcaktohen sipërfaqet e reja që do të mbillen të ndara në<br />
disa kategori si ato superintensive, intensive dhe tradicionale.<br />
Në këtë studim paraqitet shumë qartë situata e fidanishteve në vend dhe nevojat për<br />
prodhimin e fidanëve të certifikuar me qëllim plotësimin e nevojave për mbjelljet e reja<br />
duke u përqëndruar kryesisht në llojet autoktone. Në këtë kontekst studimi përcakton<br />
edhe strukturën e kultivarëve të ullirit dhe rajonizimin e tyre në shkallë vendi<br />
Në pjesën e fundit studimi shoqërohet me një program ekonomiko-financiar duke bërë<br />
një analizë të hollësishme të kostove për të gjithë komponentët e programit siç janë:<br />
rehabilitimet në sipërfaqet ekzistuese, mbjelljet e reja, sistemi i rrugëve, infrastruktura e<br />
ujitjes, mekanizimi i ullishtave si dhe kostot për ndërhyrjet në industrinë përpunuese.<br />
Studimi është drejtuar nga Qëndra e Transferimit të Teknologjive Bujqësore Vlorë dhe<br />
në kryerjen e tij janë angazhuar një numër shumë i madh specialistësh nga i gjithë<br />
sistemi i bujqësisë në vend , nga Universiteti Bujqësor i Tiranës si dhe ekspert të huaj<br />
të cilët kanë kontribuar ndjeshëm me punën dhe mendimin shkencor të tyre, mjaft të<br />
kualifikuar, gjë për të cilën meritojnë të falënderohen.<br />
Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
I. GJENDJA E ULLISHTARISE<br />
Shqipëria është një vend me kapacitet prodhues prej rreth 56 000 ton ulli në vit dhe rreth<br />
6000 ton vaj. Ullishtja zë 41 000 ha me 5 011 000 rrënjë të shpërdarndara në rreth 118<br />
000 ferma të vogla. Vlera e prodhimit bujqësor të sektorit të ullirit është rreth 30 milion €.<br />
Shpërndarja e ullishteve në shkallë vendi paraqitet sipas të dhënave të tabelës 1.<br />
Tabela 1. Shpërndarja territoriale e sipërfaqeve me ullishte<br />
Qarqet<br />
Sipërfaqe toke<br />
bujqësore 000/ha<br />
Sipërfaqe e<br />
ullishteve 000/ha<br />
Sipërfaqe ullishte<br />
ne % ndaj tokës<br />
bujqësore<br />
Berat 53,0 6,7 12,6<br />
Durrës 40,7 2,5 6,1<br />
Elbasan 73,0 2,9 3,9<br />
Fier 122,0 7,1 5,8<br />
Gjirokastër 45,0 1,2 2,6<br />
Lezhë 35,0 0,3 0,9<br />
Shkodër 50,6 1,1 2,2<br />
Tiranë 56,6 4,5 8,0<br />
Vlorë 63,0 14,7 23,3<br />
Totali 40,9 5,9<br />
Burimi: Vjetari Statistikor 2008, MBUMK (Për qarqet në të cilat kultivohet ulliri)<br />
Ne siperfaqen bujqesore ullishtja ze rreth 5,9% te tokes se punueshme ne shkalle<br />
vendi. Ky tregues është më i lartë në qarkun e Vlorës me 23,3% dhe të Beratit me<br />
12,6%, të cilat kanë dhe sipërfaqet më të mëdha, ndjekur nga qarku i Fierit dhe Tiranës.<br />
Në këto katër qarqe janë përqëndruar 84,7% e ullishteve.<br />
Tabela 2. Të dhënat për prodhimin sipas qarqeve.<br />
Qarqet Prodhimi 000/Ton Prodhimi në % ndaj ndaj totalit<br />
Berat 12,6 22,5<br />
Durrës 3,4 6,1<br />
Elbasan 7,7 13,7<br />
Fier 10,8 19,3<br />
Gjirokastër 0,9 1,6<br />
Lezhë 0,5 0,9<br />
Shkodër 1,3 2,2<br />
Tiranë 8,1 14,4<br />
Vlorë 10,8 19,3<br />
TOTALI 56,1 100,0<br />
Burimi: Vjetari Statistikor 2008, MBUMK<br />
5
6<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
Sipas statistikave prodhimi i ullirit është luhatur nga 12 mijë ton në vit në vitet ‘50, në<br />
26.7 mijë ton/vit në vitet 81-85, ndërsa rendimenti lëviz sipas viteve nga 7 në 18,6 kg/<br />
rrënjë. Në vitin 2008 në shkallë vendi është arritur një rendiment prej 15,8 kg/rrënjë.<br />
Teknologjia e zbatuar është ajo tradicionale. Niveli i mirëmbajtjes në ullishte është<br />
i ulët, mungojnë krasitjet, plehrimet, trajtimet antiparazitare dhe ujitja. Janë të rralla<br />
ullishtet ku zbatohet teknologjia e përshtatshme dhe këto janë në përgjithësi ullishtet<br />
e reja të cilat janë të mekanizueshme dhe me sisteme ujitje me pika.<br />
Deri ne vitet ’90 vaji i ullirit i prodhuar ne Shqiperi nuk ka qene cilesor, kjo per shkak te tregut<br />
te mbyllur dhe kerkeses se ulet nga konsumatori. Pas viteve ’90 kerkesat per cilesine e<br />
vajit kane ardhur ne rritje dhe rezultatet e prodhimit nuk kane qene te kenaqshme.<br />
Fermat e vogla me ullishte, puna e krahut gati në 100 % të operacioneve, dhe si<br />
rezultat rritja e kostove, krijojnë vështirësi ekonomike për fermerët, të cilët, një pjesë<br />
kanë zgjedhur rrugën e shpenzimeve minimale, që e cojnë ullishten drejt degradimit,<br />
dhe një pjesë tjetër e kanë abandonuar atë.<br />
Nisur nga kjo gjendje e këtij sektori, Qeveria shqiptare prej tre vitesh po aplikon<br />
mbështetje të drejtpërdrejtë (subvencion) për shtimin e sipërfaqeve me ullishte, për<br />
mbrojtjen nga sëmundjet e dëmtuesit, si dhe për prodhimin e vajit cilësor të ullirit.<br />
Ndërhyrjet në ullishtarinë ekzistuese<br />
Për të kthyer rentabël një pjesë të ullishteve të degraduara, në studim është parashikuar<br />
rikonstruktimi i tyre në 10 000 ha me ripërtëritje të kurorave dhe 1700 ha me shkulje e<br />
rimbjellje të reja (Tabela 3).<br />
Tabela 3. Rehabilitimi i ullishteve ekzistuese<br />
Nr. Terreni Sipërfaqja në ha Rrënjë ulli për ha<br />
Rehabilitim ullishte me ripërtëritje të kurorës 10.000 135<br />
1 Ullishte 50 vjecare 7.000 150<br />
Ullishte shekullore 3.000 100<br />
Rehabilitim i ullishte me shkulje dhe rimbjellje 1.700 400<br />
2 Ullishte 50 vjecare 1.200 400<br />
Ullishte shekullore 500 400<br />
Sipërfaqe e rehabilituar gjithsej 11.700 400<br />
Janë parashikuar edhe ndërhyrje të tjera, të cilat kanë për qëllim rritjen në sasi dhe<br />
cilësi të prodhimit me anë të zbatimit të teknologjive bashkëkohore dhe në vecanti të<br />
mbrojtjes nga parazitët (Tabela 4).<br />
Tabela 4. Trajtimet e parashikuara në ullishtet ekzistuese<br />
