Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo Korniza për veprim - UNDP Kosovo
62 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Lokacioni i katastrofës nukleare të Çernobilit pushton kufi rin Ukraine-Bjellorusi, si dhe simbolizon trashëgimitë e keqmenaxhimit mjedisor Sovjetik Federata Ruse tani është duke u rimëkëmbur vetveten si shtet donator i cili kontribuon shuma domethënëse të Ndihmës zyrtare zhvillimore dhe ndihmës teknike për ekonomitë në zhvillim dhe të tjera infektive siç janë AIDS, tuberkulozi dhe malaria nuk përbëjnë kërcënimet kryesore shëndetësore për mirëqenien njerëzore në Federatën Ruse dhe vendet e BSHP-së Perëndimore dhe të Kaukazit. Ky rol është ndërmarrë nga çrregullimet e tjera të ndërlidhura me qarkullimin, ato respiratore si dhe të tjera joinfektive (posaçërisht kanceri) si dhe nga traumat e ndërlidhura me aksidentet. Këto probleme janë të ndërlidhura për së afërmi me zgjidhjet që kanë të bëjnë me mënyrën e jetesës, kryesisht lidhur me konsumin e produkteve të alkoolit dhe të duhanit, si dhe të ushqimeve jo të shëndosha. Krahasuar me shumicën e vendeve të tjera të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së. Mirëo, trende alarmuese epidemike sa i përket HIV/ AIDS dhe tuberkulozit janë paraqitur në Federatën Ruse dhe vendet e BSHP-së Perëndimore dhe të Kaukazit. Paraqitja e përsëritur e tuberkulozit në vitet e 1990-ta ka paraqitur sfi da për sistemet e shëndetit publik në këto vende, siç kanë paraqitur edhe terapitë e efektshme të trajtimit (veçanërisht nën regjimin e Trajtimit të vështruar në mënyrë të drejtëpërdrejtë). Trendet e raportuara të HIV/ AIDS në Federatën Ruse dhe Ukrainë gjithashtu janë posaçërisht brengosëse, përderisa shpërndarja e malarisë është duke ngritur brenga në disa pjesë të Kaukazit. Federata Ruse dhe Ukraina kanë përjetuar në kthim dramatik të tuberkulozit. Çdo vit mbi 40,000 njerëz në këto dy shtet vdesin si rezultat i sëmundjes, kështu që paraqitja e vdekjeve të ndërlidhura me tuberkulozin në këto vende është përafërsisht tri herë më e madhe se normat e raportuara në vendet e reja anëtare të BE-së si dhe se nprmat në shumicën e shteve të Evropës Juglindore. 49 Rishfaqja e tuberkulozit është posaçërisht shqetësuese për dy arsye. Së pari, paraqitet pjesërisht nga shfaqja e formave të reja virulente të cilat vet janë produkte të trajtimit joadekuat nga institucionet publike. (Përmes mosofrimit të cikleve të plota të trajtimit, autoritetet publike shëndetësore padashur krijojnë forma të reja të tuberkulozit të cilat rezistojnë. Këto trajtime do të ishin efektive, po qe se do të administroheshin në mënyrë të duhur.) Së dyti tuberkulozi mëtej përkeqëson rreziqet me të cilat përballen grupet e ndjeshme si dhe të tjerët të cilët jetojnë në varfëri, në burgje (të cilat shpesh janë të mbingarkuara), në vendbanime me standarde të dobëta apo pa qasje në përkujdesje shëndetësore adekuate. Në Siberi jugore, për shembull, ku qasja në përkujdesje shëndetësore është më e kufi zuar sesa në pjesët Evropiane të Federatës Ruse, paraqitja e tuberkulozit është 50 për qind mbi mesataret kombëtare, përderisa normat e vdekshmërive të ndërlidhura me tuberkulozin janë katër herë mbi nivelet kombëtare. 