Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

66 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM HIV/ AIDS ka dëpërtuar në Azinë Qendrore dhe një vetëdijësim më i lartë rreth sfi dave që ajo i paraqet është evident në raportet kombëtare Të gjitha raportet e OZHMve të Azisë qendrore e identifi kojnë tuberkulozin si shqetësimin kryesor shëndetësorë dhe kërkojnë zvogëlimin e prevalencës së kësaj sëmundjeje deri në vitin 2015 Kazakistani ka qenë në gjendje që të zbres varfërinë nga 5.4 në 4.8 gjatë viteve 1996 - 2001. 64 Sidoqoftë, siç shihet në tabelën 2.13 një pjesë e Azisë Qendrore (me përjashtim të Kazakistanit dhe Turkmenistanit) ka gjasë që të mbesin ndër rajonet më të varfra të Euroazisë për një të ardhme të parashikueshme. Objektivi 1: Zhdukja e varfërisë ekstreme dhe urisë në Azinë Qendrore OZHM1 global, i cili kërkon përgjysmimin e varfërisë dhe mosushqyeshmërisë, është posaçërisht relevante për Azinë Qendrore, pasi që varfërimi absolute në një formë ndikon në segmente të gjëra të shoqërisë. Gjer në fund të viteve të 1990-ta, një vlerësim prej 23 milionë njerëzish (mbi 40 për qind të popullatës së Azisë Qendrore) ka jetuar me më pak se 4.30 $ në ditë sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse të shprehur në dollarë amerikan; 10 milionë kanë provuar mungesa ekstreme (duke jetuar me më pak se 2.15 $ në ditë sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse të shprehur në dollarë amerikan). 65 Raportet kombëtare të OZHM-së nga Azia Qendrore për këtë arsye përqendrohen si në varfërinë absolute (posaçërisht që ka të bëj me konsumin) ashtu edhe në dhe varfërinë relative. Raporti i Kazakistanit kërkon përgjysmimin e për qindjes së atyre të cilët jetojnë me të ardhura nën nivelin e ekzistencës gjer në vitin 2015. (Në vitin 1996, mbi një e treta e popullatës së Kazakistanit ka jetuar nën këtë kufi të të ardhurave). Raportet kombëtare për Kirgistan dhe Uzbekistan kërkojnë zbritje prej 50 për qind të shifrave të njerëzve me konsum të pamjaftueshëm kalorik ditor gjer në vitin 2015: që nga viti 2001, përqindjet e popullatës pa konsum adekuat ditor kalorik (mbi 2,100 kilokalori) në këto dy vende ka tejkaluar 55 dhe 27 për qind. Studimi kombëtar i Taxhikistanit përqendrohet në 83 për qind të popullatës që jeton nën linjën kombëtare të varfërisë prej 2.85 $ sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse në vitin 1999. Raporti kombëtar i Turkmenistanit kërkon zbritje të trefi shtë të përqindjes së njerëzve të cilët jetojnë me më pak se 50 për qind të të ardhurave mesatare mujore ndërmjet viteve 2000 dhe 2015. Të gjitha raportet kombëtare të Azisë Qendrore (përveç atij të Turkmenistanit) theksojnë problemet e mosushqimit. Raporti i Taxhikistanit kërkon përgjysmimin e proporcionit të njerëzve të cilët vuajnë nga uria gjer në vitin 2015; raporti nga Kirgistani kërkon zbritjen për 50 për qind të numrit të fëmijëve të ushqyer në masë të pamjaftueshme. Objektivi 2: Arritja e arsimimit fi llor gjithëpërfshirës në Azinë Qendrore Të gjitha këto vende kanë institucionalizuar regjistrimin në shkollimin fi llor gjithëpërfshirës gjatë periudhës svjetike. Përderisa ky standard është mirëmbajtur në shumë vende të Azisë Qendrore, në disa prej tyre një gjë e tillë nuk është bërë. Në Taxhikistan, vijimi i arsimimit fi llor rënë në 88 për qind në vitin 2003, ku zbritjet më të mëdha kanë ndodhur në rajonet rurale – duke prekur vajzat më tepër se djemtë. Kirgistani gjithashtu ka raportuar zbritje në regjistrim në shkollim fi llestar (edhe pse kjo nuk ka qenë në masë aq të theksuar); trendet në rritje të regjistrimit janë vërejtur në vitet e fundit. Rivendosja (apo mirëmbajtja) e arsimimit gjithëpërfshirës fi llestar për këtë arsye është theksuar në raportet kombëtare të OZHMve të këtyre vendeve, si dhe në Uzbekistan. Zbritjet e theksuara të fi nancimit për arsimimin publik, kombinuar me shifrat në rritje të të rinjve, gjithashtu kanë vendosur presione të papara mbi qasjen në institucione kualitative pas shkollimit të mesëm në Azinë Qendrore. Pasi që Kazakistani, Turkmenistani dhe Uzbekistani raportojnë që kanë mirëmbajtur pothuaj regjistrim gjithëpërfshirës në arsimim fi llor, raportet e tyre kombëtare të OZHMve përqendrohen në qasjen e arsimimit të mesëm dhe