Nr. Emërtimi Sasia rrënjë<br />
Trajtimi i mizës së ullirit 3 000 000<br />
1 Me insekticid 2 000 000<br />
Me ekotrape 1 000 000<br />
2 Trajtime për syrin e palloit 1 800 000
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Një pjesë e ullishtes me rreth 6500 ha është klasifikuar jo rentabël, për shkak të<br />
shtrirjes së tyre në zona të thella kodrinore e malore, pa mundësi mekanizimi dhe<br />
kosto e lartë prodhimi.<br />
Për këtë tip ullishte janë parashikuar masa rehabilituese, futja e mekanizimit të<br />
thjeshtë, mbështetje si zona me prodhime tipike dhe me vlera mjedisore.Pjesa tjetër do<br />
të mbetet një ullishtari tradicionale e përbërë nga ullishtja shumshëkullore dhe ullishtja<br />
50-60 vjeçare. Kjo është ullishte rentabël, terrenet lejojnë aplikimin e teknologjive të<br />
përparuara dhe mekanizim e gjysëm mekanizim.<br />
Potencialet prodhuese të ullishtes ekzsituese tradicionale janë mbi 15 mijë ton vaj/vit.<br />
7
8<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
II. PERSPEKTIVA E NGRITJES SE ULLISHTEVE TE REJA<br />
Në shkallë vendi parashikohet që brenda 4-5 viteve të ardhshme sipërfaqja me ullishte<br />
të shtohet me 60 000 ha ose 20 milion rrënjë ullinj. Në këtë mënyrë sipërfaqja me<br />
ullishte së bashku me ato ekzistuese arrin rreth 100 mijë ha ose 14,4% të totalit të<br />
tokës bujqësore në shkallë vendi. Sipërfaqe me ullishte të reja sipas tipit të ullishtes<br />
do të jetë:<br />
Sipërfaqe totale ha<br />
Tradicionale<br />
Tipi i ullishtes ha<br />
Intensive S/Intensive<br />
60000 6000 52800 1200<br />
Ullishtet tradicionale të reja me sipërfaqe të kufizuar do të shtrihen në zona të larta, të<br />
pjerrëta dhe strukturë varietore të mbështetur kryesisht në kultivarë autokton. Teknikat<br />
e kultivimit do të jenë gjysëm intensive.<br />
Ullishtet intensive, do të shtrihen në sipërfaqe kryesisht fushore dhe në kodra me<br />
pjerrësi të ulët, strukturë varietore të mbështetur në kultivarë autokton dhe të huaj.<br />
Ullishtet intensive për vaj parashikohen të kenë një rendiment deri 40 kv/ha, ndërsa<br />
ato për tavoline deri 60 kv/ha.<br />
Ullishtet superintensive, do të shtrihen tërësisht në zonë fushore, plotësisht të<br />
mekanizuar dhe me një strukturë varietore të mbështetur në kultivarë të huaj.
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Sipërfaqet me ullishte të reja sipas qarqeve<br />
Qarku Berat<br />
Sipërfaqja me ullishte të reja parashikohet të jetë 9500 ha. Tipet e ullishteve të reja do<br />
të jenë: tradicionale 1413 ha, intensive 7987 ha dhe superintensive 100 ha. Sipërfaqet<br />
me ullishte sipas komunave do të jenë si më poshtë:<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
KUTALLI 985<br />
LUMAS 388<br />
VELABISHT 352<br />
OTLLAK 574<br />
POSHNJE 764<br />
BERAT<br />
ROSHNIK<br />
SINJE<br />
459<br />
450<br />
TERPAN 306<br />
URA VAJG 589<br />
VERTOP 825<br />
CUKALAT 1638<br />
BERAT 7330<br />
KOZARE 916<br />
KUCOVA PERONDI 584<br />
KUCOVA 1500<br />
BOGOVE 108<br />
COROVODE 42<br />
SKRAPAR QENDER 463<br />
VENDREZHE 63<br />
SKRAPAR 670<br />
QARKU BERAT 9500<br />
9
10<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
11
12<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Sipërfaqet me ullishte të reja sipas qarqeve<br />
Qarku Durrës<br />
Sipërfaqja me ullishte të reja parashikohet 6500 ha, duke shkuar në 9000 ha sipërfaqja<br />
totale me ullishte ose 21.9 % e sipërfaqes së tokës bujqësore. Tipet e ullishteve të reja<br />
do të jenë: tradicionale 1227 ha, intensive 5173 ha dhe superintensive 100 ha<br />
Sipërfaqet me ullishte sipas komunave do të jenë si më poshtë:<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
GJEPALAJ 1050<br />
ISHEM 671<br />
MAMINAS 872<br />
DURRES MANZE 742<br />
ROSHBULL 1020<br />
XHAFZOTAJ 365<br />
DURRES 4720<br />
BUBQ 673<br />
THUMANE 437<br />
KRUJE FUSH KRUJE 374<br />
KRUJE 296<br />
KRUJE 1780<br />
QARKU DURRES 6500<br />
13
14<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
15
16<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
Sipërfaqet me ullishte të reja sipas qarqeve<br />
Qarku Elbasan<br />
Sipërfaqja me ullishte të reja parashikohet 7600 ha, duke shkuar në 10440 ha sipërfaqja<br />
totale me ullishte ose 14.1% e sipërfaqes së tokës bujqësore. Tipet e ullishteve të<br />
reja do të jenë: tradicionale 347 ha, intensive 7153 ha dhe superintensive 100 ha.<br />
Sipërfaqet me ullishte sipas komunave do të jenë si më poshtë:<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
BELSH 308<br />
BRADASHESH 334<br />
CERRIK 90<br />
ELBASAN 180<br />
GJEGJAN 206<br />
GOSTIM 245<br />
GRACEN 120<br />
GREKAN 154<br />
KAJAN 356<br />
ELBASAN KLOS 184<br />
LABINOT FUSHE 78<br />
MOLLAS 269<br />
PAPER 361<br />
RRASE 150<br />
SHALES 400<br />
SHIRGJAN 352<br />
SHUSHICE 34<br />
TREGAN 679<br />
ELBASAN 4500
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
GRAMSH<br />
LIBRAZHD<br />
PEQIN<br />
KODOVJAT 70<br />
KUSHOVE 100<br />
LENIE 150<br />
PISHAJ 200<br />
GRAMSH 520<br />
LIBRAZHD 50<br />
LIBRAZHD 50<br />
GJOCAJ 780<br />
KARINE 607<br />
PEQIN 380<br />
PERPARIM 240<br />
SHEZE 523<br />
PEQIN 2530<br />
QARKU ELBASAN 7600<br />
17
18<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
19
20<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
Sipërfaqet me ullishte të reja sipas qarqeve<br />
Qarku Fier<br />
Sipërfaqja me ullishte të reja parashikohet 14600 ha, duke shkuar në 21460 ha sipërfaqja<br />
totale me ullishte ose 17.7% e sipërfaqes së tokës bujqësore. Tipet e ullishteve të<br />
reja do të jenë: tradicionale 1547 ha, intensive 12653 ha dhe superintensive 400 ha.<br />