50 Raportet kombëtare nga këto vende për këtë arsye përqendrohen në tuberkulozin si kërcënim kyç shëndetësor. Raportet nga Azerbejxhani dhe Gjeorgjia kërkojnë zbritjen e normave të paraqitjes së tuberkulozit dhe vdekshmërisë. Raporti i Moldavisë paraqet shpresa që shifrat e rasteve të reja të tuberkulozit do të zbresin në zero gjer në vitin 2015, dhe që shifrat e vdekjeve të ndërlidhura me tuberkulozin do të zbresin për një të tretën ndërmjet viteve 1997 dhe 2010. Shfrytëzimi më i mirë i regjimit DOTS, si dhe monitorimi i përmirësuar për të vërejtur rastet e reja, duhet të ndikojë në këto përmirësime. Hapa të ngjashëm kërkohen nga raportet e tjera kombëtare. Mbetet të shihet nëse këta hapa do të jenë të mjaftueshëm për të paraqitur përmirësime të theksuara në profi let epidemike të këtyre vendeve. Paraqitja e tuberkulozit është e ndërlidhur në mënyrë të përafërt me epideminë e HIV/ AIDS, e cila është duke fi lluar që të dobësojë potencialin demografi k dhe ekonomik të Federatës Ruse dhe Ukrainës në veçanti. Të dyja sëmundjet prekin burgjet Ruse ku, si rezultat i mbipopullimit dhe sjelljeve me rrezik të lartë (p.sh. seksit të pambrojtur, shfrytëzimit të përbashkët të gjilpërave), në vitin 2002 një nga 20 të burgosur është raportuar që jeton me HIV/ AIDS dhe një nga pesë - me tuberkuloz. 51 Federata Ruse dhe Ukraina janë ndër vendet në të cilat shpërndarja e HIV-it tani mendohet të ketë arritur apo tejkaluar 1 për qind të popullatës së rritur (shiko tabelën 2.7). Përvoja nga Afrika tregon që shpërndarja prej 1 për qind është kufi ri pas së cilit epidemia ‘shpërthen’ tek grupet e tilla të rrezikut të lartë siç janë shfrytëzuesit intravenoz të drogës, të burgosurit, dhe punonjësit e seksit komercial si dhe fi llon të shpërndahet përmes seksit të pambrojtur heteroseksual në popullatën e përgjithshme. Sipas një parashikimi ‘optimist’ 4 gjer në 5.4 milionë njerëz në Federatën Ruse mund të kenë virusin e HIV/ AIDS deri në vitin 2020, përderisa parashikimet pesimiste caktojnë këto shifra në 14.5 gjer në 19 milionë njerëz. Nuk paraqet ndonjë çudi që luftimi i epidemisë është vënë në rend të parë në kuadër të raporteve kombëtare të OZHM-ve në këto vende, posaçërisht në Federatën Ruse, Ukrainë dhe Bjellorusi. Raporti kombëtar i Ukrainës kërkon zbritjen e paraqitjes së HIV-it në një të tetën e nivelit të vitit 2001 gjer në vitin 2015, përderisa normat e vdekshmërisë nga AIDS duhet të zbresin për 45 për qind. 52 Raporti i Moldavisë kërkon zbritjen e paraqitjes së HIV-it në zero gjer në vitin 2015, duke u përqendruar në grupmoshën prej 15 – 24 vjeçare. Raportet nga Azerbejxhani dhe Gjeorgjia përqendrohen në mbizotërimin e HIV-it në mesin e femrave shtatzane si dhe ndikimin e epidemisë mbi fëmijët e lënë jetim; Raporti i Gjeorgjisë gjithashtu kërkon që të hulumtohen shifrat e shfrytëzuesve intravenozë të narkotikëve brenda popullatës së gjithmbarshme që jeton me HIV/ AIDS. Veç kësaj, raportet nga Gjeorgjia, Moldavia dhe Azerbejxhani theksojnë rëndësinë e ngritjes së shfrytëzimit të prezervativëve për të luftuar sëmundjet e bartshme seksualisht në përgjithësi,
si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Malaria paraqet një kërcënim të rëndësishëm publik për rajonet në disa nga këto vende, posaçërisht në Kaukaz. Mbi 500 persona janë diagnozuar me malaria në Azerbejxhan gjer në vitin 2002, si dhe shifrat për Gjeorgjinë kanë tejkaluar 300 raste gjer në vitin 2003. Të dyja raportet kombëtare shqyrtojnë praninë e kësaj sëmundjeje anembanë vendit si dhe normat e vdekshmërisë dhe qasjen në trajtimin e saj në rajonet më të prekura. Tuberkulozi, HIV/ AIDS, dhe malaria paraqesin sfi da të ndryshme për zyrtarët e shëndetësisë publike si dhe përpiluesit e politikave në këto vende. Luftimi i malarisë është sfi dë tipike publike, që është e përshtatur ndaj zgjidhjeve të tilla teknologjike dhe inxhinierike siç janë drenazhi i moçaleve si dhe shpërndarja e rrjeteve të mushkonjave në komunitetet e prekura. Nëse vazhdonë rimëkëmbja ekonomike e këtyre vendeve, shërbimet e shëndetësisë publike do të kenë perspektivë më të mirë për të gjetur resurset dhe kapacitetet