universitar, si dhe në përmirësimin e kualitetit të arsimimit. Kjo është posaçërisht problematike në Turkmenistan, që edhe ka përjetuar zbritje të madhe në vijim të universiteteve gjatë viteve të 1990-ta (që ka rënë në 4 për qind të popullatës në vitin 2000) si dhe ka futur ndryshime (p.sh. zbritjen e gjatësisë së arsimimit fi llor detyrues) gjë që ka tërhequr kritika të theksuara nga vëzhguesit ndërkombëtar. Përkundër përshtatjes së OZHM2 për plotësimin objektiveve kombëtare, asnjë vend i Azisë Qendrore tani për tani nuk është në rrugë të mirë për ti arritur synimet e paraqitura në raportet e tyre kombëtare. Kjo mund të pasqyroj një ‘barrë të dyfi shtë’ me të cilën përballen sistemet arsimore në këto vende. Përpos ballafaqimit me problemet të cilat shpesh gjenden në sistemet e arsimimit të vendeve në zhvillim (klasat e mëdha, numri joadekuat i shkollave dhe objekteve, mësimdhënësit të cilët edhe vet janë dobët të arsimuar, diskriminimi gjinor ndaj studenteve femra), përpiluesit e politikave në Azinë Qendrore gjithashtu përballen me problemet e reformave të arsimimit në ekonomitë në tranzicion. Këto përfshijnë ngritjen e kostove personale për qasje në arsimim (në të gjitha nivelet), mësimdhënës dhe administrator të cilët janë të trajnuar mirë në pedagogjinë sovjetike por që nuk janë tërësisht të lirë me qasjet më liberale, si dhe sistemet të mbi-centralizuara të arsimimit të cilat dekurajojnë zgjidhjen inovative të problemeve lokale. Objektivi 3: Nxitja e barazisë gjinore dhe fuqizimi i femrave në Azinë Qendrore Pabarazia gjinore është brengë kyçe në Azinë Qendrore, që manifeston vetveten në arsimim, tregje të fuqisë punëtore, dhe në raste të tjera.
Edhe në vendet e tjera ku femrat kanë shkallë më të lartë të shkollimit (p.sh. Kazakistan, Kirgistan), kjo nuk dmth. detyrimisht që femrat kanë të ardhura apo mundësi të barabarta në vende të punës. Si edhe në vende të tjera të BSHP-së, femrat në Azinë Qendrore janë të koncentruara në punësim rural dhe të shërbimit publik, ku pagat janë një e katërta gjer më një e teta e niveleve që paguhen për punë industriale. Pagat relative të femrave kanë zbritur gjatë 10 viteve të fundit: ku femrat në Kazakistan dhe Taxhikistan kanë fi tuar gjer në tri të katërtat e pagave të meshkujve gjatë viteve 1996 - 1998, gjer në vitin 2001 ato kanë rënë gjer në 58 dhe 65 për qind. 67 Kur këto ndërthuren me zbritjet e mëdha të vlerës së vërtetë të benefi teve sociale të fi nancuara nga shteti (nga të cilat femrat posaçërisht shumë varen), pagat në rënie kanë përshpejtuar rritjen e varfërisë në disa shtete të Azisë Qendrore. Familjet me nëna që janë prind i vetëm (të cilat mesatarisht kanë katër fëmijë në Taxhikistan) mbeten veçanërisht të ndjeshme nga varfëria. 68 Raportet kombëtare për Kazakistan, Taxhikistan, Turkmenistan dhe Uzbekistan të gjitha janë zotuar që të eliminojnë pabarazitë gjinore në arsimimin fi llestar dhe të mesëm gjer në vitin 2005, dhe në të gjitha nivelet e arsimimit gjer në vitin 2015. Raporti i Taxhikistanit në veçanti ka qenë i brengosur mbi trendet e regjistrimit të femrave në shkollat e mesme dhe në të larta sesa ato të mesme: normat e regjistrimit të femrave zbresin nga mbi 46 për qind në klasën e nëntë gjer nën 38 për qind në klasën e njëmbëdhjetë, dhe vetëm 25 për qind në universitete. 69 Raporti i Uzbekistanit i kushton vëmendje të veçantë përmirësimit të balanceve gjinore në arsimim më të lartë gjer në vitin 2015. Raportet kombëtare nga Kirgistani dhe Turkmenistani përqendrohen në zbritjen e dallimeve në paga bazuar në gini gjer në vitin 2015. Raportet kombëtare në Azinë Qendrore gjithashtu përqendrohen në pozitën e pagave të femrave me rastin e punësimit (Uzbekistan), dhe mbi sigurimin e barazisë së përqindjeve të pjesëmarrjes së fuqisë punëtore të femrave me atë të meshkujve (Kirgistan). Tabela 3.5 Lëshimi i dioksidit të karbonit në vendet e Azisë qendrore Vendi Tonat e dioksidit të karbonit të lëshuar në milionë $ të BPV-së Dallimi nga mesatarja globale (%) Azia qendrore* 1,605 +294 Kirgistani 580 +43 Taxhikistani 879 +116 Kazakistani 1,437 +253 Uzbekistani 2,007 +393 Turkmenistani * Mesatarja e ponderuar Burimi: WEF et al., 2005. 