Sipërfaqet me ullishte sipas komunave do të jenë si më poshtë:<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
CAKRAN 900<br />
DERMENAS 330<br />
FIER 130<br />
FRAKULL 870<br />
RUZHDIE 250<br />
KUMAN 450<br />
KURJAN 750<br />
LEVAN 350<br />
FIER<br />
LIBOFSH<br />
MBROSTAR<br />
580<br />
490<br />
PATOS 590<br />
PORTEZ 540<br />
QENDER 430<br />
ROSKOVEC 150<br />
STRUME 280<br />
TOPOJE 250<br />
ZHARREZ 110<br />
FIER 7600
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
LUSHNJE<br />
MALLAKASTËR<br />
ALLKAJ 300<br />
BALLAGAT 550<br />
BUBULLIM 300<br />
DIVJAK 350<br />
DUSHK 250<br />
FIER SHEGAN 490<br />
GOLEM 350<br />
GRABJAN 150<br />
GRADISHTE 400<br />
HYZGJOKAJ 400<br />
KARBUNARE 350<br />
KOLONJE 210<br />
KRUTJE 150<br />
LUSHNJE 350<br />
RREMAS 200<br />
TERBUFI 200<br />
LUSHNJE 5000<br />
ARANITAS 380<br />
BALLSH 20<br />
FRATAR 300<br />
GRESHICE 150<br />
HEKAL 290<br />
KUTE 300<br />
NGRACAN 110<br />
QENDER 300<br />
SELITE 150<br />
MALLAKASTËR 2000<br />
QARKU FIER 14600<br />
21
22<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
23
24<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Sipërfaqet me ullishte të reja sipas qarqeve<br />
Qarku Gjirokastër<br />
Sipërfaqja me ullishte të reja parashikohet 1500 ha, duke shkuar në 2168 ha sipërfaqja<br />
totale me ullishte ose 6.3% e sipërfaqes së tokës bujqësore. Tipi i ullishteve të reja<br />
do të jetë intensive 1500 ha. Sipërfaqet me ullishte sipas komunave do të jenë si më<br />
poshtë:<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
CEPO 34<br />
GJIROKASTER 164<br />
GJIROKASTER<br />
LUNXHERI<br />
ODRIE<br />
160<br />
15<br />
PICAR 16<br />
GJIROKASTER 369<br />
BALLABAN 12<br />
PERMET 44<br />
PERMET<br />
QENDER PISKOVE<br />
DISHNICE<br />
41<br />
10<br />
PETRAN 44<br />
PERMET 151<br />
FSHAT MEMALIAJ 120<br />
KRAHES 150<br />
LOPES 55<br />
TEPELENE LUFTINJE 220<br />
QENDER 350<br />
QESARAT 85<br />
TEPELENE 980<br />
QARKU GJIROKASTER 1500<br />
25
26<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
27
28<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Sipërfaqet me ullishte të reja sipas qarqeve<br />
Qarku Lezhë<br />
Sipërfaqja me ullishte të reja parashikohet 2100 ha, duke shkuar në 2400 ha sipërfaqja<br />
totale me ullishte ose 6.8% e sipërfaqes së tokës bujqësore. Tipet e ullishteve të reja<br />
do të jenë: tradicionale 60 ha dhe intensive 2040 ha. Sipërfaqet me ullishte sipas<br />
komunave do të jenë si më poshtë:<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
BLINISHT 474<br />
KALLMET I MADH 650<br />
LEZHË KOLC 45<br />
ZEJMEN 31<br />
LEZHË 1200<br />
LAÇ 268<br />
LAÇ<br />
MAMURRAS<br />
MILOT<br />
332<br />
300<br />
LAÇ 900<br />
QARKU LEZHË 2100<br />
29
30<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
31
32<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Sipërfaqet me ullishte të reja sipas qarqeve<br />
Qarku Shkodër<br />
Sipërfaqja me ullishte të reja parashikohet 2000 ha, duke shkuar në 3100 ha sipërfaqja<br />
totale me ullishte ose 6.1% e sipërfaqes së tokës bujqësore. Tipet e ullishteve të reja do<br />
të jenë: tradicionale 100 ha, intensive 1700 ha dhe superintensive 200 ha. Sipërfaqet<br />
me ullishte sipas komunave do të jenë si më poshtë:<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
ANA E MALIT 200<br />
BERDICE 50<br />
BUSHAT 40<br />
DAJC 20<br />
GUR I ZI 80<br />
SHKODËR<br />
HAJMEL<br />
VAU I DEJES<br />
100<br />
90<br />
POSTRIBE 120<br />
RRETHINA 76<br />
VELIPOJE 150<br />
VIG MNEL 74<br />
SHKODËR 1000<br />
GRUEMIRE 375<br />
KASTRAT 423<br />
KOPLIK KOPLIK 116<br />
QENDER 86<br />
KOPLIK 1000<br />
QARKU SHKODËR 2000<br />
33
34<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
35
36<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Sipërfaqet me ullishte të reja sipas qarqeve<br />
Qarku Tiranë<br />
Sipërfaqja me ullishte të reja parashikohet 6100 ha, duke shkuar në 10600 ha sipërfaqja<br />
totale me ullishte ose 18.6% e sipërfaqes së tokës bujqësore. Tipet e ullishteve të reja<br />
do të jenë: tradicionale 687 ha dhe intensive 5413 ha. Sipërfaqet me ullishte sipas<br />
komunave do të jenë si më poshtë:<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
BALDUSHK 352<br />
BERXULL 210<br />
BERZHITE 110<br />
DAJT 165<br />
KAMEZ 200<br />
KASHAR 200<br />
NDROQ 165<br />
TIRANË<br />
PETRELE<br />
PEZE<br />
358<br />
320<br />
PREZE 90<br />
FARKE 100<br />
VAQAR 200<br />
VORE 180<br />
ZALL BASTAR 100<br />
ZALL HERR 250<br />
TIRANË 3000<br />
GOLEM 661<br />
GOSE 425<br />
HELMES 328<br />
KRYEVIDH 236<br />
KAVAJË<br />
LEKAJ<br />
LUZ I VOGEL<br />
125<br />
420<br />
ROGOZHINE 510<br />
SINABALLAJ 205<br />
SYNEJ 190<br />
KAVAJË 3100<br />
QARKU TIRANË 6100<br />
37
38<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
39
40<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Sipërfaqet me ullishte të reja sipas qarqeve<br />
Qarku Vlorë<br />
Sipërfaqja me ullishte të reja parashikohet 10100 ha, duke shkuar në 24800 ha<br />
sipërfaqja totale me ullishte ose 39.3% e sipërfaqes së tokës bujqësore. Tipet e<br />
ullishteve të reja do të jenë: tradicionale 637 ha, intensive 9163 ha dhe superintensive<br />
300 ha. Sipërfaqet me ullishte sipas komunave do të jenë si më poshtë:<br />
RRETHI KOMUNA Siperfaqe ha<br />
BRATAJ 50<br />
HIMARE 1000<br />
KOTE 891<br />
NOVOSELE 500<br />
ORIKUM 2821<br />
QENDER 240<br />
VLORË SELENICE 662<br />
SEVASTER 783<br />
SHUSHICE 576<br />
VLLAHINE 744<br />
VRANISHT 13<br />
ARMEN 520<br />
VLORË 8800<br />
DHIVER 73<br />
KONISPOL 208<br />