të cilat i’u nevojiten për tu përgjigjur ndaj këtij kërcënimi. Për dallim, HIV/ AIDS dhe tuberkulozi sa janë sëmundje socio-ekonomike, aq janë edhe epidemiologjike; bartja e tyre ndodhë përmes kontaktit ndërpersonal si dhe pasqyron ambientin social. Të dyja janë sëmundje të varfërisë dhe përjashtimit social, duke viktimizuar të varfërit dhe të përjashtuarit në aspektin social dhe zmadhohen nga kushtet jonjerëzore të burgjeve. Kjo posaçërisht vlen në rastin e HIV/ AIDS, e cila më së tepërmi mund të merret nga individët të cilët vendosin të angazhohen në sjellje me rrezikshmëri të lartë. Adresimi i kërcënimeve të paraqitura nga HIV/ AIDS dhe tuberkulozi për këtë arsye është sfi dë qeverisëse. Ka të bëj me aftësitë e qeverive si për të bashkërenduar punën e institucioneve të shëndetësisë publike, ashtu edhe të atyre korrektuese dhe të politikës sociale në njërën anë, dhe për të fuqizuar përfaqësuesit e grupeve të ndjeshme në anën tjetër. Nëse qeveritë e Federatës Ruse dhe vendeve të BSHP-së Perëndimore dhe Kaukazit do të jenë në gjendje që të përgjigjen ndaj kësaj sfi de, mbetet për tu parë. Objektivi 7: Sigurimi i qëndrueshmërisë mjedisore Vlerat kombëtare për Indeksin e qëndrueshmërisë mjedisore për Federatën Ruse dhe vendet e BSHPsë Perëndimore dhe të Kaukazit,si dhe mesataret globale të paraqitura në Tabelën 2.2 sugjerojnë që kualiteti mjedisor në shumicën e këtyre vendeve është e barabartë me mesataret globale apo paksa më lartë se to. Kjo pasqyron rëndësinë e madhe që metodologjia e Indeksit të qëndrueshmërisë mjedisore ia jep resurseve substanciale natyrore dhe të biodiverzitetit, si dhe zbritjeve të mëdha në lëshime të gazrave ndotëse, të cilat kanë rezultuar nga rënia e aktiviteteve ekonomike gjatë pjesës së parë të viteve të 1990-ta. Vendet siç janë Federata Ruse dhe Bellorusia kanë raportuar ngritje të rëndësishme të sipërfaqeve të pyllëzuara gjatë viteve të 1990-ta, gjë që ka qenë rezultat i përpjekjeve të pyllëzimit si dhe nga zbritjet në prodhimtarinë bujqësore dhe të drunjëve. (nga fundi i viteve të 1990-ta, prerja e pyjeve në vendet e BSHP-së ka qenë vetëm nga një e katërta në një të tretën e sasive të nxjerra gjatë viteve të 1970-ta dhe 1980-ta. 53 ) Të dhënat nga tabela 2.9 gjithashtu sugjerojnë që pesë nga shtatë shtetet në këtë grup kanë përjetuar përmirësime të rëndësishme të kualitetit të ambientit përgjatë viteve të para të mijëvjeçarit të ri. Ngjashëm, këto vende janë në pozitë për të luajtur një rol të rëndësishëm në zbatimin e Marrëveshjes së Kjotos, për dy arsye kryesore. 54 Së pari, zbritjet e larta në prodhimtari industriale dhe në lëshime të gazrave ndotëse, që kanë ndodhur gjatë viteve të 1990-ta i lënë këto vende në pozitë të mirë për të ‘furnizuar’ të drejtat për të lëshuar gazra të që krijojnë efektin e serrës shteteve të të tjera në zhvillim. Së dyti, pa marrë parasysh këtë shkallë në rënie të lëshimit të gazrave ndotëse, sektoret industriale dhe të amvisërisë të këtyre vendeve edhe janë shumë intensivë në aspekt të shfrytëzimit të energjisë elektrike. Siç paraqitet në tabelën 3.2, këto vende vazhdojnë që të lëshojnë sasi shumë të mëdha të gazrave që ndihmojnë në krijimin e efektit të serrës për njësi të BPV-së. Investimet relativisht të vogla në teknologji për ruajtje të energjisë elektrike (dhe rrjedhimisht zbritje të gazit të efektit të serrës) në këto vende mund të ketë ndikim joproporcional të madh, në aspekt të zbritjes së lëshimeve të garzrave që krijojnë efektin e serrës. Në anën tjetër, Federata, vendet e BSHP-së Perëndimore dhe të Kaukazit përfshijnë raporte të cilat paraqesin disa nga koncentrimet më të larta të ndotësve të ajrit, ujit dhe tokës që janë