Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

68 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM njëvjeçarëve të imunizuar ndaj fruthit si përfaqësim të efektshmërisë të përpjekjeve kombëtare të luftimit të vdekshmërisë. Në Kirgistan, numri i foshnjave të imunizuara ndaj fruthit është raportuar të jetë ngritur nga 95.5 për qind sa ishte në vitin 1990 gjer në pothuaj 99 për qind në vitin 2001. Fatmirësisht, të gjitha vendet e Azisë Qendrore (me përjashtimin e pjesërishëm të Taxhikistanit) janë pak a shumë në rrugë të mbarë për të arritur objektivet mbi vdekshmërinë e foshnjave dhe fëmijëve të përcaktuara në raportet e tyre kombëtare mbi OZHM-të. (Një analizë më e hollësishme mbi përparimin e shteteve në veçanti drejt treguesve relevant është paraqitur në aneksin 3.) Ringjallja ekonomike e gjithë BSHP-së (nëse vazhdon) mund të pritet që të ofrojë shumë nga resurset e nevojshme për të mposhtur ato që esencialisht janë probleme shëndetësore tradicionale të vendeve në zhvillim. Përmirësimet më mbresëlënëse mund të paraqiten në Kazakistan, duke marrë parasysh nivelin e gjithmbarshëm të lartë të zhvillimit, të ardhurave dhe pasurisë. Në anën tjetër, problemet që kanë të bëjnë me vdekshmërinë e foshnjave dhe fëmijëve (dhe shëndetësore) mund të mbesin kritike për shumë vite në vendet më të varfra të Azisë Qendrore (Taxhikistan dhe Kirgistan), posaçërisht në rajonet rurale. Objektivi 5: Përmirësimi i shëndetësisë së nënave në Azinë qendrore Krahasuar me vdekshmërinë e foshnjave dhe fëmijëve të Azisë qendrore, shumica e vendeve të Azisë qendrore kanë raportuar përmirësime domethënëse në trendet e vdekshmërisë së nënave gjatë lindjes pas vitit 1990: për tri të katërtat në Turkmenistan, përgjysmë në Taxhikistan, dhe një të tretën në Kirgistan Turkmenistan, gjysma në Taxhikistan dhe një e treta në Kirgistan. Vetëm Kazakistani ka shënuar hapa prapa gjatë kësaj periudhe në vdekshmërinë e nënave. Në anën tjetër, këto nivele mbesin më të larta në vendet e EQL /BSHP-së. Shumica e raporteve kombëtare nga Azia Qendrore kërkojnë zvogëlime të mëtejshme (deri në tri të katërtat, siç parashihet me synimet globale) të shkallëve të vdekjes së nënave gjatë lindjes, si dhe kërkohet konsolidimi i përparimit tanimë të bërë. Raporti kombëtar i Taxhikistanit, I cili pothuajse ka përgjysmuar shkallën e vdekshmërisë së nënave gjatë lindjes, është përqendruar në zvogëlimin e dallimeve brenda vendit lidhur me shëndetin e nënave. Raportet kombëtare të Kazakistanit dhe Kirgistanit kërkojnë që të gjitha lindjest të përcjellen nga personeli I aftë mjekësor. Në Kirgistan, këto raporte gjithashtu parashohin zvogëlimin e femrave shtatëzana me anemi nga mbi gjysma në një të katërten (duke u kthyer kështu në nivelet e viteve të 1990-ta). Për dallim nga kjo, raportet kombëtare nuk I kushtojnë kujdes të madh çështjeve të tjera të shëndetit reproduktiv, siç është kontracepcioni. Kjo mund të ndodh pjesërisht për shkak se treguesit në Azinë Juglinpore janë më të favorshëm sesa në vendet e tjera të BSHP-së, psh: rreth tri herë më shumë femra i përdorin mjetet kontraceptive në Kazakistan, Uzbekistan, Kirgistan dhe Turkmenistan sesa që I përdorin femrat në Kaukaz. Në anën tjetër, ekziston mundësia për përmirësime në këtë fushë, për shembull, të dhënat nga anketat tregojnë se më shumë se një e treta e azitikëve nuk përdorin mjete moderne kontraceptive, disponueshmëria e të cilëve në vendet e varfëra dhe rurale është shumë më e vogël. 76 Numrat e abortimeve në Azinë Qendrore (nën 1.5 herë gjatë jetës) janë dukshëm më të ulta sesa në vendet e tjera të BSHPsë, që ndoshta mund të shpjegohet me ndikimin më të madh të traditës dhe të fesë. Megjithkëtë, është vërejtur se shtetet më shumë sekulare të Azisë Qendrore me pakica të numërta ruse (Kazakistani dhe Kirgistani) raportojnë për shkallë të abortimeve që janë pothuajse dyfi sh më të larta sesa ato të fqinjëve të tyre më tradicionalë, siç janë Turkmenistani dhe Uzbekistani. Në Uzbekistan raportohet për rënie të vazhdueshme të shkallës së abortimit që prej ardhjes së pavarësisë në numrin prej 99.4 të abortimeve mesatare në 1000 lindje të foshnjave të gjalla në vitin 2003. Objektivi 6: Luftimi I HIV/ AIDS, TB de i sëmundjeve të tjera në Azinë Qendrore HIV/ AIDS ka dëpërtuar në Azinë Qendrore dhe vetëdijësimi për sfi dat është evident në raportet kombëtare. Po ashtu, tuberkulozi llogaritet si kërcënim i lartë ndaj shëndetit , siç llogariten edhe sëmundjet e tilla, si malaria, tifoja dhe bruceloza. 