LIVADHJA 11<br />
LUKOVE 377<br />
SARANDË SARANDE 50<br />
XARE 57<br />
ALIKO 169<br />
MARKAT 5<br />
SARANDË 950<br />
FINIQ 63<br />
DELVINA<br />
MESOPOTAM<br />
B DELVINE<br />
98<br />
189<br />
DELVINA 350<br />
QARKU VLORË 10100<br />
41
42<br />
MBUMK - QTTB Vlorë
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
43
44<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
III. STRUKTURA E KULTIVAREVE<br />
Në ullishtarine ekzistuese ka një dominim të kultivarit Kalinjot me rreth 50 % dhe<br />
Kokërmadh Berati me 20 % të numrit të përgjithshëm të rrënjëve. Nga kultivarët e huaj<br />
Frantoio zë 8% të rrënjëve. Pjesa tjetër janë Kokërmadh i Elbasanit 8%, Mixan 5%,<br />
Ulliri i badhë i Tiranës dhe Nisioti me 3% etj.(Shih grafikun nr.1)<br />
Grafiku 1. Struktura e kultivarëve në ullishtet ekzistuese<br />
Struktura në ullishtarinë e re.<br />
Në mbjelljet e reja planifikohet që kultivarët autoktonë të zënë 65.2 % të numrit ndërsa<br />
kultivarët e huaj 34,8 % .<br />
Në të gjitha zonat e ullirit është ruajtur një bërthamë e kultivarëve autoktonë për vaj në<br />
strukturën e të cilëve dominojnë : Kalinjoti me 50 %, ulliri i bardhë i Tiranës me 21,4%,<br />
Mixan me 10,6% të numrit.<br />
Pjesa më e madhe e kultivarëve të huaj janë të provuar në Shqipëri si Frantoio,<br />
Leccino, Coratina, Koroneiki, Chalkidiki, Kallamon etj. Ka kultivarë si Bianchera me<br />
origjinë nga Italia e veriut që është vendosur në zonat veriorë të vendit, ose Carolea<br />
me origjinë nga Kalabria e përshtatur për zona kodrinore e malore e vendosur në zonat<br />
jugore të Shqipërisë.<br />
Tabela 5. Struktura e kultivarëve autoktonë për ullishtet e reja<br />
Kultivarë autokton Numër rrënjë Sipërfaqe ha<br />
% në kultivar<br />
autokton<br />
% nr total<br />
Për vaj 13103000 39208 91 59,3<br />
Kalinjot 7209000 22734 50,0 32,6<br />
Ulliri i badhë i Tiranës 3083502 10295 21,4 13,9<br />
Mixan 1526000 4360 10,6 6,9<br />
Frëngu 167160 455 1,1 0,7
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Ulliri i bardhë i Krujës 100000 303 0,7 0,4<br />
Kotruvs 50000 151 0,3 0,2<br />
Nisiot 380000 950 2,6 1,7<br />
Kallmet 368600 1070 2,5 1,6<br />
Ulliri i zi 35898 112 0,2 0,1<br />
Kusha 132840 412 0,9 0,6<br />
Ulliri i hollë i Himarës 50000 166 0,3 0,2<br />
Për tryezë 1301000 3446 9,0 5,9<br />
Kokërmadh Berati 1200000 3125 8,3 5,4<br />
Krypsi i Krujës 51000 154 0,3 0,2<br />
Kokërmadh Elbasani 50000 167 0,3 0,2<br />
Totali 14404000 42654 100 65,2<br />
Në listën e kultivarëve të huaj dominon Leccino me 37,4%, Frantoio me 23%, dhe<br />
Arbequina me 22,8% të numrit.<br />
Tabela 6. Struktura e kultivarëve të huaj për ullishtet e reja<br />
Kultivarë të huaj Numër rrënjë Sipërfaqe ha<br />
% ndaj kultivar<br />
të huaj<br />
% nr total<br />
ullinj<br />
Për vaj 7365000 16304 95,7 33,3<br />
Frantoio 1804700 4944 23,4 8,1<br />
Leccino 2880600 7924 37,4 13,0<br />
Bianchera 227700 679 2,9 1,0<br />
Coratina 266000 779 3,4 1,2<br />
Carolea 266000 778 3,4 1,2<br />
Arbequina 1760000 1100 22,8 7,9<br />
Koroneiki 160000 100 2,0 0,7<br />
Për tryezë 331000 1042 4,3 1,5<br />
Manzanilla 50000 136 0,6 0,2<br />
Nocellara del Belice 50000 136 0,6 0,2<br />
Kallamon 101000 445 1,3 0,4<br />
Konservolia 100000 250 1,3 0,4<br />
Chalkidiki 30000 75 0,4 0,1<br />
TOTALI 7696000 17346 34,8<br />
Struktura e kultivarëve të tavolinës përbëhet nga 3 kultivarë autoktonë dhe 5 të huaj. Nga<br />
kultivarët e huaj Nocellara del Belice, me origjinë nga Sicilia, parashikohet për herë të parë.<br />
Në strukturën totale 5 kultivarët më me peshë janë: Kalinjoti me 32,6 %, Ulliri i bardhë<br />
i Tiranës 13,9 %, Mixani 6,9%, Leccino 13% dhe Frantoio 8,1%.<br />
45
46<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
Struktura e kultivarëve e ullishteve të reja në bazë qarku.<br />
Grafiku 2. Struktura e kultivarëve qarku Berat<br />
Referuar grafikut 2, në qarkun e Beratit dominon kultivari Kalinjot me 40%, Kokërmadhi<br />
i Beratit me 26%, Frantoio me 18% të numrit të rrënjëve.<br />
Grafiku 3. Struktura e kultivarëve qarku Durrës<br />
Referuar grafikut 3, në qarkun e Durrësit dominon kultivari Ulliri i bardhë i Tiranës me<br />
54%, Leccino me 15%, Frantoio 13% të numrit të rrënjëve.<br />
Grafiku 4. Struktura e kultivarëve qarku Elbasan<br />
Referuar grafikut 4, në qarkun e Elbasanit dominon kultivari Mixan me 58%, Leccino<br />
me 15% dhe Frantoio me 11% të numrit të rrënjëve.
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Grafiku 5. Struktura e kultivarëve qarku Fier<br />
Referuar grafikut 5, në qarkun e Fierit dominon kultivari Kalinjot me 65% dhe Leccino 14%.<br />
Grafiku 6. Struktura e kultivarëve qarku Gjirokastër<br />
Referuar grafikut 6, në qarkun e Gjirokastrës dominon kultivari Kalinjot me 65% te<br />
numrit të rrënjëve.<br />
Grafiku 7. Struktura e kultivarëve qarku Lezhë<br />
Referuar grafikut 7, në qarkun e Lezhës dominon kultivari Kallmet me 40% dhe Ulliri i<br />
bardhë i Tiranës me 26% të numrit të rrënjëve.<br />
47
48<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
Grafiku 8. Struktura e kultivarëve qarku Shkodër<br />
Referuar grafikut 8, në qarkun e Shkodrës dominon kultivari Ulliri i bardhë i Tiranës me<br />
31%, Kalinjoti me 23% të numrit të rrënjëve.<br />
Grafiku 9. Struktura e kultivarëve qarku Tiranë<br />
Referuar grafikut 9, në qarkun e Tiranës dominon kultivari Ulliri i bardhë i Tiranes me<br />
48%, Leccino 16%, Frantoio 14% të numrit të rrënjëve.<br />
Grafiku 10. Struktura e kultivarëve qarku Vlorë<br />
Referuar grafikut 10, në qarkun e Vlorës dominon kultivari Kalinjot me 72% te numrit të rrënjëve.