matur kudo në botë Degradimi i ambientit në ‘pikat e nxehta’ të minierave, të energjisë dhe të atyre metalurgjike, siç janë: Norilsk, Çerepovets, dhe Uralsi në Rusi, Donbasi në Ukrainë dhe Salihorsku në Bjellorusi kanë arritur proporcione të papara gjatë periudhës sovjetike përmes shfrytëzimit të minierave, energjisë dhe metalurgjisë, dhe nuk janë adresuar efektivisht që nga atëherë. Gjithashtu, komunitetet në disa nga këto rajone rrallë të banuara të këtyre vendeve të paindustrializuara kanë mungesë të strehimit të duhur si dhe të sistemeve të sigurta të trajtimit të ujit. Investimet e pakta në fondin e strehimit të Federatës Ruse, posaçërisht në Siberinë lindore dhe jugore, ka lënë shumë banorë të apartamenteve ruse të nënshtruar ndaj rrezikut fi zik. Sistemet komunale të shërbimeve për ngrohje, furnizim të ujit dhe mënjanim të mbeturinave shpesh kanë nevojë për riparim urgjent, posaçërisht ato që janë jashtë kryeqyteteve. Së fundi, lokacioni i Agjendat kombëtare e OZHM-ve Azia Qendrore përbën ato vende të BShP-së në të cilat OZHM-të në formën e tyre globale janë më së tepërmi relevante 63
- Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
- Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
- Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
- Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
- Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
- Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
- Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
- Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
- Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
- Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
- Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
- Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
- Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
- Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
- Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
- Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
- Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
- Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
- Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
- Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
- Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
- Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
- Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
- Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
- Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
- Page 73: larta të varfërisë rurale janë
- Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
- Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
- Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
- Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 87 and 88: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 89 and 90: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 91 and 92: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 93 and 94: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 95 and 96: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 97 and 98: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 99 and 100: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 101 and 102: 5Përfundimet
- Page 103 and 104: kombëtare mund të bëhen të rën
- Page 105: • identifi kimin më të mirë t
- Page 108 and 109: 96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
- Page 110 and 111: 98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
- Page 112 and 113: 100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
- Page 115 and 116: Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
- Page 117 and 118: Pakti i Stabilitetit për Evropën