77 Në këtë kuptim, MDG6 në aspektin e tij global dhe në krahasim me sëmundjet e qarkullimit të gjakut, të kanaleve të frymëmarrjes, kancerit dhe të aksidenteve është më I rëndësishëm sesa në shumë shtete të tjera të të EQL/BSHP-së. Numri i njerëzve të infektuar me HIV/ AIDS duket të jetë relativisht i ulët në Azinë qendrore në shkallë prej 0.1 për qind të popullatës së përgjithshme. Sipas vlerësimeve të UNAIDS-it, kjo përqindje e shndërruar në numra është diku më pak se 30,000; raportet kombëtare tregojnë për shifra të më pak se 6000 të infektuarve, ku numri më i madh i rasteve të raportuara është në Kazakistan dhe Uzbekistan. 78 Mirëpo, hulumtimet e tjera sugjerojnë që diku rreth 90.000 raste janë raportuar në fi llim të vitit 2003, dhe se pa përpjekje të bashkërenduara për synimin e ndërhyrjeve, kjo shifër nuk mund të kalon 1 milion gjatë disa viteve. 79 Ashtu si në vendet e tjera të BSHP-së, përhapja e HIV-it në Azinë qendrore duket të jetë ngushtë e lidhur e përdorimin e intravenoz të drogës, shumica e së cilës vjen nga tregtia me heroin që vjen nga Avganistani.
Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit, Kirgistanit dhe Taxhikistanit i miratuan terminologjitë e përgjithshme të OZHM6 duke ftuar për zvogëlime të prevalencës së HIV-it dhe të kthimit prapa të epidemisë deri në vitin 2015. Në krahasim me këtë, raporti i Turkmenistanit thotë se nuk është zbuluar ndonjë rast i ri sipas të dhënave zyrtare dhe, si rezultat i kësaj, zotohet se do ta parandalojë këtë sëmundje. Raporti i Uzbekistanit e thekson rëndësinë e parandalimit të përahpjes së virusit në mesin e grupmoshës prej 25-34 vjeçare (ku përfshihen 50 për qind të rasteve të reja në vitin 2004) dhe në mesin e të burgosurve (34.8 për qind të rasteve të reja të regjistruara gjatë vitit 2004) Në një afat më të shkurtër, tuberkuloza duket se paraqet një kërcënim më të madh për shëndetin publik të Azisë qendrore sesa HIV/AIDS-i. 80 Prevalenca e lartë (më shumë se 5 për qind të të gjitha rasteve të tubekulozit) kanë- mungesë të barërave në disa pjesë të Azisë qendrore. Ashtu si edhe në vendet e tjera të Azisë qendrore, qendrat korrektuese shërbejnë si inkubatorë të tuberkulozës, duke raportuar për disa prej shkallëve më të larta të tuberkulozit në botë. 81 Nuk është befasi se të gjitha raportet e OZHM-ve të Azisë qendrore e identifi kojnë tuberkulozën si një shqetësim të madh shëndetësorë dhe ftojnë për zvogëlime të mëdha të prevalencës deri në vitin 2015. Edhe pse është menduar se malaria është çrrënjosur në vendet e EQL/BSHP-së, nga viti 1992 prap është shfaqur në Azinë qendrore, duke kaluar kështu nga Avganistani në Taxhikistan dhe Kirgistan, si dhe në Uzbekistan. Malaria është bërë veçanërisht problematike përgjatë kufi rit mes Taxhikistanit dhe Avganistatnit; 30.000 raste të reja janë regjistruar vetëm në Taxhikistan në vitin 1997. Edhe pse raste e tilla dalëngadalë u zvogëluan (diku rreth 6000 në vitin 2002). Numri i gjithmbarshëm i atyre që vlerësohet të jetë prej 300,000 deri në 400,000. 82 Në raportin e Taxhikistanit dhe të Kirgistanit janë paraqitur shqetësimet për brucelozën dhe për antraksin, dizinterinë, hepatitin dhe tifon (në raportin e Taxhikistanit). Derisa rishfaqja e sëmundjeve të tilla infektive në vendet më të varfëra të BSHP-së mund të jetë shokuese, nivelet shumë të ulta të BPV-së për kokë banori të këtyre vendeve Sugjerojnë që format e tjera të manifestimit të varfërisë së skajshme dhe të deprivimit nuk duhet të jenë befasuese. Objektivi 7: Sigurimi i qëndrueshmërisë mjedisore në Azinë qendrore Të dhënat e ISE-së tregojnë se kushtet mjedisore në Azinë qendrore janë më të këqija se mesataret botërore dhe, me përjashtim të Kazakistanit, janë duke u përkeqësuar, përkundër rimëkëmbjes ekonomike pas vitit 1999 (shih tabelat 2.2 dhe grafi konin 2.9). Gjendja duket në veçanti e zymtë