3,122 +667 Objektivi 4: Zbritja e vdekshmërisë së fëmijëve në Azinë Qendrore Si edhe në shumë vende të tjera të BSHP-së, metodologjitë kombëtare për raportim të vdekshmërisë së foshnjave (dhe atyre amënore) në Azinë Qendrore nuk janë tërësisht në përputhje me standardet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë si dhe të organeve të tjera ndërkombëtare. Shtetet e Azisë Qendrore ende mbështeten në standardet sovjetike, sipas së cilave: “fëmija i lindur tejet herët, apo i një peshe tejet të ulët të lindjes, apo i cili nuk ka mbijetuar javën e parë, nuk do të konsiderohej lindje e gjallë”. 70 Shumë vdekje të foshnjave për këtë arsye klasifi kohen si dështime, gjë që shpien drejt një nënraportimi të caktuar të (gjë që në vende të tjera konsiderohet të jetë) vdekshmëri e foshnjave. Veç kësaj, në disa raste, stafi i spitalit frikohet nga pasojat e “akuzave të neglizhencës nga autoritetet më të larta” të cilat mund të paraqiten si rezultat i raporteve të vdekshmërisë së foshnjave; përderisa prindërit në disa raste heqin dorë nga regjistrimi i vdekjes së foshnjave për shkak të shpenzimeve të udhëtimit dhe të regjistrimit. 71 krahasuar me të dhënat zyrtare administrative, të dhënat e anketave mbi vdekshmërinë e foshnjave 72 mund të paraqesin një gjendje shumë më pak të favorshme. 73 Sidoqoftë, edhe të dhënat zyrtare mbi vdekshmërinë e foshnjave nga Azia Qendrore ofrojnë arsye për tu brengosur. Vendet e Azisë Qendrore kanë veçori të dyshimtë që janë vendet e vetme të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së (së bashku me Azerbejxhanin) të cilat kanë regjistruar norma të vdekshmërisë së foshnjave mbi 50 vdekje për çdo 1,000 lindje. Gjithashtu, vendet e Azisë Qendrore në tërësi kanë arritur pak përparim në zbritjen e vdekshmërisë së foshnjave gjatë viteve të 1990-ta; dhe normat e tyre të vdekshmërisë së fëmijëve në realitet janë keqësuar. 74 Në anën tjetër, përderisa normat e Taxhikistanit mbi vdekshmërinë në mesin e foshnjave (si dhe fëmijëve nën moshën pesë vjeçare) janë ngritur ndërmjet viteve 1970 dhe 1990, që nga atëherë normat e vdekshmërisë së foshnjave kanë zbritur gati përgjysmë. Shumica e raporteve kombëtare të Azisë Qendrore nuk është për tu çuditur që kërkojnë zbritje të larta të normave të vdekshmërive të foshnjave dhe fëmijëve gjer në vitin 2015. Raportet nga Kazakistani, Kirgistani, Taxhikistani dhe Uzbekistani 75 kanë dhënë zotime për të zbritur normën e vitit 1990 për dy të tretat. Raporti i Uzbekistanit gjithashtu thekson rrezikun e rëndësishëm të nën-vlerësimit të vdekshmërisë së fëmijëve që mbështetet vetëm në të dhënat administrative. Raporti kombëtar i Turkmenistanit kërkon zbritjen e vdekshmërisë së raportuar të foshnjave nga 47 (në vitin 1990) në 10 raste për 1,000 lindje në vitin 2015. Një sërë raportesh kombëtare shohin përqindjen e Agjendat kombëtare e OZHM-ve Kushtet mjedisore në Azinë qendrore janë më të këqija se mesataret botërore dhe kanë tendencë përkeqësimi Vendet e Azisë qendrore ballafaqohen me sfi da të mëdha në sigurimin e qasjes në ujë të sigurtë dhe në sisteme të menaxhimit të mbeturinave 67
Page 1 and 2:
Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3:
Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7:
VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9:
VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11:
X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13 and 14:
Përmbledhje
Page 15:
në çrrenjosjen e pabarazive brend
Page 18 and 19:
6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22:
2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24:
Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26:
Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 101 and 102: 5Përfundimet
Page 103 and 104: kombëtare mund të bëhen të rën
Page 105: • identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109: 96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111: 98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113: 100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116: Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118: Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120: http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121: http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 128 and 129:
116 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?