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
IV. TEKNOLOGJITE KULTIVIMIT TE ULLISHTEVE TE REJA<br />
Në mbjelljet e reja parashikohet të ngrihen tre tipe ullishtesh: tradicionale, intensive<br />
dhe superintensive.<br />
a. Ullishtja tradicionale.<br />
Kjo tip ullishte eshtë e përshtatshme për zonat kodrinore e malore ku mbillet me<br />
dendësi të ulët deri 250 rrënjë ulli/ha. Distancat e mbjelljes variojnë nga 7x6 m në 7x5<br />
m ose të tjera pa kaluar numrin e bimëve për ha të përmendur më sipër.<br />
Foto 1, 2. Ullishtja tradicionale<br />
1. Krasitje ripërtëritëse 2. Ullishte shekullore në Himarë<br />
Eshtë ullishte rentabël që prodhon rreth 30 kv/ha ulli dhe mbahet në kushte të mira<br />
agroteknike. Ka vlera për ullishtarinë e qëndrueshme për impaktin pozitiv ndaj mjedisit.<br />
Për këtë arësye kultivarët e kësaj ullishteje do të jenë autoktone. Cilësia e lartë dhe<br />
tipiciteti i vajit të ullirit do të jenë synimet kryesore të kësaj ullishteje.<br />
Në teknologjinë e këtij tipi ulllishte format e kurorës do të jenë të lira, kupore,<br />
shumkonëshe etj. Për të realizuar një prodhim konstant ka rëndësi që madhësia e<br />
kurorës të mos kalojë mbi 8000 m³/ha. Menaxhimi i tokës me mbulesë bimore, me<br />
punime të reduktuara ose pa punim toke, për të pakësuar errozionin e tokës. Aplikim<br />
i plehrave organike dhe plehrimi gjethor. Mbrojtja nga miza e ullirit me metodat e<br />
kapjeve masive, etj. Vjelje e ullirit gjysëm e mekanizuar, me shkundësa ose vjelësa të<br />
dorës me rendiment 30 kg/orë ulli.<br />
Mbjellja me dendësi më pak se 250 bimë/ha konceptohet për të realizuar një ullishte<br />
me jetëgjatësi shekullore. Ky tip ullishte do të aplikohet në 6000 ha kryesisht në terrene<br />
me pjerrësi mbi 25%.<br />
b. Ullishtja intensive<br />
Përbën një sistem kultural në gjendje të arrijë nivelet më të larta prodhuese, në nivele<br />
sasiore prodhimi, ruajtjen e cilësive, pakësimin e shpenzimeve. Eshtë përfaqësuesja e<br />
49
50<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
ullishtarisë së sotme. Numri i bimëve për ha varion nga 400, 600 deri në 800. Distancat<br />
e mbjelljeve që aplikohen janë 6x4 m, 7x3,5 m, 6x3m etj. duke preferuar perdorimin<br />
forma katërkëndëshe në mënyrë që të lehtësohet mekanizimi i vjeljes.<br />
Skice e distancave dhe menyrave te mbjelljes ne ullishtet intensive<br />
5 m<br />
5 m<br />
5 m<br />
5 m<br />
3.5 m<br />
3.5 m<br />
Këtë ullishte e dallon hyrja në prodhim për 4-5 vjet dhe arritjen e prodhimit të plotë e<br />
konstant në vitin e 7-8 me një periudhë ekonomike 40-50 vjet. Prodhimi mesatar është<br />
40-45 kv/ha dhe me ujitje arrin 50-60 kv/ha.<br />
Foto 3, 4. Ullishtja intensive. Mekanizimi i vjeljes dhe i krasitjes<br />
3. Vjelje e mekanizuar 4. Krasitje e mekanizuar<br />
Përdoren kultivarë të përshtatshëm për forma kurore intensive si ato kupore, sferike,<br />
me aks vertikal, palmetë, monokonike etj. Forma e kurorës i shërben mekanizimit<br />
të vjeljes dhe krasitjes.Ujitja bëhet me vëllime të pakta dhe e lokalizuar. Vjelja e<br />
mekanizuar kryhet me shkundësa me traktor që kanë rendiment 81 – 266 kg/ orë<br />
për një punëtor. Mekanizimi i vjeljes dhe krasitjes pakëson 50-60 % krahun e punës.<br />
Ky tip ullishte do të aplikohet në 42800 ha kryesisht në terrene fushore dhe pjerrësi të ulët.<br />
7 m<br />
7 m
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Foto 5, 6. Ullishtja intensive<br />
5. Ullishte intensive 6. Ullishte intensive<br />
c. Ullishtja superintensive<br />
Ullishtja superintesive parashikon mbjellje me 1500 – 2000 bimë/ha me një rendiment<br />
90 – 100 kv/ha, me kosto të ulët prodhimi dhe me një prodhim të cilësisë lartë. Fermeri që<br />
kërkon të zbatojë këtë tip kultivimi, duhet të bëjë llogaritë për një investim fillestar të lartë.<br />
Nuk ka shumë kultivar të përshtatshëm për këtë tip ullishte. Për kushtet e vendit<br />
tonë më të përshtatshëm konsiderohen Arbequina dhe Koroneiki. Ky i fundit është<br />
parashikuar për krijimin e ullishteve superintensive në zonën e jugut duke qënë më<br />
pak rezistent ndaj të ftohtit. Këta kultivarë hyjnë në prodhim që në vitin e tretë dhe në<br />
të pestin janë në prodhim të plotë<br />
Distancat e mbjelljes janë : 4 x 1,5 m = 1600 bimë/ha; 3,75 x 1,35 = 2000 bimë/ha<br />
Mekanizimi mbulon të gjitha shërbimet dhe redukton ndjeshëm koston e prodhimit dhe<br />
të vjeljes. Vjelja bëhet me kombajna të drejtuara nga një punëtor, gjë që nënkupton një<br />
pakësim i madh i nevojës për fuqi punëtore në vjelje, duke patur parasysh rendimentin<br />
e lartë. Një kombajnë e tillë mund të vjelë mbi 200 ha në 50 ditë.<br />
Foto 7, 8, 9. Ullishtja superintensive<br />
7. Mbjellje e fidanëve të ullirit në ullishten<br />
superintensive.<br />
8. Ullishte<br />
superintensive<br />
9. Vjelja me<br />
kombajna<br />
51
52<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
V. PRODHIMI I FIDANAVE<br />
Gjëndja aktuale e fidanishteve të ullirit<br />
Sistemi i prodhimit të fidanave në Shqipëri karakterizohet nga fidanishte me kapacitete të<br />
vogla, më tepër sisteme familiare, në të shumtën e rasteve pa strukturat e domosdoshme<br />
për të prodhuar fidan cilësor nga pikpamja gjenetike dhe fitosanitare. Rezultojnë rreth<br />
68 fidanishte që kanë prodhuar 200-300 mijë fidanë/vit. Kërkesa e fermerëve për fidanë<br />
ka qënë e madhe për mbi një milion në çdo vit. Të dhënat tregojnë se 20 % e fidanëve<br />
janë prodhuar me metodën e rrënjëzimit dhe pjesa tjetër me shartim.<br />
Me të meta rezultojnë edhe fidanët e importuar, veçanërishtë në drejtim të garancisë<br />