në Taxhikistan, Uzbekistan dhe Turkmenistan, ku masat për qëndrueshmërinë mjedisore tregojnë dallime të mëdha nga mesataret botërore dhe përkeqësimin e kushteve mjedisore gjatë viteve 2002-2005. Këto të dhëna mund të shihet si pasqyrim i kërcënimeve të shumta mjedisore, me të cilat ballafaqohen vendet e Azisë qendrore. Këto kërcënime fi llojnë me tharjen e Detit Aral, pastaj vazhdojnë me vërshimet gjatë dimrit të vendeve në rrjedhat e poshtme të pellgut të Detit Aral nga prodhimi i rrymës së vendeve në rrjedhat e epërme dhe shkojnë deri te kërcënimet nga termetet, rrëshqitjet e dheut, thatësira dhe katastrofat e tjera natyrore. Karakteri i zhvillimit ekonomik i Azisë qendrore i bazuar në resurse natyrore (siç është nxjerrja e naftës dhe gazit në Kazakistan, Turkmenistan dhe Uzbekistan), metalurgjia e zezë dhe ajo e metaleve të ngjyrosura në Kazakistan, Kirgistan dhe Turkmenistan, si dhe kultivimi ekstenziv i pambukut në të gjitha pesë vendet), krijon ndotje të mëdha të ajrit, ujit dhe të tokës. Mungesa e bashkëpunimit të efektshëm regjional është po ashtu evidente. Kjo shihet në shembullin e Kazakistanit dhe Uzbekistanit, të cilat në vend që të investojnë në potencialet hidroelektirke në rrjedhës së epërme të Kirgistanit dhe Taxhikistanit, ato i përdorin termoelektranat me çymyr dhe gaz për prodhimin e rrymës dhe të nxehtësisë në qendrat kryesore urbane. Në këtë rast kemi ndotje më të madhe të ajrit në Almati dhe Tashkent, ndërsa më pak investime në Taxhikistanin dhe Kirgistanin e varfër, si dhe efekt të serrës më të madh dalin si rezultat i kësaj Është befasuese sesi vendet si Kirgistani dhe Taxhikistani, sektorët hidroelektrik të të cilëve janë çelës kyç për prospektet e regjionit lidhur me prodhimin e ‘energjisë së pastër’, raportojnë për lëshime të gazrave që krijojnë efektin e serrës që janë mbi mesataret botërore (shih tabelën 3.5). Vendet e Azisë qendrore gjithashtu ballafaqohen me sfi da të mëdha në sigurimin e qasjen në ujë të pastërt për pije dhe në sisteme të menaxhmit të mbeturinave. Qasja në burime të pastërta të ujit është themelore për shëndetin e qyetetarëve, në veçanti në kuptim të krijimit të kushteve për lindjen e fëmijëve dhe për rritjen e tyre. Burimet vendore të ujit të pijshëm nuk janë në dispozicion për së paku 10 për qind të amvisërive në Kazakistan, Kirgistan dhe Uzbekistan dhe për më shumë se një të katrëten e banorëve të Taxhikistanit dhe Turkmenistanit. 83 Gjendja është kritike në vendet rurale të Taxhikistanit, ku afro tri të katërtat e popullatës nuk kanë qasje në ujë të pijshëm në shtëpitë e tyre. 84 Së paku një e katërta e popullatës në të gjitha pesë shtetet nuk ka qasje në mjetet e duhura sanitare. 85 Shifra më të mira të menaxhimit të resurseve natyore dhe mjedisore janë të paraqitura në Agjendat kombëtare e OZHM-ve 69
Page 1 and 2:
Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3:
Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7:
VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9:
VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11:
X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13 and 14:
Përmbledhje
Page 15:
në çrrenjosjen e pabarazive brend
Page 18 and 19:
6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22:
2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24:
Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26:
Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28:
tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 79: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 101 and 102: 5Përfundimet
Page 103 and 104: kombëtare mund të bëhen të rën
Page 105: • identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109: 96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111: 98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113: 100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116: Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118: Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120: http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121: http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 130 and 131:
118 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?