- Page 119 and 120: http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
- Page 121: http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
si dhe HIV/ AIDS në veçanti.<br />
Malaria paraqet një kërcënim të rëndësishëm publik<br />
<strong>për</strong> rajonet në disa nga këto vende, posaçërisht<br />
në Kaukaz. Mbi 500 persona janë diagnozuar me<br />
malaria në Azerbejxhan gjer në vitin 2002, si dhe<br />
shifrat <strong>për</strong> Gjeorgjinë kanë tejkaluar 300 raste<br />
gjer në vitin 2003. Të dyja raportet kombëtare<br />
shqyrtojnë praninë e kësaj sëmundjeje anembanë<br />
vendit si dhe normat e vdekshmërisë dhe qasjen<br />
në trajtimin e saj në rajonet më të prekura.<br />
Tuberkulozi, HIV/ AIDS, dhe malaria paraqesin sfi da<br />
të ndryshme <strong>për</strong> zyrtarët e shëndetësisë publike si<br />
dhe <strong>për</strong>piluesit e politikave në këto vende. Luftimi<br />
i malarisë është sfi dë tipike publike, që është e<br />
<strong>për</strong>shtatur ndaj zgjidhjeve të tilla teknologjike<br />
dhe inxhinierike siç janë drenazhi i moçaleve si<br />
dhe sh<strong>për</strong>ndarja e rrjeteve të mushkonjave në<br />
komunitetet e prekura. Nëse vazhdonë rimëkëmbja<br />
ekonomike e këtyre vendeve, shërbimet e<br />
shëndetësisë publike do të kenë perspektivë më të<br />
mirë <strong>për</strong> të gjetur resurset dhe kapacitetet të cilat<br />
i’u nevojiten <strong>për</strong> tu <strong>për</strong>gjigjur ndaj këtij kërcënimi.<br />
Për dallim, HIV/ AIDS dhe tuberkulozi sa janë<br />
sëmundje socio-ekonomike, aq janë edhe<br />
epidemiologjike; bartja e tyre ndodhë <strong>për</strong>mes<br />
kontaktit ndërpersonal si dhe pasqyron ambientin<br />
social. Të dyja janë sëmundje të varfërisë dhe<br />
<strong>për</strong>jashtimit social, duke viktimizuar të varfërit<br />
dhe të <strong>për</strong>jashtuarit në aspektin social dhe<br />
zmadhohen nga kushtet jonjerëzore të burgjeve.<br />
Kjo posaçërisht vlen në rastin e HIV/ AIDS, e cila më<br />
së te<strong>për</strong>mi mund të merret nga individët të cilët<br />
vendosin të angazhohen në sjellje me rrezikshmëri<br />
të lartë. Adresimi i kërcënimeve të paraqitura nga<br />
HIV/ AIDS dhe tuberkulozi <strong>për</strong> këtë arsye është<br />
sfi dë qeverisëse. Ka të bëj me aftësitë e qeverive<br />
si <strong>për</strong> të bashkërenduar punën e institucioneve<br />
të shëndetësisë publike, ashtu edhe të atyre<br />
korrektuese dhe të politikës sociale në njërën anë,<br />
dhe <strong>për</strong> të fuqizuar <strong>për</strong>faqësuesit e grupeve të<br />
ndjeshme në anën tjetër. Nëse qeveritë e Federatës<br />
Ruse dhe vendeve të BSHP-së Perëndimore dhe<br />
Kaukazit do të jenë në gjendje që të <strong>për</strong>gjigjen<br />
ndaj kësaj sfi de, mbetet <strong>për</strong> tu parë.<br />
Objektivi 7: Sigurimi i qëndrueshmërisë<br />
mjedisore<br />
Vlerat kombëtare <strong>për</strong> Indeksin e qëndrueshmërisë<br />
mjedisore <strong>për</strong> Federatën Ruse dhe vendet e BSHPsë<br />
Perëndimore dhe të Kaukazit,si dhe mesataret<br />
globale të paraqitura në Tabelën 2.2 sugjerojnë që<br />
kualiteti mjedisor në shumicën e këtyre vendeve<br />
është e barabartë me mesataret globale apo paksa<br />
më lartë se to. Kjo pasqyron rëndësinë e madhe<br />
që metodologjia e Indeksit të qëndrueshmërisë<br />
mjedisore ia jep resurseve substanciale natyrore<br />
dhe të biodiverzitetit, si dhe zbritjeve të mëdha<br />
në lëshime të gazrave ndotëse, të cilat kanë<br />
rezultuar nga rënia e aktiviteteve ekonomike gjatë<br />
pjesës së parë të viteve të 1990-ta. Vendet siç<br />