për pastërtinë varietore dhe fitosanitare.<br />
Struktura varietore e fidanëve të përdorur për krijimin e ullishteve të reja ka qenë jo e<br />
përshtatshme për zonën dhe destinacionin e prodhimit.<br />
Në mbjelljet e vitit 2008, 40% ka zënë materiali i prodhuar në vend dhe 60% materiali<br />
i furnizuar prej importit. Në strukturën e materialit bimor të tyre 12% ka zënë kultivari<br />
Kalinjot, Frantoio 48%, Kokërmadh Berati 11.6% , Leccino 24% etj. Fidanishtet e vendit<br />
kanë ushtruar aktivitetin në 11 rrethe dhe në përgjithësi ato kanë shtuar llojet autoktone.<br />
Në cdo vit të pesë vjecarit të fundit janë importuar 500-600 mijë fidanë. Gjatë vitit 2008<br />
janë importuar rreth 500 mijë fidanë ulliri nga 24 subjekte private. Ndër kultivarët e<br />
importuar kanë dominuar Frantoio dhe Leccino.<br />
Sistemi i kontrollit dhe çertifikimi<br />
Në kushtet e organizimit të fidanishteve të reja bëhet imperative rivlerësimi në aspektin<br />
gjenetik dhe sanitar i kultivarëve autoktonë dhe të huaj të cilët janë rajonizuar dhe<br />
do të jenë në strukturën varietore. Ndër problemet me shumë rëndësi në procesin e<br />
riorganizimit, janë ato gjenetike dhe fitopatogjene, neglizhenca ndaj të cilave do të<br />
mund të sjellë pasoja të pariparueshme në të ardhmen e rentabilitetit të ullishteve.<br />
Certifikimi i fidanave të ullirit do të bëhet konform ligjeve dhe standarteve nderkombetare<br />
ne fuqi. Ne kete kontekst eshte e domosdoshme te shihet legjislacioni vendas per<br />
materialin bimor mbjelles duke perfshire edhe prodhimin e certifikuar te fidaneve te ullirit.<br />
Nevojat për fidanë<br />
Në periudhën 2009 deri në 2014 gjithsej do të mbillen 22.1 milion fidanë ulliri nga të<br />
cilët 7.69 milion fidan do të sigurohen prej importit dhe 14.4 milion fidan prej aktivitetit<br />
prodhues të fidanishteve lokale në Shqipëri.<br />
Në periudhën nga viti 2010 deri në vitin 2014 duhen cdo vit 4,42 milion fidan për<br />
funizimin dhe krijimin e ullishtarisë së re. Nga këto do të jetë objekt i prodhimit të vendit<br />
2.88 milion fidanë në vit ndërsa 1.54 milion do të sigurohet nga importi.<br />
Me nebulizim do të shtohen 5 milion fidanë (34,7%) dhe me shartim 9,4 milion (85,3%).
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Tabela 7. Burimet e sigurimit dhe metodat e prodhimit të fidanëve<br />
Treguesi<br />
Vitet<br />
Totali 2010 2011 2012 2013 2014<br />
Prodhim 000/fidan 14404 2880 2880 2880 2880 2880<br />
Me shartim 000/fidan 9404 1880 1880 1880 1880 1880<br />
Me nebulizim (000rr) 5000 1000 1000 1000 1000 1000<br />
Importi 000/fidan 7696 1540 1540 1540 1540 1540<br />
Totali 000/rrënjë 22100 4420 4420 4420 4420 4420<br />
Prodhimi i fidanëve brënda vendit do të realizohet: 35%, nëpërmjet aktivitetit publik<br />
dhe 65% nëpërmjet fidanishteve private me metodën klasike të shumëzimit.<br />
Aktiviteti publik i fidanëve është planifikuar të realizohet në dy qëndrat më të<br />
specializuara shkencore të vendit, QTTB Vlorë dhe UBT, të cilët do të zotërojnë<br />
kapacitetet e nevojshme për të prodhuar secila 500 mijë fidanë ulliri në vit .<br />
Fidanishtet private do të prodhojnë 9.4 milion fidanë. Në këto fidanishte do të punohet<br />
njëkohësisht në disa drejtime:<br />
a. Ngritja e ullishteve mëmë me kultivarë autoktonë.<br />
b. Importimi në dy vitet e para i nënshartesave të ullinjve në sasinë rreth 3 milion në vit.<br />
c. Marrja e masave për të trajtuar si ullishte mëmë për furnizim me kalema blloqe me<br />
ullinj të përcaktuar më parë nëpërmjet ESHF.<br />
Importimi i fidanave me varietete të huaja do të bëhet sipas rregullave që do të vendosë<br />
MBUMK nëpërmjet ESHF.<br />
Figura 10. Planimetria e një fidanishte me kapacitet prodhimi 150-200 000 fidana në vit<br />
Koleksioni i bimëve mëmë<br />
1 ha<br />
Serrë rritje<br />
500 m²<br />
Zyra<br />
15 m²<br />
Parcelë<br />
mëmë<br />
0.5 ha<br />
Serrë shartimi<br />
500 m²<br />
Bankë rrënjëzimi 100 m²<br />
Pus uji<br />
Dherishte<br />
Farishte<br />
40 m²<br />
Hangar për<br />
mjete<br />
200 m²<br />
Stacion<br />
meteorologjik<br />
Nje fidanishte qe do te<br />
funksionoje brenda skemes<br />
se programit te ullirit do te<br />
kete ullishten “meme” per<br />
kalema (koleksion me 4-5<br />
kultivare), ullishten “meme”<br />
per fare 0,5 ha, farishte<br />
40 m², serre shartimi dhe<br />
serre rritje 500 m², bango<br />
rrenjezimi per prodhimin e<br />
fidaneve me vetrrenjezim.<br />
Do te kete edhe nje<br />
infrastrukture menaxhimi.<br />
53
54<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
VI. INDUSTRIA E PERPUNIMIT TE ULLIRIT<br />
Gjëndja aktuale<br />
Prodhimi aktual i industrisë së vajit të ullirit llogaritet rreth 6000 ton. Përpunimi i vajit të<br />
ullirit në vite jepet në grafikun nr.11.<br />
Grafiku 11. Sasia e vajit te perpunuar ne vite (ton)<br />
Përpunimi i vajit të ullirit ka luhatje si rezultat i prodhimit periodik të ullirit faktor negative<br />
ky për ecurinë e industrisë së vajit.<br />
Në shkallë vendi rezultojnë rreth 100 përpunues të ullirit për prodhim vaji të shpërndarë<br />
në të gjithë territorin e vendit.<br />
Grafiku 12. Shpërndarja e përpunuesve sipas qarqeve
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Grafiku 13. Raporti i tipit të linjave të përpunimit<br />
Fabrikat e vajit në Shqipëri janë të kapaciteteve të vogla 3,5-4 kv/orë dhe pak të<br />
kapaciteteve mesatare 9-12 kv/orë. Kapacitetet e instaluara janë shfrytëzuar rreth<br />
50% Nga pikëpamja e prodhimit cilësor: 30% janë fabrika të teknologjisë së re, 30%<br />
janë me presa dhe pjesa tjetër janë me nivel të lartë amortizimi.<br />