janë Federata Ruse dhe Bellorusia kanë raportuar<br />
ngritje të rëndësishme të si<strong>për</strong>faqeve të pyllëzuara<br />
gjatë viteve të 1990-ta, gjë që ka qenë rezultat<br />
i <strong>për</strong>pjekjeve të pyllëzimit si dhe nga zbritjet në<br />
prodhimtarinë bujqësore dhe të drunjëve. (nga<br />
fundi i viteve të 1990-ta, prerja e pyjeve në vendet<br />
e BSHP-së ka qenë vetëm nga një e katërta në një<br />
të tretën e sasive të nxjerra gjatë viteve të 1970-ta<br />
dhe 1980-ta. 53 ) Të dhënat nga tabela 2.9 gjithashtu<br />
sugjerojnë që pesë nga shtatë shtetet në këtë<br />
grup kanë <strong>për</strong>jetuar <strong>për</strong>mirësime të rëndësishme<br />
të kualitetit të ambientit <strong>për</strong>gjatë viteve të para të<br />
mijëvjeçarit të ri.<br />
Ngjashëm, këto vende janë në pozitë <strong>për</strong> të luajtur<br />
një rol të rëndësishëm në zbatimin e Marrëveshjes<br />
së Kjotos, <strong>për</strong> dy arsye kryesore. 54 Së pari, zbritjet<br />
e larta në prodhimtari industriale dhe në lëshime<br />
të gazrave ndotëse, që kanë ndodhur gjatë<br />
viteve të 1990-ta i lënë këto vende në pozitë të<br />
mirë <strong>për</strong> të ‘furnizuar’ të drejtat <strong>për</strong> të lëshuar<br />
gazra të që krijojnë efektin e serrës shteteve të të<br />
tjera në zhvillim. Së dyti, pa marrë parasysh këtë<br />
shkallë në rënie të lëshimit të gazrave ndotëse,<br />
sektoret industriale dhe të amvisërisë të këtyre<br />
vendeve edhe janë shumë intensivë në aspekt të<br />
shfrytëzimit të energjisë elektrike. Siç paraqitet në<br />
tabelën 3.2, këto vende vazhdojnë që të lëshojnë<br />
sasi shumë të mëdha të gazrave që ndihmojnë<br />
në krijimin e efektit të serrës <strong>për</strong> njësi të BPV-së.<br />
Investimet relativisht të vogla në teknologji <strong>për</strong><br />
ruajtje të energjisë elektrike (dhe rrjedhimisht<br />
zbritje të gazit të efektit të serrës) në këto vende<br />
mund të ketë ndikim joproporcional të madh,<br />
në aspekt të zbritjes së lëshimeve të garzrave që<br />
krijojnë efektin e serrës.<br />
Në anën tjetër, Federata, vendet e BSHP-së<br />
Perëndimore dhe të Kaukazit <strong>për</strong>fshijnë raporte të<br />
cilat paraqesin disa nga koncentrimet më të larta<br />
të ndotësve të ajrit, ujit dhe tokës që janë matur<br />
kudo në botë<br />
Degradimi i ambientit në ‘pikat e nxehta’ të minierave,<br />
të energjisë dhe të atyre metalurgjike, siç janë:<br />
Norilsk, Çerepovets, dhe Uralsi në Rusi, Donbasi në<br />
Ukrainë dhe Salihorsku në Bjellorusi kanë arritur<br />
proporcione të papara gjatë periudhës sovjetike<br />
<strong>për</strong>mes shfrytëzimit të minierave, energjisë dhe<br />
metalurgjisë, dhe nuk janë adresuar efektivisht që<br />
nga atëherë. Gjithashtu, komunitetet në disa nga<br />
këto rajone rrallë të banuara të këtyre vendeve<br />
të paindustrializuara kanë mungesë të strehimit<br />
të duhur si dhe të sistemeve të sigurta të trajtimit<br />
të ujit. Investimet e pakta në fondin e strehimit të<br />
Federatës Ruse, posaçërisht në Siberinë lindore dhe<br />
jugore, ka lënë shumë banorë të apartamenteve<br />
ruse të nënshtruar ndaj rrezikut fi zik. Sistemet<br />
komunale të shërbimeve <strong>për</strong> ngrohje, furnizim<br />
të ujit dhe mënjanim të mbeturinave shpesh<br />
kanë nevojë <strong>për</strong> riparim urgjent, posaçërisht ato<br />
që janë jashtë kryeqyteteve. Së fundi, lokacioni i<br />
Agjendat kombëtare e OZHM-ve<br />
Azia Qendrore <strong>për</strong>bën ato<br />
vende të BShP-së në të cilat<br />
OZHM-të në formën e tyre<br />
globale janë më së te<strong>për</strong>mi<br />
relevante<br />
63
Change language