Grafiku 14. Sasia e vajit te eksportuar ne vite (ton)<br />
Eksporti i vajit të ullirit është simbolik. Përpjëkjet e përpunuesve për të eksportuar vajin<br />
e ullirit edhe në sasira të vogla është pozitive edhe pse nuk eksportohet me markë<br />
shqiptare.<br />
55
56<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
Grafiku 15. Sasia e vajit te importuar ne vite (ton)<br />
Importi kryesisht këto vitet e fundit ka qënë nga vendet e BE-së dhe kryesisht nga<br />
Italia. Vihet re rritje në vite të importit të vajit dhe sasia maksimale është në vitin 2008<br />
me 1075 ton. Bazuar në të dhënat statistikore të prodhimit vendas dhe atij të importit<br />
rezulton se norma mesatare e konsumit të vajit në Shqipëri shkon 2-3 litra/frymë/vit .<br />
Rrugët e përmirësimit të gjendjes<br />
Me përmirësimin e gjëndjes në ullishtet ekzistuese dhe shtimin e sipërfaqeve të<br />
ullishteve parashikohet një rritje progresive e prodhimit të ullirit dhe vajit të ullirit. Në<br />
këtë mënyrë parashikohet që pas vitit 2020 të kemi një stabilizim të prodhimit deri në<br />
rreth 40.000 ton vaj ulliri.<br />
Grafiku 16. Parashikimi i prodhimit të vajit të ullirit në shkallë vendi
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Grafiku 17. Prodhimi i vajit sipas qarqeve viti 2010<br />
Grafiku 18. Prodhimi i vajit sipas qarqeve viti 2020<br />
Në vitin 2010 prodhimi i vajit është i përqëndruar në qarqet Vlorë me 42%, Fier<br />
me 23%, Tiranë me 12% etj. Ndërsa në vitin 2020 raporti i prodhimit sipas qarqeve<br />
ndryshon: qarku i Vlorës do të ketë 20% të prodhimit total të vajit, Fier 24%, Berat<br />
12%, Elbasan 12%, Tiranë 11%, Durrës 11% etj<br />
Në vitin 2020 prodhimi i vajit parashikohet të arrijë 13 litra/frymë/vit, shifër kjo që tregon<br />
për një rritje të lartë të konsumit të vajit dhe për mundësi të reja eksporti.<br />
Numri i fabrikave të reja që parashikohet për përpunimin e ullirit në shkallë vendi arrin<br />
në 151 në vitin 2020. (Grafiku) Numri total i fabrikave të industrisë së përpunimit deri<br />
në vitin 2020 parashikohet të jetë 210. Pra, me futjen e teknologjive të reja do të kemi<br />
zhvillim të industrisë përpunuese dhe rritje të cilësisë së vajit.<br />
57
58<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
Grafiku 19.<br />
Numri i fabrikave të nevojshme të përpunimit të vajit në shkallë vendi 2010-2020<br />
Grafiku 20. Nevoja për fabrika të reja 2010-2020<br />
Për zhvillimin e industrisë përpunuese të ullirit ekspertët e industrisë së fabrikave sygjerojnë<br />
sistemet dyfazore dhe me kapacitete mesatare 1,4 T/orë. Duke ditur panoramën e tokave të<br />
Shqipërisë si kodrinore, fushore e malore do të organizohet një vendosje e fabrikave me<br />
shpërndarje jo më pak se 1000 ton ulli/sezon. Vend të dytë do të zënë fabrikat me kapacitet<br />
mesatar 600-700 kg/orë të cilat do të jenë efektive për zona me prodhim ulliri mesatar ose të ulët.<br />
Industria e përpunimit të ullirit të tavolinës.<br />
Qarqet prioritare të industrisë së ullirit të tavolinës parashikohen të jenë Berati 62%,<br />
Fieri 23%, Elbasani 11% dhe Durrësi me 4%. Në dy qarqet e parë do të ngrihen fabrika<br />
të mëdha të përpunimit të ullirit të tavolinës.<br />
Grafiku 21. Prodhimi i ullirit të tavolinës 2010-2020
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
VII. PROGRAMI EKONOMIKO-FINANCIAR<br />
1. Kostot totale dhe eficienca e realizimit te programit te ullirit.<br />
Kosto totale e programit llogaritet në vlerën 63170,9 milion lekë, ose 644,343,333 USD.Në<br />
këtë kosto është llogaritur vetëm investimi fillestar për zërat e paraqitura në tabelën<br />
8, më tepër se gjysmën e shpenzimeve e zënë mbjelljet e reja (34045,1 milion lekë).<br />
Investimet realizohen kryesisht pesë vitet e para, me përjashtim të kostove të industrisë<br />
përpunuese që fillojnë në vitin e V-të dhe përfundojnë në vitin e XI-të.<br />
Tabela 8. Shpenzime Totale për Programin e Ullirit.<br />
Nr Emertimi<br />
Njesia<br />
matese<br />
Sasia Kosto/njesi<br />
Shuma gjithsej<br />
leke<br />
Shuma<br />
gjithsej $<br />
USD<br />
1 Ndertim rruge Ha 50,000 60,000 3,000,000,000 30,600,000.0<br />
Te reja " 24,000 60,000 1,440,000,000 14,688,000.0<br />
Rikonstruksion<br />
rruge ekzistuese<br />
" 26,000 60,000 1,560,000,000 15,912,000.0<br />
2 Sistemi i ujitjes Ha 70,000 125,350 8,774,500,000 89,499,900.0<br />
Me pika " 55,000 145,900 8,024,500,000 81,849,900.0<br />
Tradicionale " 15,000 50,000 750,000,000 7,650,000.0<br />
3 Mbjellje te reja Ha 60,000 567,419 34,045,140,000 347,260,428.0<br />
4<br />
nga kjo: vlera e<br />
fidanit<br />
Nderhyrje<br />
ne ullishte<br />
ekzistuese<br />
4.1 Krasitje<br />
riperteritese<br />
4.2<br />
4.3<br />
5<br />
Rikonstruksion<br />
ullishte me<br />
shkulje dhe<br />
rimbjellje<br />
Mbrojtje nga<br />
semundje e<br />
demtues<br />
Makineri e<br />
pajisje<br />
rrenje 20,000,000 490 9,800,000,000 99,960,000.0<br />
Ha 17,700 316,193 5,596,610,000 57,085,422.0<br />
" 10,000 222,600 2,226,000,000 22,705,200.0<br />
" 1,700 1,429,771 2,430,610,000 24,792,222.0<br />
" 6,000 156,667 940,000,000 9,588,000.0<br />
komplet 1 8,502,065,000 8,502,065,000 86,721,063.0<br />
6 Fidanishte 400,400,000.0 4,084,080.0<br />
6.1 Sera cope 2 65,000,000 130,000,000 1,326,000.0<br />
6.2 Parcela meme Ha 20 2,000,000 40,000,000 408,000.0<br />
6.3 Fidanishte cope 20 11,520,000 230,400,000 2,350,080.0<br />
7<br />
Perpunimi<br />
(fabrikat)<br />
cope 159 17,938,365 2,852,200,000 29,092,440.0<br />
Totali 63,170,915,000 644,343,333.0<br />
59
60<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
Tabela 9. Prodhimi dhe të ardhura nga ulliri në shkallë vendi.<br />
Nr Vitet 2010 2011 2012 2013 2014 2015<br />
1 Ton ulli per vaj 19,536 29,796 25,210 44,775 65,300 102,450<br />
2 Ton vaj 2,930 4,469 3,782 6,716 9,795 15,368<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
Te ardhura<br />
000/leke<br />
Te ardhura ne<br />
000/$<br />
Ton ulli per<br />
kripje<br />
Te ardhura<br />
000/leke<br />
Te ardhura ne<br />
000/$<br />
Totali i<br />
prodhimit te<br />
ullinjve<br />
Totali i te<br />
ardhura 000/<br />
leke<br />
Te ardhura ne<br />
000/$<br />
952,380 1,452,555 1,228,988 2,182,781 3,183,375 4,994,438<br />
9,714 14,816 12,536 22,264 32,470 50,943<br />
7,800 7,800 9,100 10,725 13,450 19,625<br />
916,000 2,004,000 1,070,000 6,660,000 1,465,000 2,165,000<br />
9,343 20,441 10,914 67,932 14,943 22,083<br />
27,336 37,596 34,310 55,500 78,750 122,075<br />
1,868,380 3,456,555 2,298,988 8,842,781 4,648,375 7,159,438<br />
19,057 35,257 23,450 90,196 47,413 73,026<br />
Nr Vitet 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022<br />
1<br />
Ton ulli per<br />
vaj<br />
126,450 179,800 236,320 255,400 270,200 281,200 290,400<br />
2 Ton vaj 18,968 26,970 35,448 38,310 40,530 42,180 43,560<br />
3<br />
Te ardhura<br />
000/leke<br />
6,164,438 8,765,250 11,520,600 12,450,750 13,172,250 13,708,500 14,157,000<br />
4<br />
Te ardhura<br />
ne 000/$<br />
62,877 89,406 117,510 126,998 134,357 139,827 144,401<br />
5<br />
Ton ulli per<br />
kripje<br />
23,350 27,700 30,400 31,900 38,200 38,200 38,200<br />
6<br />
Te ardhura<br />
000/leke<br />
2,565,000 3,795,000 3,156,000 3,285,000 21,510,000 21,524,000 21,504,000<br />
7<br />
Te ardhura<br />
ne 000/$<br />
Totali i<br />
26,163 38,709 32,191 33,507 219,402 219,545 219,341<br />
8 prodhimit<br />
te ullinjve<br />
Totali i te<br />
149,800 207,500 266,720 287,300 308,400 319,400 328,600<br />
9 ardhura<br />
000/leke<br />
8,729,438 12,560,250 14,676,600 15,735,750 34,682,250 35,232,500 35,661,000<br />
10<br />
Te ardhura<br />
ne 000/$<br />
89,040 128,115 149,701 160,505 353,759 359,372 363,742<br />
Të ardhurat stabilizohen pas vitit XI ( viti 2020) me vlerë 35232 milion lekë si rezultat<br />
i një prodhimi të qëndrueshëm te ullirit me 328.600 ton dhe vaj ulliri me rreth 40 mijë<br />
ton në vit.
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
Tabela 10. Pasqyra përmbledhëse e shlyerjes së investimeve sipas viteve<br />
Shperndarja e investimit ne vite<br />
Shuma gjithsej<br />
leke<br />
Nr Emertimi<br />
2010 2011 2012 2013 2014 2015<br />
1 Ndertim rruge 3,000,000,000 600,000,000 600,000,000 600,000,000 600,000,000 600,000,000<br />
2 Sistemi i ujitjes 8,774,500,000 1,754,900,000 1,754,900,000 1,754,900,000 1,754,900,000 1,754,900,000<br />
3 Mbjellje te reja 34,045,140,000 6,809,028,000 6,809,028,000 6,809,028,000 6,809,028,000 6,809,028,000<br />
Nderhyrje ne ullishte<br />
4<br />
5,596,610,000 1,119,322,000 1,119,322,000 1,119,322,000 1,119,322,000 1,119,322,000<br />
ekzistuese<br />
5 Makineri e pajisje 8,502,065,000 850,206,500 850,206,500 850,206,500 850,206,500 850,206,500 850,206,500<br />
6 Fidanishte 400,400,000 200,200,000 200,200,000<br />
7 Perpunimi (fabrikat) 2,852,200,000 205,400,000 513,500,000<br />
8 Totali i shpenzimeve 63,170,915,000 11,333,656,500 11,333,656,500 11,133,456,500 11,133,456,500 11,338,856,500 1,363,706,500<br />
Totali i shpenzimeve<br />
9<br />
63,170,915,000 11,333,656,500 22,667,313,000 33,800,769,500 44,934,226,000 56,273,082,500 57,636,789,000<br />
progresive<br />
10 Totali i te ardhurave 185,552,303,750 1,868,380,000 3,456,555,000 2,298,987,500 8,842,781,250 4,648,375,000 7,159,437,500<br />
185,552,303,750 1,868,380,000 5,324,935,000 7,623,922,500 16,466,703,750 21,115,078,750 28,274,516,250<br />
Totali te ardhurave<br />
progresive<br />
Afati i shlyerjes se<br />
investimit<br />
11<br />
12<br />
61
62<br />
MBUMK - QTTB Vlorë<br />
Tabela 10. Pasqyra përmbledhëse e shlyerjes së investimeve sipas viteve<br />
Shperndarja e investimit ne vite<br />
Shuma gjithsej<br />
leke<br />
Nr Emertimi<br />
2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022<br />
1 Ndertim rruge 3,000,000,000<br />
2 Sistemi i ujitjes 8,774,500,000<br />
3 Mbjellje te reja 34,045,140,000<br />
Nderhyrje<br />
4 ne ullishte<br />
5,596,610,000<br />
ekzistuese<br />
5 Makineri e pajisje 8,502,065,000 850,206,500 850,206,500 850,206,500 850,206,500<br />
6 Fidanishte 400,400,000<br />
Perpunimi<br />
7<br />
2,852,200,000 339,300,000 730,600,000 751,400,000 91,000,000 221,000,000 0<br />
(fabrikat)<br />
Totali i<br />
8<br />
63,170,915,000 1,189,506,500 1,580,806,500 1,601,606,500 941,206,500 221,000,000 0<br />
shpenzimeve<br />
Totali i<br />
9 shpenzimeve 63,170,915,000 58,826,295,500 60,407,102,000 62,008,708,500 62,949,915,000 63,170,915,000 63,170,915,000<br />
progresive<br />
Totali i te<br />
10 185,552,303,750 8,729,437,500 12,560,250,000 14,676,600,000 15,735,750,000 34,682,250,000 35,232,500,000 35,661,000,000<br />
ardhurave<br />
185,552,303,750 37,003,953,750 49,564,203,750 64,240,803,750 79,976,553,750 114,658,803,750 149,891,303,750 185,552,303,750<br />
Totali te<br />
ardhurave<br />
11<br />
progresive<br />
-10,842,898,250 2,232,095,250 17,026,638,750 51,487,888,750 86,720,388,750 185,552,303,750<br />
Afati i shlyerjes<br />
se investimit<br />
12<br />
Të ardhurat nga vaji i ullirit dhe ulliri për tavolinë janë në rritje dhe fillojnë shlyerjen e shpenzimeve në vitin e IX (viti 2018), vit në të cilin<br />
bilanci del pozitiv.
Studim: Gjendja aktuale e ullishtarisë dhe perspektiva e zhvillimit te saj<br />
63
64<br />
MBUMK - QTTB Vlorë